Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792

[p. 296]

XLIII H. Cloete aan Swellengrebel,
8.4.1791

Zeeker Bastaard Hottentot in naam Gerrit Slinger^1. bij geleegentheid ondervraagt werdende over de onderscheiden Soorten van Wild, dat men in de ver afgeleegene gewesten deezer Uithoek ontmoete verhaalde onder anderen het volgende merkwaardige.

Dat hij nu zeedert eenige Jaaren geleeden^2. een Commando onder den toemaligen Veld Commandant Andries Petrus Burgerd^3. op de rovende Bosjesmans gedaan hebbende, bij welk Commando onder de Christenen zich ook verscheide Hottentotten bevonden, hij na een volbragte Expeditie met noch 15 andere Hottentotten, onder dewelke zich na zijn best geheugen bevonden de Hottentotten Carolis en Vlek in dienst bij Charles Marais,^4. Jantje woonachtig bij Johannes Swanepoel^5. en noch eenige andere die in dienst van opgem. Veld Commandant Andries Petrus Burgerd waaren, terwijl Evengem. Commandant zich ophield of beezigde met andere Bosjesmans op te spooren, hij Gerrit Slinger met zijn voormeld geselschap 9 vreemde dieren hadden gezien, die op een gemakkelijke wijze te paard ingejaagt zijnde er een van geschooten wierd.

Dat terwijl zij beezig waaren dat voor hen zo onbekend dier te bezigtigen, bij hen was gekoomen de Burger Louis van der Merwe Davidz.,^6. die dat dier almeede beschouwd had, zijnde van de volgende gedaante.

Als het voorkoomen van een paard, van grijsachtige Couleur en agter de kaaken Smalle witte streepjes - regt voor den kop Een hoorn ter lingte van een arm, en van agteren een arms dikte, zijnde dat hoorn op de helfte eenigzints plat, Egter van vooren zeer spits en niet aan het voorhoofd gebeente vast gegroeid, maar alleen aan de huyd - omtrent twee vinger breed onder dat hoorn vond men een kleine korte kuyf, hebbende de kop van dat dier de gedaante van een paard, terwijl zijn hoogte ook met een ordinair Caabsch paard over een quam - de ooren

1. Ene Gerrit Slinger word op 3.8.1793 vermeld as soldaat in die Pandoerkorps (J. de Villiers, ‘Hottentotregimente’, 246).

2. In daardie jare is dergelike kommando's herhaaldelik uitgestuur (sien P.J. van der Merwe, Noordwaartse Beweging hfst. II).

3. Andries Petrus Berger(s) (geb. 1755), veldkommandant en heemraad Graaff-Reinet, een van die leidende persone in daardie distrik (sien Marais, register s.v.).

4. Ene Carolus word in 1793 eweneens onder die Pandoere gevind, net soos ene Jann (J. de Villiers, ‘Hottentotregimente’, 245, 246). Watter Charles Marais bedoel word, is onduidelik.

5. Sien no. XXIV n. 2.

6. Vermoedelik Johannes Ludowicus van der Merwe (gedoop 24.4.1763), seun van David Schalk van der Merwe (sien no. V).

[p. 297]

vond men grijs en gelijk die van een os doch wat grooter. Een tamelijk lange staart die van verre na een paarde staart gelijkend, doch van nabij beschouwd zijnde, bevond men dat hij vleesachtig en met kort hair bezet was, en aan het ent een witte quast ter groote en ronde van een appel. de hoeven waaren rond als dat van een paard, egter van onder gespleetene klaauwen even als de runderen, gelijk de testicules ook als die der tamme Bulle bevonden wierden.

Dit zoo zeldzaam dier is geschooten tusschen de zogenaamde tafelberg en de zeekoe rivier, geleegen Circa 16 dagen rijens van de Camdebo die van de Caab omtrent een maand rijdens met een ossewagen geleegen is. Verscheide Ingeseeten en Hottentotten getuigen, dat zij datzelve dier met een hoorn voor den kop op honderden van rotsen en steene door de Bosjesmans hebben afgeteekend gezien.

Terwijl nu onder de geleerden noch in geschil is of het Een hoorn ooijt g'existeerd heeft of niet,^7. heb ik gemeend UWEd. dit beright te moeten toezenden, mogelijk zal dat veel ligt bij zetten, dewijl men hier in 't minst niet meer twijfeld, of dat dier word waarlijk in deeze Uythoek gevonden.

Zoo er Liefhebbers gevonden wierden die een praemie wilden stelden, op een huyd in zijn volle gedaante, zoude ik wel willen aanneemen er een te bezorgen, onder voorwaarden dat die praemie g'evenreedigt moest zijn aan de moeyte en kosten, die tot zulk een verre reijze benodigt zijn. Cabo de Goede Hoop den 8 April 1791

Hk. Cloete

7. Corn. de Jong, in Reizen I, 201-203, skryf onder die dagtekening 16.9.1793 oor 'n berig wat in Holland sirkuleer as sou daar werklik 'n eenhoring in die Kaapse binneland leef, o.a. (p. 202): ‘De schrijver van dit bericht is de oude Heer Cloete, die, bij herhaling over dit onderwerp onderhouden, staande houdt, dat, wanneer men de kosten betaalt, hij een dezer dieren, over wier bestaan de Natuurkundigen zoo lang getwist hebben en nog twisten, leveren zal. Met dit al, zijne bewijzen zijn niet boven alle tegenspraak. Een Hottentot, van ver uit het land, heeft hem verhaald, een dezer dieren gezien te hebben, en zelfs eene omstandige beschrijving van deszelfs gedaante gegeven. Anderen hebben 'er de ruwe teekening van gevonden bij natiën, diep landinwaarts in; en nog andere Hottentotten hebben, anderhalf jaar geleden, aangenomen, een dezer dieren, dood of levend, te zullen opbrengen, mits men hun de reis en moeite betaalde. Cloete meent nu zoo zeker van zijn zaak te zijn, dat hij vraagt,- ik meen f 3 000. - wanneer hij het dier levert, en niets, wanneer de reis vruchteloos is’.