Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792

[p. 59]

III H. Cloete aan Swellengrebel,
Nooitgedacht, 15.1.1779^1.

Wel Edele Heer!

Kan niet manqueeren UWelEd. te Communiceeren dat ik den 11 decemb. Anno Passato^2. Groot Constantia van den Heer Jan Serrurier gekogt heb, en wel voor eene Somma van f60 000. Voorts de losse goederen tot deezen plaats behoorende voor de Somma van f30 000, 't welk een Capitaal van f90 000: uytmaakt.

Een yder is verwondert dat deeze heer zo schielijk afstand van deeze plaats gedaan heeft. Eene der principaalste reeden zal denkelijk zijn om dat er dit jaar een seer slegte oogst werd te gemoed gezien, Aangezien de hagel zeer veel schade aan beijde^3. plaatsen veroorsaakt heeft; denkelijk is 't, dat ik naauweliks 't ⅕ deel gewinnen zal, van 't geen de heer Serrurier in 't gepasseerde Jaar g'oogst heeft dog men moet bekennen, dat er bijna nooit zo veel wijn op Constantia gewonnen is, als in 't gerept jaar.^4.

Schoon ik nu Bezitter van Constantia ben, so staat het egter niet in mijn vermogen om mijne goede vrienden in Europa met een half aamtje^5. te konnen voorsien, terwijl de Heeren van het bewind opnieuw een streng verbod wegens d'uytvoer van alle Caapsche wijnen, dog principaal die op Constantia gewonnen worden, gedaan hebben.^6. Waarlijk een harde zaak

1. Oorspronklik, eiebandig.

2. Die koopkontrak wat op Constantia tentoongestel word (sien Fransen, 6) meld die datum 12 Des.; die verbandakte (Kaapse Argief Acc. 457) gee 15 Des.

3. Soos bekend, was die oorspronklike landgoed verdeel in Groot en Klein Constantia.

4. Die beskikbare syfers wys nie daarop dat daar in 1779 aansienlik minder Constantia-wyne geoes is nie.

5. 'n Lêer (ongeveer 575 liter) is 4 aam; volgens Sparrman I, 76, het 'n halfaam sowat 60 Rds opgelewer, sien egter ook no. XXXIX.

6. 'n Dergelike gebod kom nie in die Kaapse Plakkaatboek voor nie. Nietemin was die plakkaat van 6 Apr. 1750 nog van krag. Dit het die uitvoer van Kaapse wyne as geskenk aan individue in Nederland verbied (Kaapse Plakkaatboek II, 232). In die Resolusies (K.A., C.42, 104-105) waarvolgens die Politieke Raad besluit het om hierdie plakkaat uit te gee, is 'n kanttekening dat hierdie kennisgewing 'n vroeër verbod teen die uitvoer van Constantiawyn herhaal. Nie elkeen van die Raadsbesluite kom in die Plakkaatboek voor nie; bv. nòg die een nòg die ander van die twee plakkate vir 1777 wat in die Kaapse Plakkaatboek III, 1754-1786 (Kaapstad 1949) verskyn, kom in die oorspronklike Plakkaatboek voor: hulle is deur die redakteur uit die Resolusies oorgeneem. T.o.v. 1778 verskyn net twee plakkate in die Plakkaatboek vir die hele jaar. Cloete self het gemeld dat dit die Bewindhebbers was wat die verbod wil hernuwe; dit was genoeg vir die Kaapse Regering om hierdie verbod op Cloete en Colyn - en miskien op 'n paar ander wat van tyd tot tyd 'n bietjie wyn wou uitvoer - weer op te lê.

[p. 60]

dat men van zijn Eijgen gewin niet zijne goede vrienden gerieven kan. Want UWelEd. mij te wel kent dat ik er niet zoek Negotie meede te drijven, in 't teegendeel kan ik UWelEd. verzekeren dat zo veel in mijn vermogen is, ik tragten zal d'E. maatschappij alle de voorregten en voordeelen te laten genieten die haar toekomt. Ook kent UWelEd. van nabij mijne behandeling omtrent de Landbouw, zo dat ik mij durf flatteeren, ja make mij sterk d'E.Comp. zodanig te behandelen als zij ooyt in deezen is behandelt geworden.

Maar WelEdele heer, soude 't mogelijk door UWelEd. voorspraak niet konnen bewerkt worden, dat ik de vrijheijd mogt hebben, jaarlijks 7 à 8 half Aamen, de helft roode en d'andere helft witte Constantia wijne, na Europa te zenden, mits den transport en verdere ongelden d'E.Comp. Competeerende^7. betaalende. Wel te verstaan als er goede jaaren zijn en de Eijsch van d'E.Maatschappij voldaan is; UWelEd. kan wel na gaan dat ik juijst niet jaar voor jaar Een dergelijke quantitieijt denke te verzenden maar het kan gebeuren dat ik om mijn goede vrienden te plaisieren gaarne bovengemeld getal zoude wille verzenden en hier toe van de heeren Bewind-hebberen geen vol Strekte permissie hebbende, zal ik 't nooyt risiqueeren. Ik herhaal 't nog eens, geen gewin of Baatzugt spoord mij tot deeze sollicitatie aan en had ik niet de hoogste agting en verpligting voor mijne goede vrienden in 't vaderland, dan zoude ik mij niet onderwonden hebben UWelEd. gunst in deezen te verzoeken. Kan 't dan zijn WelEdele Heer zo begunstigt mij met UWelEd. voorspraak en UWelEd. kan van mijne verpligting en erkentenis verzeekert zijn.^8.

7. Aksyns wat die VOC toegekom het.

8. Die Swellengrebel-argief bevat baie stukke oor hierdie onderwerp; sien no. XXXIX n. 1.