Brabbeling (1614)

Studie-uitgave met inleiding, annotaties en commentaar

Tuyters.⁺

Tu.1aant.

Cupido is uyt den Hemel ghedaelt op d'aert,
Om een Smit te worden, niet dat hy heeft behaghen,
Int Ambacht, dan stelt om my te plaghen,
Midden in mijn hart zijn natgierighen haert.

Mijn Longhen zijn zijn blaes balcken, met suchten beswaert,

Opt vyer so sprengt hy het water van mijn oogen,
Op mijn lever zijn ambeelt: met neerstich pogen,
Smeet hy duysent schichten van vinnigher vaert.

Met een stompe vijl knaecht hy mijn ghedacht,

Aen mijn verdriet spijckerende de sotte wacht,
Met hopen polystende de gheleden quaden.

Boven al noch dees jonghen tot zijn behoef,

Leert in mijn lichaem, en doet daer zijn proef,
En so hy yet mist, dat valt tot mijnder schaden.

+ p. 130

Tu.2aant.

Menich sou met recht mijn gheluck benyen,
Om de schoonheyt van haer, die my bemint,
Dan hier tegen zijn mijn oogen so seer verblint,
Dat ick haer gheensins sou konnen vryen.

Ick bemin een ander die my set ter syen,

Siet hoe rechtvaerdich my liefde plaecht,
Door Liefde t'mywaert, van die my mishaecht,
Door liefde t'haerwaert, die my niet mach lyen,

Waerom ben ick by d'eene Lief en waert?

Waerom is d'ander doch voor mijn vervaert?
Dan Cupido wil met gonst mijn lust bedelven:

Want vliedende voor haer, die om mijn sucht,

En volghende naerstich die voor my vlucht,
Soo strompel ick rechte voort over my selven.

Tu.3⁺aant.

Al waer ick een Cour, Deen, Schot, of Vin,
Behoeftich, ghevanghen, arm, creupel, en lam,
Onmachtich, verschrompelt, oudt, laelijck, en stram,
Soo behoorde ghy niet te zijn, so wreet van sin.

Ick weet wel dat ick niet waerdich en bin,

Soo hooghe te minnen dan u deuchde stalt,
Mynen wille, en hoe ghy my straffer valt,
Hoe ick u schoonheyt meer en meer bemin.

Denct ghy eenen uws schoonheyts waerdich te wachten,

So zijt ghy bedroghen van u loose ghedachten:
Want dat moest een God, en geen mensche wesen:

Maer wilt ghy ghevrijt zijn, soo sinckt uwen moet,

Overlegghende dat Venus die Goddinne soet,
Een Herder voor haer Lief had uytghelesen.

+ p. 131

Tu.4aant.

Als het groote oogh dat alle dingh verfrayt,
Inde Tweelinghen rijst, alle boomen bloeyen,
De groene velden met grove aren vloeyen,
De canten der rivieren zijn vol bloemen gesprayt.

Maer wanneer dattet vluchtich weder drayt,

Door den wech des Schutters die neder valt
Soo comter terstont een heel ander ghestalt,
Dat alle de aren en bloemen afmayt.

Desghelijcx alst oogh van mijn Goddinne blinckt,

In mijn hert, mijn hert overvloedich voortbringt,
Een vermakelijck bloeysel van seecker nopen.

Soo haest sich dan die stralen verliesen,

Des belovenden voor jaers bloemen vervriesen,
Voor den Ooghst af mayende mijn wanckelijck hopen.

Tu.5⁺aant.

Drijft uyt schoon Lief die strafheyt woedich,
Die u doet wederstaen der minnen cracht,
En denckt niet dat een Dochter van goet gheslacht,
Sonder Liefde te dragen mach leven voorspoedich.

Waer toe dan dees schoonheyt overvloedich?

Schoonheyt die inden strick my hout begort,
So die onghepluckt op den struyck verdort,
Sonder te ghenieten hare gave goedich.

Tis niet ghenoech dat u Acker is vet en goet,

Soo ghy den behoorlijcken arbeyt daer niet aen en doet,
Luttel vruchten sult ghy in u schueren beluycken.

Desghelijcx die zijn jeuchdelijckheyt niet en vercht,

Is een Woeckenaer ghelijck, die zijn schat verbercht,
En eer soude sterven dan hijt soude gebruycken.

+ p. 132

Tu.6aant.

Het duncken my voorwaer gheen cleyne saken,
Dewijl het lichaem gevoecht is van armen en beenen,
Van, longhen, lever, milt, aderen en seenen,
Handen, voeten, breyn, harsenen en caken.

Dat Cupido hier teghen gheen strijt comt maken,

Dan alleen hertneckich in zijn opyni verwert,
Nerghens anders nae schiet dan opt wit van mijn hert,
Sonder immermeer hoogher of lager te raken.

Was hy (somen seyt) noch soo jonghen kint,

Wulps, reuckeloos, wilt, woest en blint,
Sijn pylen so juyst niet vloghen nae haer stede.

Maer hy is een Lantlooper, out, cloeck, versocht,

Daer onse jeucht altijt af wort vercocht,
En vande wijncoop drincken wy selfs mede.

Tu.7⁺aant.

Ongheluckigher is hy die hem selven verwert,
Inde banden van minnen, dan of hy sat,
Hier beneden met Ixion op het drayende rat,
Of daer de Promethissche gier verscheurde zijn hert.

Hy voelt wassen in hem met verdriet en smert,

Een pijnlijcke vreucht die hem twyfelijc noopt,
Jae noopt of deerlijck het vel af stroopt,
Reden leyt onmachtich door begeerte verspert.

Ghelijck een Vogelken dat aen een lijmtack sneeft,

Hoet meer spartelt en vliecht, hoet vaster cleeft,
Onmoghelijck is te ontcomen des voghelaers juck.

Soo is de Minnaer, hoe hy hem naerstiger spoet,

Hoe hy hem meer bint soo het wesen moet,
Aen het ghenoechelijck onslippelijck ongheluck.

+ p. 133

Tu.8aant.

O Lief, die u met Liefde niet wilt verstooren,
Dan van deucht en eere die u doen achten,
Sal door hitte en coude dan moeten versmachten,
Mijn herte dat het uwe niet mach becooren.

Al heb ick rampsalich mijn moeyten verloren,

Om dat Liefde noyt quam in u ghedachten,
So sal ic my nochtans te noemen niet wachten,
De Stadt gheluckich daer ghy zijt gheboren.

Ick haet u nemmermeer, al waert ghy noch soo rebel,

Dan hem, segh ick, hem, mach ick haten wel,
Die my bracht daer ick van u schoonheyt ben ghevaen.

Hy, hy heeft my vermoort, alst al is gheseyt,

Want ist niet vermoorden alsmen yemant geleyt,
Daermen de strick des doodts mach ontryen noch ontgaen?

Tu.9⁺aant.

Sedert dat ick door natuerlijck nopen,
Tot een wettelijcke Liefde mijn vrolijck leven,
In ghetrouwe diensten hadde begheven
Soo isser wel Jaer en dach verloopen.

Ick blijf die ick ben, wie sou sulcx hopen,

Dat doort verloopen des tijts spoedicheyt,
Cupido niet sou minderen zijn brandende woedicheyt,
Of de tresoren van gratie my doen open.

Maer ick vinde int vryen, soo goede partuur,

Dat ick nu nimmer, noch tot gheender uur,
Veranderen sal mijn stantachtighe hult.

Die toecomende vreucht daer ick nae wacht,

Van teghenwoordich verdriet de pyne sacht,
En d'onseeckere hoop voet mijn seecker gedult.

+ p. 134

Tu.10aant.

Ick ben alsoo, als ghy wilt dat ick sy,
Ghesont, sieck, hopent, en desperaet,
Stil, ongherustich, goet, ende quaet,
Vrientlijck, vyandich, droevich en bly.

Morsich, puntich, oock y ende fy,

Ghenoechlijck, pruylich, heet, en cout,
Raveltuyt, stom, bloot, en stout,
Voorsichtich, reuckeloos, ghevanghen en vry.

Te voren eer ghy my waert bekent,

Was een wesen in mijn aensicht gheprent,
Betamende een ghemoet hem selven machtich:

Maer nu ick van u schoonheyt ben ghevaen,

Nu mach ick een ooghenblick niet stille staen,
En dat om dat ghy zijt soo onstantachtich.

Tu.11⁺aant.

Vry, los van reden, een Slaef van rasery,
Soo loop ick ter jacht na een al te wilden Dier,
Als nu op een berch, nu langhes een Rivier,
Nu in het bosch van jonghe dwasery.

Ick besich voor een leyseel een langhe dasery,

Voor een brack heb ick een bernende lust,
Ick ghebruyck voor Honden, sorch, pijn, onrust,
Jammer, verdriet, en visevasery.

Dese siende hoe sy meer int jaghen verstyven,

Hoe sy meer en meer te rugghe blyven,
Soo keeren sy den cop om my te beschaden.

Als hongherighe reeckels grettich om eten,

Reppende haer muylen met groote beten,
Verscheuren haer Meester sonder ghenaden.

+ p. 135

Tu.12aant.

Ghy en wilt dan niet Lief? So moet ick zijn gepaeyt,
Ghedult tegen u strafheyt wil my God geven,
Gewroken sal ic zijn, mogen wy dertich jaer leven,
Siende de schoonheydt verwelcken die nu mijn Ziel verfraeyt.

Sulcke minnaers Lief zijn heel dun ghesaeyt,

Die sonder wederlieft oyt minnaers zijn gebleven
En ten waer ick in onspoet wel was bedreven,
Dit weygeren hadde my het leven lang ontdraeyt.

Dan als ick wel overlegh in mijn hert,

Dat ic d'eerste bedrogen door Vrouwe niet en bin
En dat cloecker dan ick vercregen scha en smert:

Soo vergheef ickt my selven in mijn eyghen sin,

En u ooc, diet my doet, nae uwer gewoonheyt,
Om dat ghyse alle te boven gaet in schoonheyt.

Tu.13⁺aant.

De stralende Sonne had haer Paerden op den stal,
Of maeckte met de Antipodes goede cier,
De volle Maen was om een pijntgen ghegaen te bier,
Achter een wolcke, die sy so langh de Wacht beval.

So creech ic lust om te besoecken dat Meysken smal,

Dat mijn sinnekens heel heeft in haer ghewelt:
Maer haer vindende aen een danse ghestelt,
Sprack ic met een ander tot boete van misval.

Daer sy soo jaloursen ghepeyns uyt heeft ghevat,

Dat ick sint dier tijt noyt van haer heb ghehat,
Noch wincke noch woort van Courtosy.

O vermaledyde Liefde, was schoonheyt behaechelijck,

Niet genoech gewapent met wreetheyt plaechelijck,
Sonder die noch te verdubbelen door jalousy?

+ p. 136

Tu.14aant.

Altijt de berghen op haren top niet draghen,
Des gheduerighen Winters sneeuwige vacht:
Altijt zijn de Goden soo niet bedacht,
Met dreygende blixem de menschen te plagen.

Altijt de Zee met onverbolghen waghen,

Door felheyt des wints, niet bestormt de strant:
Maer sorghe my hout met een wreede tant,
Altijt, altijt comt mijn herte knaghen.

Hoe ick my meer om hem te verdrincken vermaen,

Hoe hy meer en meer wast en dapperder aen,
Om mijn leven in onrust te houden hem stelt.

O Hercules had u dienstelijcke cracht,

Dit wreede Monster oock omme ghebracht,
Mocht voor u derthiende vroomheyt wel worden ghetelt.

Tu.15⁺aant.

Hans is gheterjuynt op een neusdoeck te mincken,
Beter dan de Schoenmakers op het leer te recken,
Beter dan de Duyven op het trecke-becken,
Beter dan een dronckaert een glas uyt te drincken.

Als hy buyten comt de Molenaers wincken,

Dat de bleecksters de cleeren bergen inde sloot,
Als hem de Naysters sien, t'werc in haer schoot
Laten sy om te bewaren nederwaerts sincken.

Noyt heeft hy gheselschap van Dochters versocht,

Daer hy neusdoecx ghelijck oyt heeft gebrocht,
Sonder neusdoec t'huys en gingh hy van zijn daghen.

Dan Vrysters al weet ghy dit wel voor de hant,

Met u schade rade ick u, verset u schant,
Of hy sal u een stick van u hemt ontdraghen.

+ p. 137

Tu.16aant.

Helaes wat ist? Wat pijn voel ick by vlaghen?
Is dat Liefde? Wat dingh mach Liefde wesen?
Is hy goedt? Waerom wil ick dan voor hem vreesen?
Is hy quaet? Hoe zijn my soo soet zijn slaghen?

Brant ick met mijn wil? T'onrecht is al mijn clagen?

En ist tegen mijn danck dat ick dees God moet wijcken?
Hoe doet hy soo homoedich aen my zijn homoet blijcken?
Mach hy soo gebieden sonder oorlof te vragen?

O vlieghende kint, hoe vreemt is u gheweyde?

Ick drijf inde Zee en dat op u gheleyde,
Sonder Zeyl, sonder Roer, sonder Ancker, of touwe.

Ghy voet my met suchten, al lachende ween,, ick,

T'leven my verdriet, al singhende steen,, ick,
Inde winter lijd ick hitte, en inde somer couwe.

Tu.17⁺aant.

Die begherich is om sien in een jonghe jeucht,
De schoonheyt vermenght cuyssche maticheyt
Ootmoedighe soetheyt en lieflijcke staticheyt,
Aerdicheyt ghebonden aen oprechte deucht.

Die hem in een Goddinnelijck wesen verheucht,

Dat mijn Jaren in gheduerige groenheyt hout,
Soo ist recht dat hy die Kersou aenschout,
Die elck een my voor een Lief toe veucht.

Hier sal hy sien hoe liefde bijt en lacht,

Hoe hy wont, hoe hy weer heelt en sacht,
En sal dan roepen: o schoone creatuere.

Gheluckich is hy: jae gheluckich voorwaer,

Die daer mach beschouwen u aenschijn claer:
Maer geluckichst die van u crijcht een goet avonture.

+ p. 138

Tu.18aant.

Om inde handel van Liefde wel te bedyen,
Ist niet genoech dat ghy segt met schoonen schijn,
Duysentmael meer dan ghy zijt verlieft te zijn,
Op haer volmaectheyt, die u mach gebenedyen.

Neen, dan eerst voor al moet ghy leeren lyen,

En van een weygeren terstont niet blyven versuft,
Een Vrouwe sal niet achten den haesten verbluft,
Dan den hertnecten stouten aenhouder int vryen.

Want ghemeenlijck prysen wy aen een aer,

Dat wy aen ons voelen te ghebreken,
Die blinde prijst het ghesichte claer.

Die stomme prijst voor al het spreken,

En die Vrouwen kennende haer wanckele sinnen,
Geen ding meer dan gestadicheyt en beminnen.

Tu.19⁺aant.

Uyt mijn hert sal ick slippen tot ghene stonden,
Jae als ick onder een sarck sal zijn vergheten,
Het gedencken van een lieflijck wellecom heten,
Dat salvende ghenas mijn diepe wonden.

Als sy, die my doet doen de ronden,

Met een heuse groete op my haer ooghen slaet,
Soo gheheel en al mijn verdriet afdwaet,
Datter geen achterstal meer en wort gevonden.

Soo nu de groete van eenen goeden dach,

Met een dicht omhelsen nae langh bejach,
In suycker verkeert mijn bitter kermen,

Wat een Hemel sal my dan zijn die nacht,

Als mijn lyden niet alleen sal worden versacht:
Maer ganselijck verswinden in haer armen?

+ p. 139

Tu.20aant.

Ick peyl het water in een grondeloose put,
Ick drijf mijn ploech op de barre strant,
Ick say mijn saet in het dorre zant,
Sonder hoop van winnen ick t'spelleken schut.

Ick stort mijn ghebedt voor een doove jut,

Ick offer een Sanct die des maect geen werck,
Ick loop te bevaert nae een ghesloten Kerck,
Ick doe grooten arbeyt en ben niemant nut.

Die wel aensiet mijns levens loop,

Sal niet segghen dat ick goede coop,
Dus langh ghebruyck mijn vrye lust.

Ick hoop, ick vrees, ick reecken sonder Waert,

Op een bed mocht ick, en ick slaep op d'aert:
Godt gheef mijn benyders oock sulcke rust.

Tu.21⁺aant.

Nae dat te vergeefs mijn ooch t'ontdecken tracht,
Deur droevich sien, de droefheyt van mijn sinnen,
En dat het uwe (de oorsaeck van mijn minnen)
Niet en merckt, siende mijn lyden onsacht:

So ist noodich met de tongh, uyt te meten het gedacht,

Ontdeckende den brant die ic noch heb geheelt:
Maer als ic coom by u mijn uytvercoren beelt,
Mijn mont open te doen, en heb ick gansch geen macht.

Nu ick dan te danck van het schietende wicht,

U heb gheherbercht in mijn herte dicht,
Mijn ghepeyns u te verberghen heb ick gheen vermoghen.

En daer woonende moocht ghy mercken heel,

En vertellen self teghen u selven, hoe veel
Deur u waerde, mijn ziele heeft moeten dogen.

+ p. 140

Tu.22aant.

Die twee bruyn oogen, twee lichten van mijn leven,
Op my blixemende haer stralende blyheyt,
Hebben soo seer beknelt mijn jonghe vryheyt,
Dat ick ghewillich haer ghevanghen ben ghebleven.

Haer Liefde heeft mijn reden so t'onder ghedreven,

Dat ic versuft in haer schoonheyt t'aenschouwen,
So hertneckich mijn beloofde woort sal houwen,
Dat ick na ander te sien my niet sal begheven.

Gheen ander sporen sullen my wandelen doen,

Geen ander kieckens sullen uyt dees eyeren broen,
Noch tot gheen ander Sanctin mijn devocy strecken.

Mijn tonghe gheen ander schier noemen kan,

Mijn penne en juckt niet anders dan
Haer lof op papier te willen trecken.

Eynde vande Tuyters.