Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792

[p. 202]

XXVI H. Cloete aan Swellengrebel,
Constantia 12.1.1784

Op UWelEd. g'eerde mesive van den 2 Julij ao pass.^1. dient tot andwoord - daar uyt UWelEd. groote spijt en leedwezen gesien te hebben, met aanhouwentheijd de misnoegde staat der inwoonders UWelEd. geboorte plaats te moeten hooren.

De heersende onkunde neemt niet af, maar stoelt dagelijks uyt als de onkruijt op 't veld.

Niet sonder reden is mijn vrolijk heumeur tot zugten over gegaan - Dan komt er nog bij dat ons een tweede Boanergus^2. tot gouverneur zal gezonden worden - de volgende schip breng wederom tijding van een cale Edelman^3. - al zulke onverhoopte praad verwekt nieuwe stof en gissing in 't bloed - zulke regenten zoude niet lang op hunne musicalissen^4. instrumenten nodig hebben te spelen, of de poppen raakten van zelfs aan dansen.

Deze donkere hoek levert zo veel op, dat men wel met de groodste voorzigtigheyd op heldere middag zijn aanstaande werk mag gaan beschouwen. De aard en eygenschap van onze landslieden moet UWelEd. nog vers in 't geheugen leggen dus niet nodig te schrijven.

Een eyder onzer weet, dat voor, in, en agter de Caffers de beste landsdouwe^5. met zware bossen, groote revieren, zoud panne & & & lijt, ja zo vrugtbaar dat alle ingezetene en meer, kan de kost geven.

De middelen van bestaan voor eerst van Mouritius te verwagten zijnde,^6. behoef de vransche de rif niet te passeren, om dan vrij voordeliger handel in alles te kunnen drijven, als op de Caap-

NE of de Caffers beesten daar niet zoude te pas komen. Zo ras de heeren van 't bewind een verkeerde weg van redres inslaan, zien ik te

1. Geen brief van Swellengrebel aan Cloete van 2.7.1783 is gevind nie; vermoedelik word bedoel 'n begeleidende skrywe by die ‘Schets’ wat saam met Boon gestuur is (no. XXV n. 1).

2. 'n Heftige, vurige man.

3. Dis nie duidelik op wie Cloete sinspeel met sy ‘Boanergus’ en ‘cale edelman’ nie. Destyds is verskillende name genoem as moontlike opvolgers van Van Plettenberg. Dit val op dat Cloete se skrywe hier sterk ooreenkoms vertoon met 'n stuk in die Nederlandse Patriotse tydskrif De Politieke Kruyer no. 33 (Amsterdam 1783) 256 e.v. Het Swellengrebel dit miskien aan hom gestuur? (Sien Schutte, 76-77).

4. Musiek-.

5. Landstreke.

6. Cloete bedoel kennelik dat die Boere aan die Ooskus vireers net op die Franse eilande 'n afsetgebied sal vind.

[p. 203]

gemoed, dat dit^7. 't gevolg zal zijn, en wel in sonderheyd van meest alle die op EComps. Leenings plaatzen woonen- dat schrijft ik UWelEd., mijn heer onthouwd 't wel-

Dit over geslagen en hoopt ondertusschen 't beste.

En zal liever tot het articul van UWelEd. grote spijt en leedweezen over de misnoegde staad der Caapse inwoonders over gaan - ik twijfelen niet geen ogeblik en gelove zeer wel, dat 't UWelEd. en meer wel denkende lieden een smert is, zo een beroert leven, van zijn lands luij te moeten hooren en zien.

In d' Jaaren 1738 en 39^8. heb ik beleeft dat de wijze en strenge gesaghebber van den Hingel,^9. zoo veel boeren de wapens heeft doen opnemen, dat men wegens hun overmagt d'zelve niet durfte tegen gaan. En wel zo dat hij en alle die met hem op eene leest schouyde de doot was toe geswooren, en vertroude niet over het zoute revier te comen.

Het gelukkig gevolg hiervan was dat UWelEd. heer vader^10. dit Gouvernement verkreeg van dat moment was er een algemene vreugd, de misnoegde lijde^11. hunne wapens af, en gedroeg zig voorts als burgers betaamde te doen. Siet hier heer en vriend -

deeze tegenswoordige tijt is in Eniege opzigte niet minder als in de voornd. Jaaren -

Is den oude Hendrik Swellengrebel een man, een regent geweest, die zo veel vermogens op zijn lands luij en verdere ingesetene heeft gehad, dat hij zonder een te schande laceren,^12. ja alle malcontente vrijwillig en met liefde onder zijn gehoorzaamheyd heeft gebragt - wat zal den Dom decan te Utrecht,^13. op wiens persoon hier aan Cabo veel vertrouwen gestelt word, niet kunde te wegen brengen, als ons die heugelijke tijding bedeelt word, een naam genood en opvolger van UWelEd. brave vader deeze gouvernement te hebben verkregen, al was 't dan maar voor een der Commissarissen, dat niet ondienstig zoude zijn; heel veel ingesetene met mij vertrouwe en verzekere UWelEd. niet zonder grondige redenen

7. Naamlik die trek oor die Oosgrens, soos in die voorafgaande sinne geskets, wat Cloete dus onvermydelik ag as Here XVII geen vryer handel en hoër pryse vir landbouprodukte en vee sou toestaan nie.

8. Sien no. X.

9. Daniel van den Hengel, waarnemende Goewerneur 1737-1739.

10. Hendrik Swellengrebel sr., Goewerneur 1739-1751.

11. ‘Legden’.

12. ‘Schandaliseren’, aanstoot te gee.

13. Hendrik Swellengrebel jr. self. Sien aangaande sy ambisie om Goewerneur te word die Inleiding, en om as Kommissaris gestuur te word no. XL.

[p. 204]

dat UWelEd. persoon als gouverneur de grooste werktuyg van ons redres zal zijn, dit neemt ik aan van meest alle de ingesetene te laten ondertekenen.

De aller gevoeligste nieuws alhier is dat ik wederom deerlijk van de Jigt ben bevlogen, voor 't overlijke zijn wij door Godts Goedheijd alle welvarende de koorn oogst is van dit Jaar in 't algemeen wel uijtgevallen, maar de wijngaarde heeft door gebrek van regens niet anders als halfwasse korrels kunnen voortbrengen.