Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792

[p. 221]

XXXII H. Cloete aan Swellengrebel
Nouvelles^1.

May 1, 1786

Is het huys met de daar aan Ex^2. zynde drie pakhuyzen van den ouden heer A. van Schoor^3. per vendutie verkogt en den wynkoper van den Berg^4. gewezene oppermeester op een der Hollandse Comp. Scheepen, heeft het zelve Ingemeind voor flo. 107250:-:-

De regering goed gevonden hebbende een nieuw Colonie in de Camdebo op te rigten, onder den naam van Graaff Reinet, zijn de daar toe aangestelde perzoonen de heer Morits Herman Otto Woeke^5. als landdrost en den heer Frederik Wagener als Secretaris, den 4 deezer Maand Maij, uyt het gemeld veld geretourneerd zynde, dezelve p^r. ordre van den WelEd. Gest. Heer Gouverneur en E. agtb. poletiquen raad den 20 der gepaseerde maand January na derwaard afgezonden, om een Convenable plaats tot den opbouw der drostdije uijt te zoeken. den Secretaris Wagener (die na UWelEd. vertrek 4 Jaaren bij ons als informator gewoond heeft, en ook door zijn Huwelyk aan ons geparenteerd is) heeft mij berigt dat den aanleg der Drostdije bepaald is, even onder den oorspronk der Zondags revier, die uyt de Sneeuwberg komt, en tot dien eij(n)de Ingetrokken den plaats van Dirk Coetsé^6. in de Camdeboo. Dezelve Wagener verzekert mij dat de ingezetenen over den aanleg dier Colonie ten uytterste verblijd zijn, en ook reeds tot den opbouw der Drostdije en verdere gebouwen flo. 10000:-:- gefourneert hebben, welke fournissementen, alleen maar door de helfte der Inwoonders geschied is, dewijl men de overige niet heeft

1. Eiehandig, ongedateer, ongeteken.

2. Lees: ‘annex’, bybehorend.

3. Adriaan van Schoor (geb. 1722), koopman en dispensier; hy het op die punt gestaan om na Nederland te vertrek.

4. Jacobus Johannes van den Berg, van Utrecht, kom in 1776 aan as oppermeester (chirurg); word gou vryburger; wynpagter en eksploitant van 'n aantal drinkplekke ten geriewe van die Franse huursoldate, 1781 e.v. jare.

5. Moritz Herman Otto Woeke (1743-1815), kom in 1759 aan, landdros van Graaff-Reinet Des. 1785 (sien SABW II, 876). Johann Jacob Friedrich Wagener (1750-1802) kom in 1769 aan, bode Stellenbosch 1782, bode Raad van Justisie 1783, boekhouer 1786 en sekretaris Graaff-Reinet 6.1.1787 (SABW II, 850). Wagener was in 1773-1775 Abraham Faure, die distriksekretaris van Stellenbosch, se Frans-onderwyser; in 1775 verwerf hy burgerreg; van 1777 tot 1781 was hy kennelik onderwyser van Cloete se kinders. Trou met Anna Elsabe van As in 1774, 'n suster van Woeke se vrou; die familieband met Cloete is nie duidelik nie.

6. Dirk Coetzee (geb. 1735); as kompensasie het hy die Zondagsrivierplaas gekry (sien Leibbrandt Précis, 494; Theal IV, 238).

[p. 222]

kunnen spreeken, zo dat men wel ruijm f. 15000- zal colecteeren, tot een fonds der gemd. Colonie Graaff Reinet - opgemd. Wagener gevraag hebbende waar hij meende dat de Limiet Scheijding zoude komen, meenende dezelve dat de Chanka uijt het nieuwe velds gebergte tot scheyding der Colonie Stellenbosch en de Chamtours^7. Revier voor die van Swellendam, de beste gelegen waaren om de Colonie te Separeeren.^8.

7. Gamtoosrivier.

8. Volgens Leibbrandt Précis, 484, is die opdrag om die distriksgrense van Graaff-Reinet vas te stel op 6.1.1786 gegee, sien ook Woeke se verslag d.d. 19.7.1786 (Leibbrandt Précis, 488-498).

May 8

Is op de vendutie van de Wed.^e Mostert^9. aan de Koeberg verkogt 30 Mudd. koorn voor 112 tot 113 rd. de 10 mud of de Vragt, en de garst tegens 87 rijksd. de 10 mud of de vragt.

Ruym Een jaar geleden is aan de Kromme Revier geankert Een Engels Schip genaamt Pigot, welke na eenige daagen tot ververzing van zijn volk zeer Schortbutch^10. zijnde, aldaar aan de wal te zijn geweest, na de Caap met gesond volk is vertrokken, als wanneer ter zelver teijd Een voornaam Engels Colonel genaamt Dalrijmple zo men zegt tevens Een beroemd Ingenieur zijnde, met eenige dames van gemd: Schip, zig over land met behulp van osse waagens Insgelijks weder aan de Caap is gekoomen, onder voorwendsel gemd. dames de reijs over zee niet hebben kunnen onderneemen.^11.

NB. nu de oogen geopent werden, heeft men een Sergeant met verscheyde timmer lieden derwaarts gesonden, om eenige hutten te bouwen, tot verblyf van een zekere aantal militaire, denkelijk om deeze baaij voor alle aanval te dekken.

9. Boterberg by Koeberg is in 1804 bewoon deur veldkornet Nicolaas Mostert seun van Johannes Jacob Mostert (geb. 1727) en Aletta Geertruida Loubser (geb. 1743). Moontlik word lg. hier bedoel.

10. ‘Scorbut’, skeurbuik.

11. Die Pigot het aan die monding van die Krommerivier van 2 tot 31 Mei 1785 geanker; kol. William Dalrymple het met sy reis oorland daarvan na die Kaap inderdaad 'n verkenning met militêre bedoelings beoog, soos blyk uit 'n memorandum wat hy in 1787 vir die Engelse regering geskryf het (Kaapse Argief: Aanwins 455 no 14; vgl. Barnard, 408). As gevolg van Dalrymple se tog het die Kaapse regering op militêre versterking besluit (Theal IV, 236-237).

[p. 223]

May 15.

zijn er drie partijen Committeerdens uijt de raad van Justitie gezonden, om het koorn op te neemen, als na de Baaij fals, na de eerste revier, door de koe bergen etc. etc. na het roode zand.

en Juyst op den 15 Maij toen alle de Scheepen genoegzaam van de reede waaren, wierd ook den uytvoer op Lijf Straf verboden.

gemd. Committeerdens heeft 1000 mudd. tarwe opgedaan.