De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 495]

Op Vrbaen den Achtsten.aant.aant.^*

Wat Godheit vol ontsaghs is dit,
Die daar op zeven bergen zit,
En zwaait, met zijne rechte hant,
Dien blixemstraal, en gloenden brant,
Vervaarlick als de Dondergodt?^4-5
Terwijl hy, uit het hooge slot,⁶
Een ieder handelt zoo beleeft,⁷
En streelt, en smeeckt, en zegent, heeft⁸
Hy onder zijn schabel gebraght⁹
En zolen 't oorlooghsfors geslacht;¹⁰
En, trapplende op 't gekroonde hooft¹¹
Der grootste Koningen, verdooft
Het gloeiend purper van den Raat
Der Vadren, die rontom hem staat;^13-14
Gelijck 't gestarrent flaauwt, en daalt,
Zoo ras de zon in 't Oosten straalt

* Van 1625. Afgedrukt volgens de oudste bekende uitgave in I.V. Vondels Verscheide Gedichten; CIƆ IƆ C XLIV [1644], blz. 210.
Willem van den Vondel bevond zich tegen 't begin van 't jaar 1625 in Rome, toen Paus Urbaan VIII 't jubeljaar of gulden jaar uitschreef. Dergelijke jubeljaren worden in Rome gevierd om de 25 jaar, van Kerstmis tot Kerstmis, in dit geval dus van Kerstmis 1624 tot Kerstmis 1625. In dat jubeljaar kunnen de gelovigen de jubilee-aflaat of buitengewone volle aflaat (en andere geestelike voorrechten en gunsten) verkrijgen, wanneer ze in Rome de graven der Apostelen Petrus en Paulus bezoeken, en de verdere voorwaarden vervullen. In 't daarop volgende jaar kan gedurende 'n bepaalde tijd die jubilee-aflaat over de hele wereld verkregen worden. 't Laatste jubeljaar is gevierd in 1925.
Bij gelegenheid van de afkondiging van dit jubeljaar schreef Willem van den Vondel 'n Latijns gedicht op Urbaan VIII; Vondel heeft dit in Nederlandse verzen overgebracht. Willems gedicht is verloren. Zie over Willem van den Vondel, blz. 76.
Paus Urbaan VIII, geboren in Firenze (Florence) in 1568, werd in 1623 tot paus gekozen als opvolger van Gregorius XV; hij stierf in 1644.

4-5 Zinspeling op de bliksem, die Jupiter (de Dondergodt) slingert (verg. vs. 18).

6 uit het hooge slot d.i. 't Vatikaan waar de Pausen woonden, of mischien de hoog oprijzende Engeleburg aan de Tiber, de sterke slotvesting van Rome, die ook door Urbaan VIII nog is versterkt; de Engeleburg is dan 't zinnebeeld van de uiterlike macht van Rome.

7 handelt: behandelt; beleeft: met liefde, welwillend (zie blz. 71 aant. op vs. 41).

8 streelt, en smeeckt: vriendelik toespreekt (van beide woorden is dit 'n ouwere betekenis).

9 schabel: voetbank; dus: heeft hij tot onderwerping gebracht.

10 't oorlooghsfors geslacht: 't krijgsvolk (t' is niet duidelik waar dit op slaat).

11 Ook de koningen kusten uit eerbied de voeten van de Paus.

13-14 Zijn luister overstraalt die van de kardinalen (den Raat der Vadren); Het gloeiend purper van de helrode toga der kardinalen.

[p. 496]

 

Van gout en roozen, uit haar troon.

 

Verhuist Iupijn met al de Goôn?^18-vlgg.

 

En vaart hy uit den hemel, om

20

Het Kapitool, sijn Heilighdom,²⁰

 

Te gaan bezoecken? wat gezagh

 

Brengt d'eerste tijden voor den dagh,

 

En voert den ouden Numa weêr²³

 

Te Rome, met zoo groot een eer?

25

En levert Rome weder aan

 

Den grijzen Numa onderdaan?

 

Terwijl 't gemoedt dit overleit,

 

Zoo luistert my mijn geest, bereit

 

Te baren, en gedreven door^28-29

30

Iet hemelsch, dit al stil in 't oor:

 

Dees is de groote Sleutelvooght³¹

 

Van 's hemels poorte. rust nu. pooght

 

Niet meer te weten. Buigh uw knien,

 

En kus zijn voeten, wijt ontzien.

Te Rome, met den ingangk des gulden jaers, 1625. Vertaelt uit mijn Broeders Latijn.

18-vlgg. Vragen die de dichter zich stelt: Komen de goden naar de aarde? Welke macht doet de oude tijden herleven met een Rome, dat aan de grijze Numa gehoorzaam (onderdaan) was?

20 't Kapitool was in 't oude Rome de hoofdtempel van Jupiter; daartegenover stond de burcht, die ook kapitool genoemd werd.

23 den ouden Numa: Numa Pompilius, opvolger van Romulus als koning van Rome, die volgens de overlevering Rome z'n wetten en godsdienstige instellingen gegeven heeft.

28-29 luistert: fluistert; bereit te baren: die iets wil voortbrengen.

31 Sleutelvooght: de bewaarder van de sleutels, van de sleutelmacht; als opperste bestuurder van de Kerk, omdat Kristus tot St. Pieter gezegd heeft: U zal ik de sleutels geven van 't rijk der Hemelen (Matth. 16:19).