De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 73]

Vier vvterste.aant.aant.^*

De dood is algemeen, wie isser oyt gebleven?¹

Hoe arm, hoe rijck van schat, elck loopt haer in't gemoet,²
D'een is zy bitter gal, den and'ren honigh-zoet,
Wel hem die sterven leert en soeckt een beter leven.⁴
2 't Verstorven graen verrijst, 't en blijft niet wegh gescholen,⁵
Soo'n doet de mensch oock niet, diens lichaem van den doon⁶
Van nieus besielt, verschijnt voor God en 's menschen Soon,⁷
Die 't vierschaer self bekleed, en 't vonnis is bevolen.⁸
3 Wee! wee der bosen roth! hoe wilt de ziel doorsnyden⁹
Des geens die als een bock ten slincker zyde staet:¹⁰
Als Christus dond'ren sal met een vergramt gelaet,
Vermaledyde gaet, gaet ghy vermaledyden.¹²
4 O drymael witten dagh! wel saligh die mach hooren¹³
Aen Christi rechter hand die lieffelijcke stem:
Komt hier en erft u Kroon in 't Nieu Ierusalem,¹⁵
Gebenedyde komt, komt hier mijn uytverkoren.¹⁶

* Van omtrent 1620. Afgedrukt volgens de oudst bekende uitgave in De Vernieuwde Gulden Winckel, 1622, blz. 74.
De vier uitersten van de mens (d.i. de vier laatste dingen die hem wachten aan 't eind van z'n leven) zijn: de dood, 't oordeel, de hel of de hemel.

1 is algemeen: is voor iedereen, treft iedereen; gebleven: op aarde gebleven.

2 van schat: in geld, bezit; in 't gemoet: tegemoet.

4 soeckt een beter leven: streeft naar 'n beter leven dan 't tijdelike, naar 't eeuwige leven.

5 Verstorven: gestorven (in de aarde); (deze regels naar Joannes 12:24: als de graankorrel die in de aarde valt, niet gestorven is, blijft ie alleen; maar als ie gestorven is, brengt ie veel vruchten voort).

6 Soo'n doet de mensch oock niet: zo doet de mens ook niet; zijn lichaam blijft ook niet in de aarde; ('n.... niet, dubbele ontkenning); diens: wiens; van den doon: uit de doden.

7 Kristus, God en 's mensen Zoon, zal zetelen als rechter (Matth. 25:31); Van nieus: opnieuw.

8 't vierschaer: de rechterstoel (vierschaer het-woord is vreemd, zie Dl. 1, blz. 453 op vs, 146); en: en aan wie; bevolen: toevertrouwd, opgedragen.

9 roth: bende, schaar; wilt: zal 't.

10 als een bock: Matth. 25:32. Hij zal ze van elkaar scheiden, zo als de herder de schapen van de bokken scheidt; slincker: linker.

12 Zie aant. vorig gedicht op vs. 3.

13 witten dagh: blije, zalige dag (witten: stralende; vergelijk: witte deugd. Opdracht Gulden Winckel vs. 1, Dl. 1, blz. 271).

15 u Kroon in't Nieu Ierusalem: uw kroon in de hemel, 't nieuwe Jeruzalem (Openbaring 3:11 en 12; 21:10 vlgg).

16 Zie aant. vorig gedicht op vs. 3.