De gedichten

[p. 144]

32 Want soo door Godts genaed de keur niet aen ons staet (1644)

Kennelijk is in de correspondentie met Caspar Barlaeus de leer van de vrije wil aan de orde geweest. Tesselschade Roemers reageert daarop in een brief.

(...)
Ick dacht, dat die questy al lang doot was

Want soo door Godts genaed de keur niet aen ons staet ¹
Soo is't vergeefs gepreekt doet goet en laet het quaet ²

die tot precken bequaem is, die vadt dit wel

Maer by't gelovich volck, wat raet te maecken Jock ³
'T geen waerheyt is verklaert by Testament van Hoc ⁴.

en soo veel Jae en neen, myn Hooft en lyt het niet te brengen overeen
(...)

1 soo: indien.
keur: keuze.

2 Soo: dan.
't: t.w. doet goet en laet het quaet.
doet en laet: imperatieven.

3 wat raet: ellips; aanvulling: wat raet is het om...
raet: wijsheid (xii/3, 8).
te maecken Jock: tot dwaasheid (vii, 322) te maken.

4 'T geen...Hoc: object van te maecken (v. 3).
by: door.
Testament van Hoc: aanduiding voor het Nieuwe Testament.

[p. 145]

Naar het handschrift van Tesselschade Roemers. ub Leiden, Pap. 2 (Visscher).

Verantwoording

De vier versregels die beginnen Want, Soo, Maer en 'T geen (v. 1-4) zijn gecalligrafeerd. In Worp (1918: 292) is de volgende regel in de brief gepresenteerd als v. 5-6:

En soo veel Jae en neen,
Myn Hooft en lyt het niet te brengen overeen

Hiervoor geeft het handschrift geen aanleiding. De versregels springen in het handschrift niet in.

Aan het einde van v. 4 ('T geen waerheyt is...) staat ‘et’, te duiden als ‘etcetera’. Het is weggelaten om het rijmschema niet te verstoren.

Diplomatische transcriptie van een gedeelte van de brief

(...)
Ick dacht, dat die questy al lang doot was
[-want by al *...*]
Want soo door Godts genaed de keur niet aen ons staet
Soo is't vergeefs gepreekt doet goet en laet het quaet
Die tot precken bequaem is, die vadt dit wel
Maer by't gelovich volck, wat raet te maecken Jock
'T geen waerheyt is verklaert by Testament van Hoc. et
en soo veel Jae en neen, myn Hooft en lyt het niet te brengen overeen
een ijder kerck kint kent zyn Vaeder soo het seyt
maer dat syn vaeder en moeder kent en isser niet qualyck aen
want een moeder en kan geen bastaert maecken nae de gemene wet. hier wach ick u oordel aff ten waer wy beter te swygen koeren.

[ -]	doorgeschrapt
*.*	onduidelijke lezing

Notities

De zinnen in proza vormen een onderdeel van de tekst blijkens de voegwoorden. Want (v. 1) legt een causaal verband tussen de eerste versregel en de veronderstelling van de auteur dat die geloofskwestie een achterhaalde zaak is; Maer (v. 3) drukt een tegenstellend verband met de voorafgaande zin uit.
Het Testament van Hoc kan volgens Sterck (1918: 168) ‘geen goeden zin hebben, dan wanneer men er onder verstaat het Nieuwe Testament, waarin de voor de Katholieken zoo hoogst gewichtige woorden der Consecratie voorkomen: “Hoc est enim corpus meum” etc.’ (Dit is mijn lichaam). Sterck veronderstelt dat Constantijn Huygens of Caspar Barlaeus de uitdrukking spottend gebruikt hadden.

Korte inhoud

Theologische disputen kunnen gewone gelovigen in verwarring brengen.

datering 1644

naar een brief van Barlaeus van 23 november 1644 (Hooft De briefwisseling, brief 1230) waarin het gevraagde oordeel ter sprake komt.