Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792

[p. 298]

XLIV Swellengrebel aan H. Cloete
Schoonoort, 2.6.1792^1.

Wel Ed. Heer en seer geachte Vriend!

Schoon er reeds eenige schepen sijn binnen gekomen, heb ik tot nu toe geen de minste schrijven van UwEd. noch van iemand der uwen, als alleen een communicatie brief van uwen soon Lourensz. wegens het afsterven van sijn jongste dogtertje.^2. De veelvuldige besigheden van den graan- en wijn-oogst, denke ik, dat UwEd. geen tijd tot schrijven sullen over gelaten hebben, dogh dit doed mij weder hopen op een dubbelde portie, wanneer die druktens sullen gepasseerd sijn.

De brenger deses is de hernhuttersche Broeder, Hendr. Marsfeld^3. genaamd, die met noch twee compagnons het groote werk staat te ondernemen, om de Hottentotten en Kaffers tot het Christen Geloof te brengen, tot welke sending die Broederschap de permissie van de O.I. Comp. verkregen heeft. dese drie missionarissen sijn hier bij mij geweest, ten einde eenige onderrigtingen te bekomen tot dit hun ondernomen werk. Ik heb die menschen geoordeeld niet beter te kunnen raaden, dan dat sij souden sien in kennis te geraken met den een of anderen Overbergschen Boer, die veraf gelegen mogelijk gaarn dese gelegenheid soude waarnemen om sijne kinderen het leesen en schrijven te doen leeren, waarom sij, bij mijn aanweten ten minsten, seer verlegen waren; ieder bij so een Boer dan gehuisvest sijnde, souden sij de Hottentotten nader kunnen leeren kennen, en hunne spraak magtig worden, het geen ik begrijpe dat in de eerste plaats tot hun plan allernoodzakelijkst is.

Dese vrienden waren van begrip, dat sij evenals hunne mede broederen in America gedaan hebben, sich onder de Hottentotten en Kaffers soo maar souden kunnen gaan neêr setten, er een huisje bouwen, en voor hun onderhoud het nodige self cultiveren; dogh ik heb hun onderrigt, dat dit, naar het geen ik van die overbergsche Huishouding gesien had, mij genoegsaam onmogelijk voorkwam, vermits ik niet kon geloven, dat het bekomen alleen van de nodige toestel tot eenige Landbouw aldaar nu soveel gemakklelijker, als ik 't gevonden had, sou gemaakt sijn, om

1. Eiehandig, konsep.

2. Vermoedelik Hester Anna (gedoop 11.11.1790), tweede kind van P.L. Cloete.

3. Hendrik Marsveld (1745-1822) - sien SABW II, 459; hy kom aan op 21.11.1792 en bou in die jarc daarop die sendingpos van die Hernhutters of Morawiese Broers te Genadendal weer op, saam met sykollegas Johann Daniel Schwinn (1750-1816) en Johann Christian Kühnel (1762-1813).

[p. 299]

soodanig een culture te kunnen beginne; waarbij sij, naar mijn begrip, dit werk soo plotselijk willende beginnen, sich souden moeten troosten om ook genoegzaam op zijn Hottentotsch te leven. Dese Broederen Hernhutters sijn gerenommeerd van seer veel geduld te besitten, dat sal denke ik hun ook wel te pas komen, want hoe of men Christenen sal maken, eer men se tot menschen geformeerd heeft, begrijpe ik niet, te meer daar hunne godsdienst oeffeningen noch eenvoudiger sijn als de onse, en dus de sinnen uiterlijk noch minder kunnen treffen en opwekken. Maar kunnen sij er wijnig goeds doen onder de Hottentotten en Kaffers, sij sullen onse Christenen wat betere begrippen van waare Godsvrugt kunnen inboesemen.

Sij hebben mij versogt om een brief van mij, dien ik heb geoordeeld niet beter te kunnen inrigten dan aan UwEd. die tog soo seer der menschen vriend is, onse Overbergsche Landslieden soo wel kent, en dus hen best soude kunnen onderrigten, hoedanig sij hun plan moeten aanleggen.

De brenger deses, hier boven genoemde, is mij van de drie, de geschikste voorgekomen, de twee andere heb ik wijnig hooren spreken; ik gelove dat sij onse Nederduitsche taal niet genoegzaam magtig waren tot een conversatie. Gemelde Heer heeft mij belooft van alle planten, die hij maar vinden kan, het zaad of de pitten te sullen vergaderen welke ik hem versogd heb dan maar aan UEd. te willen doen ter hand stellen, die wel de goedheid soude hebben se mij verder te doen geworden. Ik heb hier thans in de bloei 2 soorten van Protea, - - - ik voege van ieder hier een blad bij, met versoek om, in geval UwEd. daar op die soorten kan uitvinden, mij te willen opgeven, onder welke benaming sij aan de Kaap bekend sijn.