Brabbeling (1614)

Studie-uitgave met inleiding, annotaties en commentaar

Volghen sommighe ghedichten van Hendrick Laurentsz. Spieghel.⁺

Sp.[1].1aant.

Roemer wilt ghy weten hoe dattet my nu gaet,
Leest dit met aendacht, ick sal't u gaen verhalen:
Daer en is ter werelt gheen soo droeven staet,
Die in't minst ghelijckt by mijnder qualen,
Ick heb niet, ick hebt al, dat ick wil moet my falen:
Ick sterf, ick word herboren, ick vriese inden brant,
Dat ick hoop, moet ick vreesen: t'hooch vlieghen doet my dalen:
In vrede heb ick strijt, in eeren vind ick schant,
Ick wilt vast al omvamen, en hou niet inde hant:
Dus leef ick onghestadich nae mijn Liefgens behagen:
Voor alle wedergeldinghe vind ick aen elcken kant,
Suchten en duchten, kermen en claghen,
Steenen en weenen, swaermoedich knaghen,
Dit zijn de plaghen,, die wy deur Liefde winnen:
Sy zijn wel salich die noyt soo leerden minnen.

+ p. 195

Sp.[1].2aant.

Adieu Lief die ick heb bemint:
Mint ghy een ander: U wel beraet:
Raet, of ick my bet heb besint,
Sint dat ghy my liet desperaet:
Raet ontbrack my, en ick quam te laet:
Laet ghy my, ick kies oock een Lief:
Liefst had ick noch van u ghenaet:
Naet scheyden mistmen zijn gherief.

Sp.[1].3aant.

Ick noode Ocker te gast, en t'mael was bereyt,
Met veel smekens of hy my daer in behaghen,, wou:
Hy seyde, hy sou my comen segghen bescheyt,
Dats te seggen, dat hijt zijn Moer eerst vragen,, sou.

Sp.[1].4⁺aant.

Fobert die can een yeder begrypen,
Hy can Tiet bedisselen en Stijn beslijpen:
Hy siet dat Goossen quaet, en dat Hil verkeert,, is,
Dat Pieter mal en dat Jan ongheleert,, is,
Dat Nel qualijck hoort, dat Weyn qualijck spreeckt:
Somma hy weet wat dat Trijn ghebreeckt:
Ghelijck Momus soo begrijpt hy elck bysonder,
En datmen om hem lacht, dat gheeft hem wonder.

+ p. 196

Sp.[1].5aant.

Jan de Bors sit altijt inde tavaerne,
En drinckt peuselaer, dat hem de ooren tuyteren,
Maer t'Hamborger bier drinckt hy seer gaerne,
En hy durf niet, deur vreese dat hy sou luyteren.

Sp.[1].6aant.

Nel is verwondert, daer haer Speelnoots trouwen,
Dat sy onghehuwt haer leven verslijt,
Sy is lelijck en quaet, soo elck mach schouwen:
Geeftet u vreemt dat haer niemant en vrijt?
Maer sy is seer rijck, dits dat haer spijt:
Dan ick acht sy huwt noch in een Jaer,, niet:
Want haer minder en acht sy niet een mijt,
Ende haers ghelijck die en acht haer,, niet.

Sp.[1].7aant.

Joost heeft veel ghelt en goets ghesocht,
Ende hy heeft een Wijf daer mede ghecreghen,
Sy is quaet en lelick en onbedocht,
Sy grauwt en sy snaut in alle weghen,
Hoe dat hijt maeckt sy wil niet te deghen,
Altijt heeft sy t'leste woort met haer snappen:
En straft hyse, dan soo seytse daer teghen,
Het zijn mijn schyven die daer clappen.

Sp.[1].8aant.

Fobert voorwaer ick sach u aen,
Eer ick u kende, voor een wijs Man:
Maer nu ick merck al u secreten,
Machmen u wel Fobert heeten.

Sp.[1].9⁺aant.

De Schipper spreeckt van schepen en touwen:
De Coopluy spreken van haer bedrijf:
De Boeren van haer landt te bouwen:
De Advocaten spreken vant ghekijf:
De Herder vant vee en zijn gherijf:
De Crijchsluy van vechten, stormen en schansen,
Maer de Vryers van lacchen, soenen, en dansen.

+ p. 197

Sp.[1].10aant.

De Heer Abt en zijn soost accorderen seer fray,
En zijn malcanderen ghelijck in al haer manieren,
D'een is puer mal, d'ander leutert de kay,
Sy drincken garen bey goe wijn en goe bieren:
Wil d'een lacchen, d'ander wil narren en tieren,
Sy accorderen den gantschen dach seer fijn,
Maer savonts beginter discoort te regieren,
Want de Heer Abt en wil des nachts sonder wijn,
Niet slapen, dies hy seer qualijck daer an,, is:
En zijn soost can niet rusten, of in vreden zijn,
Alsser een droppel bier of wijn inde kan,, is.

Sp.[1].11aant.

Wie sondicht meer, hy die versierlijck seyt,
Dat ick t'ja-woort van u Lief heb vercreghen?
Of ghy die maeckt dat hy met loghen spreyt,
T'welck als ghy wilde mocht hy met waerheydt pleghen?
Jae dat meer is, ghy moocht helpen te deghen,
Daer deur ons drie (och of ghy u segghen liet)
Hem uyt de loghen daer hy is toe gheneghen,
U van ondanckbaerheyt, en my uyt groot verdriet.

Sp.[1].12aant.

Goris, u Vader gaf u alle daech een pont,
Om dat ghy altijt soudt hebben ghelt:
Want al hebdy veel, ghy verdoet het terstont,
Daerom had hy u een reghel ghestelt.
Nu is hy door de doodt ter neder ghevelt,
Dies ghy alleen al zijn goet verwerft;
En my dunckt dat hy u daer door onterft.

Sp.[1].13⁺aant.

Waerom quaemt ghy, Cato, an de taneelen,, doch?
Die s'volcx sotheyt wel kende te voren,
Haer wulpsheyt, haer vryheyt, haer sotte spelen,, noch?
Of quaemdy om dat ghy u sout verstooren?

+ p. 298 [= 198]

Sp.[1].14aant.

Ghy vraecht, wat voor Vrysters dat ic sou begeeren?
Ick seg, die niet gantsch van den goeden of quaden,, zijn:
Want de maet behoortmen in alles te useeren,
Dat sy niet en quellen, of haest versaden,, mijn.

Sp.[1].15aant.

Ghy looft my vast veel, Mieuwes, als ghy doot,, zijt,
Maer levende gheeft ghy my niet en lensch:
Soo ghy niet puer of gansch van wijsheyt bloot,, zijt,
Soo weet ghy Mieuwes wel wat ick wensch.

Sp.[1].16aant.

Eerst was Braker Doctor, nu begraeft hy de dooden:
Wat ist anders te segghen? Dan dat Braecker,, is,
T'selfde dat hy was, doe hem de siecken nooden:
Want dat doet hy oock nu hy Gravemaker,, is.

Sp.[1].17aant.

Soo yemant meent dat Goris ruyckt soo vunstich,
Naet bier dat hem gister avont is gheschoncken,
Die is bedroghen: Want Goris seer cunstich
Drinckt alle daechs wel driemael droncken.

Sp.[1].18aant.

Men hoort niet, suyckerbosken, van u gedicht,, fijn,
Nochtans wildy een Rethorijcker zijn gheheeten:
Soo moochdy oock wel puer sot, mal of slicht,, zijn,
Als ghy't zijt, en dat wijt niet en weten.

Sp.[1].19aant.

Leckere gherechten,
En vratighe lust int eten,
U ghesontheyt bevechten,
En scharpsinnicheyt slechten:
Dus wilt simpel aenrechten
En de maet niet vergheten.

Sp.[1].20⁺aant.

Dat u Vrunt, Mouris, (t'welck tot u verwijt,, is)
U liever de helft wil gheven, als t'gheheele borghen:
Dats te segghen, dat hy liever de helft quijt,, is,
Als de heele som, daer hy mocht voor sorghen.

+ p. 199

Sp.[1.]21aant.

Een soet neen segghen, met een lachgen daer by,
Dat is seer jent Liefken, ghy moettet leeren:
Al woud ghy jae segghen teghens my,
Ten sou my soo wel niet contenteren:
Niet dat ghy mijn druck sult vermeeren,
Maer ick wou dat ghy u segghen liet,
En liet my doen al mijn begeeren,
Segghende, neen, neen, ghy en vercrijcht het niet.

Sp.[1].22aant.

T'is of, t'is an: sy wil, en sy wil,, niet:
Seght my, als sy wil en sy wil niet, wat wil,, Griet?

Sp.[1].23aant.

Liefde brant mijn hert aen alle zyen,
Als Liefd met Liefde wort betaelt:
Maer ick en can gheen Vryster vryen,
Als haer jonste niet te mywaert daelt.

Elck die zijn hert in Liefden dwaelt,

Die zy voordachtich int beginnen,
Soo hem ghelijcke Liefde faelt,
Soo sal hy niet dan druck ghewinnen.

Sp.[1].24aant.

K'en ben int minnen niet onghestadich,
Noch wanckelbarich in mijn ghemoet:
Dan wou my Bryseyda zijn ghenadich,
Ick sou Dynaes en Micols Liefde soet,
Wel haest vergheten, tis bey niet goet
Wanckelbarich of obstinaet te zijn,
De wanckelbarighe heeft gheen voorspoet
Door zijn lichtvaerdicheyt wort hy veracht ten fijn:
En de obstinate wint niet dan druck en pijn,
Volghende begherich een straffe Vrouwe,, dan:
Dus prijs ick die maet int minnen houwen,, can.

Sp.[1].25⁺aant.

Lest quam ick opt slach recht inde Mey,
Dat sy haer deed laten mijn Liefken soet:
Ick seyde den Barbier ten is niet fray,
Dat ghy haer ontneemt dit warme bloet,
Want sy is veel te cout, ick hebt met onspoet,
Besocht deur veel verdriet en lyen.
Hy antwoorde my: ghy en zijt niet vroet,
Ick ontneem haer t'bloet, dat haer doet partyen,
Om in dese Maent der melodien,
Weer bloet te vergaren, lieflijck en bly,, siet:
T'welck oock gheschach, sy creech sin int vryen:
Maer t'quaetste is, helaes, ten is om my,, niet.

+ p. 200

Sp.[1].26aant.

Des nachts omtrent de middernacht,
De Bruydegom aen de Bruyt begeert,
T'spel der minnen: Hola al sacht,
Sprack sy, onwillich en verkeert.
Ghy sult my seer doen, ick ben verveert:
Ick en sal, siet daer mijn vingher in u mont,
Sprack hy, bijt vry, is dattet u deert.
Sy consenteert, en hy begint terstont:
Als t'spel geeynt was, vraechde hy goet ront,
Hoe ist schoon Lief, heb ick my wel ghequeten?
Sy antwoorde weder, t'was een goe vont,
Ick heb u immers oock niet ghebeten.

Sp.[1].27aant.

Cupido die heeft siet in zijn bevanck,
Een Hemel, een Vagevyer, en een Hel,
Daer hout hy de Minnaers in bedwanck,
In lust, in onrust, in lyen fel:
Die hier haer begeeren vercryghen snel,
Zijn inden Hemel, t'blijckt openbaerlijck:
Die deur onseecker hopen zijn in ghequel,
Die woonen int Vagevyer eenpaerlijck:
Maer meerder last hebben sy, tis claerlijck,
Die door lust inden Hel zijn ghetoghen,
In hooch begeeren en cleyn vermoghen.

Sp.[1].28⁺aant.

Dien vryen cus, dat minlijck soenen mede,
Soo ghegheven, en oock soo wel ontfaen,
Hoe soet was dat o lieffelijcke zede,
O soete mont, seer reyn en schoon ghedaen,
Hondertmael daechs wilt my soo cussen gaen,
En neemt my aen nu en tot allen tyen,
In u ghenae: Maer wilt ghy my versmaen,
Soo mach ick segghen, sonder my te verblyen:
Door groot gheluck soo comt my druck en lyen

+ p. 201

Sp.[1].29aant.

Wel laet staen, sit stil, sprack een Meysken reene,
Tot een Vryer, wiens by zijn haer verdroot,
Ick wout ghy over ses mylen stont, ghy Deene:
Noch hoorde ick datse hem dese vraech ontsloot:
T'grootste beest datmen vint, seght Lief minjoot,
Waer veur siet men dat int ghemeen,, aen?
Een Oliphant, sprack hy, is ongheschickt groot,
Gaet Oliphant sey sy, laet my alleen,, staen.

Sp.[1].30aant.

T'praten alleen can ick gheen vryen heeten,
T'ghelijckt de wint, de welcke haest verwaeyt,
Of t'water dat snellijck af comt ghevleten:
Een schoone Valck die s'menschen hert verfrayt,
Hy vliecht, hy hippelt, hy springht of hy drayt,
Het is al niet, soo hy niet gaet bestryen,
Patrijs of Duyf, daer hy zijn Heer mee payt:
Dus Cupido brenght buyt, wilt ons verblyen,
Of gaet selfs alleen de Vrysters vryen.

Sp.[1].31aant.

Vraecht ghy hoe ick soo trotsich ben ghesint?
Giert heeft gheseyt, ten is my niet vergheten,
Datse van ons drien my meest bemint,
Mach ick dan niet wel gheluckich heeten?
Ghy moocht weer segghen, wa zydy vermeten?
Dat was omt jocx, t'sal u tot verwijt,, staen,
Ick wetet wel, maer ick en wilt niet weten:
Of ick sou daer door mijn blijtschap quijt,, gaen.

Sp.[1].32⁺aant.

In u alleen is al mijn ruste:
In u alleen is al mijn luste:
In u alleen is al mijn vreucht:
In u alleen is mijn verblyen:
In u alleen is tallen tyen,
Mijn blyschap, vrede en gheneucht.

+ p. 202

Sp.[1].33aant.

Int verdriet ben ick van u absent,
Sent my doch eens troost reyn Liefken soet,
Soetelijck zijt ghy in mijn hert gheprent,
Prent my oock weder in u ghemoet,
Moet ick van u wesen onghegroet,
Groeten wil ick u soo veel te meer,
Meerdert dies tot my u jonste goet,
Goedich sydy noch in elcken keer,
Keert u wreetheyt in een soet gheweer,
Weert desperaty, wilt my troost gheven,
Gheven moocht ghy my de doot of t'leven.

Sp.[1].34aant.

Het vryen en can ick niet volprysen,
Al ben ick een heelen dach by mijn Lief,
Wy hebben veel verscheyden devysen,
De tijt ontloopt ons ghelijck een Dief,
Haer by zijn behoet my voor mis kief,
De dach dunckt my een uur warachtich,
Spreeckt my yemant aen, tis ongherief,
Ick swijch heel stil of ick spreeck mallachtich,
Mijn voorgaende reden niet ghedachtich,
Ick varieer in mijn woorden telcker stont:
Maer als ick by haer ben, die seer crachtich,
Mijn jonghe herteken heeft deurwont,
Soo vloeyen de woorden uyt mijn mont:
Wy souden wel t'samen een gants Jaer,, kallen,
En cussen, en lacchen, en jocken goet ront,
Hondert Jaer soud ick soo wel met haer,, mallen:
En het scheyden sou my dan noch swaer,, vallen.

Sp.[1].35⁺aant.

Wil yemant schoonheyt en jonghe jeucht,
Een eerbaer wesen, alle volcomen deucht,
Schaemte sebarich, en oock cuysheyt ghepresen,
Een minnelijck ghelaet, dat yeder een verheucht,
Alle bevallicheyt in een lichaem gheveucht:
Een lieffelijck ghesicht dat wond en can ghenesen,
Dat menich verblijt, en menich houdt in vresen,
Die coom besien mijn Liefken met jolijt,
Hy vint voor seker hoe dat Cupidoos pesen,
Wonden en heelen, en hoe dat hy lacht en bijt:
Hoe hy bedroeft, en wederom verblijt:
En haer deursiende, sal hy met cloecke sinnen,
Dien gheluckich achten, die haer bemint en vrijt:
En noch veel meer dien sy selfs wil beminnen.

+ p. 203

Sp.[1].36aant.

Goris seyt,
Dat hy niet uytghenoot zijnde, altijt savonts vast:
T'is goet bescheyt,
Hy eet niet, of men noot hem te gast.

Sp.[1].37aant.

Ghy zijt een verrader, en een bedriegher,
Ghy zijt een pleyter, en een coopman,
Ghy zijt een achterclapper, en een liegher,
Ghy zijt een banckerotier, of een loopman,
Ghy zijt meester van alle schalcke practijck:
En t'is wonder Mouris, ghy zijt niet rijck.

Sp.[1].38aant.

Liefde en de Doodt teghen my partyen,
Dies weent mijn hert, het kermt, het claecht:
Liefde door zijn brand heeft my doen vryen
Een schoone en suyverlijcke maecht:
Maer de Doodt seer wreet en onvertsaecht,
Heeft haer ghehaelt t'mijnder onvromen:
Liefde heeft my mijn verstandt ontjaecht:
En de Doodt heeft my mijn Lief ghenomen.

Sp.[1].39⁺aant.

Neen, dat mishaecht en t'veroorsaeckt lyen,
Alst den Minnaer wredelijck wert begroet:
Maer t'doet den selfden oock wel verblyen,
Alst met een lachsken wert versoet:
Soo bewijstse met haer wesen goet,
Al schijntse int praten te zijn versteent,
Dat de tonghe spreeckt, dattet herte niet en meent.

+ p. 204

Sp.[1].40aant.

Dewijl ghy my gheen troost wilt gheven,
Soo wil ick Liefken oock afstaen,
Ick had noch wel by u ghebleven:
Had ick ghehoopt troost te ontfaen:
Een ander moocht ghy nemen aen,
Die doen u trou dats mijn verlanghen.
Nu, adieu Lief, soet, wijs, en schoon ghedaen,
Mijn hert dat was heel met u Lieft bevanghen:
Een die u min bemint sal misschien meer ontfanghen.

Sp.[1].41aant.

Sy, in wie alleen mijn toeverlaet,, staet,
Sprack lest een woort door mijn seer hooch gheacht:
Ick sal u moeten gheven door ghenaet,, baet,
En tot u minne noch worden ghebracht:
Ick antwoorde haer met grooter aendacht:
Och Liefken soet, soud ick noch wel troost winnen?
Helaes, wat segh ick? Certeyn ick mocht die nacht,
Wel vreesen, als ghy sulcx ginght beginnen:
Want ick min te seer alsmen my wil minnen.

Sp.[1].42aant.

Die cleyne lieft die met vreese verselt,, is,
Doet u verliesen daer ghy met vlijt nae taelt:
Want mijn hert daer deur soo seer onstelt,, is,
Dat ick mijn woorden heb weder haelt,
Indien dan u begheerte faelt,
En datmen u voor goet wil quaet uyt keeren,
Gheschiet u recht: Want seecker ghy dwaelt,
Dat ghy t'goet alst quaet gaet estimeren:
En vrees over Liefde laet triumpheren.

Sp.[1].43⁺aant.

'Ken heb niet gheseyt Liefken ghepresen,
Dat ick vreese van u bemint te zijn:
Maer dat ick dat behoor te vreesen,
Duchtende voor overgroote pijn:
Maer vierich begeeren verwint ten fijn
Alsulcke vrees, dies ick wel sou begeeren
U soo seer te minnen, dat ick selfs verdwijn
En my gantsch in u mocht transformeeren:
Want ghy zijt alleen mijn recreeren.

+ p. 105 [= 205]