Logo DBNL
Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792 (1982)

Briefwisseling oor Kaapse sake 1778-1792

(1982)–Hendrik Swellengrebel jr.–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

II H. Cloete aan Swellengrebel,1.
Kaapsche Nouvelles 19.3.1778-15.2.1779

1778 maart 19 Ontfing de regeering alhier met het schip Vreedenhoff2. de positive tijding van de Heeren Majores in 't Vaderland, dat tot vervulling van het Ampt van Opperkoopman en Secunde deeses Gouvernements, vaceerende door het overlijden van den Heer Otto Luder Hemmij3. het Zijne Doorlugtige Hoogheid4. heeft behaagt, uit de Nominatie aan hoogstdeselve gepresenteert te Eligeeren den Heer Pieter Hacker,5. Coopman en Keldermeester, mitsgaders Lid in den E. Agtb. Raad van politie en president van Justitie.

maart 24 is in gevolge politiquen raads-besluijt deeser Steede den Heer Dirk Westerhoff,6. Coopman, soldij Boekhouder en Curator ad Lites, mitsgaders Lid in den E. Achtb. Raad van Politie en Justitie, uit hoofde van't aanhoudend ongemak aan't gezigt, waardoor buyten staat is geraakt desselfs dienst langer na behoren te kunnen waarneemen, behoudens Gagie en Emolumenten uyt den actueelen dienst ontslagen, en in plaatse van gem. Heer Heer Westerhoff verkooren tot Lid in den E. Achtb. raad van Politie, den schipper en Equipagiemeester den Heer Damian Hugo Staaring,7. en tot Soldij Boekhouder, en Curator ad Lites, den Soldij overdrager Johannis Cornelis van der Spuy,8. en wederom in plaatse van gedagte van der Spuy, tot Soldij overdrager gevorderd zijnde, den ten Soldij Comptior dienst doenden Boekhouder Salomon van Echten.9.

Is wijders den Coopman en Cassier den Hr J.J. Le Sueur10. in steede van den Heer Pieter Hacker ... tot Keldermeester benoemd, en voorts ter plaatsvulling van gemelde Heer Le Sueur tot Cassier aangesteld den onderkoopman en adjunct Fiscaal Jan Adriaan van Schoor,11. vervolgens ter vervulling van't Ampt van adjunct Fiscaal geavanceert den ter Secretarije van politie dienstdoende Adsistent George Elia Timmer,12. laatstelijk is verkooren tot Leeden in den E. Achtb. Raad van Justitie de onderkooplieden den Negotie onverdrager Jan Fredrik Kirsten,13. den Soldij Boekhouder, en Curator ad Lites Johannis Cornelis van der Spuy, den Secretaris ter Weeskamer Oloff Godlieb de Wet,14. en den opziender van't E. Compagnies magazijn en Slaven Logie Gerhardus Hendricus Cruywagen.15.

april tusschen den 1 en 12 verstaan dat d' Heer Petrus Ludovicus le Sueur16. 't geweesen woonhuys van wijlen den Ed. Heer Gouverneur Swellengrebel,17. van onsen thans regeerenden Edelen Heer Gouverneur18. voor een somma van £54000. - gekogt heeft en't huys van bovengem. Heer Le Sueur wederom aan den thans ledig loopenden Land-Drost van Swellendam D'Heer Boonacker19. voor £20000. - verkogt is.

april 13 ontfing ik tijding dat mijn intime vriend d'Heer Jacobus van

der Spuy20. 's daags te vooren 's avonds de klokke 6 uuren dit tijdelijke met 't Eeuwige verwisseld had: zijnde overleeden aan de persie of Zogenaamde graauwe Loop.21.

April 26 bequam ik tijding dat de Huysvrouw van Wouter de Vos22. eenige tijd te voore in die Kraam overleeden was.

30 april dezen avond kreeg ik 't volgende berigt door mijn knegt Pieter Swanepoel uit de Camdebo, dat er op gepasseerden kersdag in een zeker streek in de Camdebo Zoodanigen Zwaren hagel is gevallen, als er weinig gezien is, Zijnde de grootste hagelsteenen grooter dan 't grootste ganzen Eij - waardoor niet alleen al 't gezaeijde en geboomte vernield zijn geworden, maar bovendien heeft men verscheide groote vogelstruyssen en hart-beesten dood in 't veld gevonden, en die niet dood waren Zijn van den hagel mal geslagen.

Junij 28 Wierd mij berigt dat den kort te vooren gewordenen Cassier den Heer Jan Adriaan van Schoor Vrijdag den 26 van evengem. maand in den ouderdom van Circa 23 jaren overleeden was. In welkers plaats weederom tot Cassier is aangesteld den ondercoopman en Opziender van 't hout Magazijn Sr Gerhardus Henri Cruywagen en in plaats van den laatsgem. tot opziender van 't houtmagazijn den Onder Coopman William van Oudshoorn.23.

 

do do. Wierd mij ter selver tijd verhaald dat er donderdag den 25 dito meer dan twee hondert burgers bij Schröder in domburg t'zamen waren gekomen, ten Eijnde de nodige Maatregulen te neemen om hunne burgerlijke regten te handhaven.24.

Aug. 22 Ontfing ik met 't kort te vooren gearriveerde en op de Caabsche Rheede ten Anker leggende Comp Schip Catwijk aan Rhijn,25. UWelED.

zeer aangename Letteren van den 19 decemb. A.p.26. van welk Even gem. Schip ik reets primo Aug. deese tijding had, Namentlijk dat 't door aan mij onbekende omstandigheeden genoodsaakt was geweest de Caab voorbij te zijlen, en gelukkig in UWelED. zeer wel bekende27. baaij Content, agter 't hout Niquas Land28. bij N.N. Botha29. woonagtig aan 't Keur-boomen rivier ingelopen was, van waar 't wederom vertrokken thans behouden hier ter rheede legt.

Aug. 24 Is 't Engelsch Comp. Schip Coolbrooke30. Capt. Arthur Morris, zeilende in Compagnie van de Scheepen Gatton en Roijal admiraal onder convoy van 't Konings Schip Asia Capt. George van de Put bij 't inzeijlen van de Baay-fals omtrent 's morgens 4 meijlen van de West kust af, op Een onbekende klip gezeild, waar van men egter 't Schip terstond, met 't tegenbrassen der zeijlen afkreeg, dog het water nam aanstonds zodanig toe, dat alhoewel alle pompen aan't werk waren, men niet vermogen was 't Schip lang boven water te houden, zijnde ten 2 uuren na-de-middags reets 12 Voeten water in 't Schip, en neemende alle 5 minuten wel ruym 2 duim toe, dus om de zielen van 't voor de oogen hebbend gevaar te redden, de Scheepsoverheeden van gemelde bodem besloten, 't Schip in eene der aan de Oost kant bevindende Baayen op strand te zetten, met veel moeyte bereykte 't schip 's avonds ten 8 Uuren de zo genaamde Kogelbaaij digt bij de hanglip het volk in den boot van 't Schip als wel ook in zommige van de andere Scheepen toegezondene Vaartuijgen geborgen zijnde, kaptemen de mastten van 't Schip om zo het mogelijk ware door 't ligten van gem. Schip de Lading nog te redden, maar dit konde ook niet helpen, wijl 't Schip in 't midden uijt malkander barste, waar door alle hoop van 't een of ander te bergen verdween. 5 à 6 man zijn verongelukt, de Scheeps-boot, waar in 49 Persoonen, zo passagiers, vrouwen als gemeene waren heeft zonder provisie 2 dagen en 2 nagten in de baay herom gesworven, kunnende wegens dikke mist en regen 't Land niet zien nog berijken, en zijn eijndelijk aan de zwarte klip te Land gekomen.31. Het Schip is naderhand per publieke Vendutie

verkogt aan den Stellenbossche Kleermaker F. Heineman32. voor een Somma van Rds 801.

sept. 3 Is d'Edle Heer Gouverneur van de Caab vertrokken33. in geselschap van den Capt. Lieut. van Heyde,34. den Secretaris der Weeskamer Oloff de Wet en doctor Zeijd35. bestaande hunne uytrusting in 6 wagens van den Gouverneur 2 van 't detachement en Een van den Heer Gordon36. waarop een Schuyt was. Aan 't Hex rivier, op den plaats van Wouter de Vos,37. wierd deselve ingewagt van Een detachement onser Stellenbossche Burgerije, bestaande in den Cornet Dirk Wouter Hoffman,38. den Corporaal de Wet39. en 8 gemeene.

sept. 840. Kwam de Heer Gordon (die eenige tijd te vooren over de Hottentots-Hollandse Cloof gegaan was) ook bij 't geselschap, vandaar de rijse den volgenden dag aanneemende langs den Swartenberg de UWelED. bekenden weg41. kwamen zij den 11 octb. on de Camdebo, op den plaats van Johs. Jurgen de Beer,42. bij denwelken d'Edele Heer op recommendatie van den Heer Gordon met zijn gevolg zijn intrek nam. Twee dagen daar vertoef hebbende vertrok zijn Edelheid met zijn geselschap, bij zig voerende 3 wagens en tot zijn dekking opgemelde Cornet en 4 man mits gaders 7 der daaromtrent woonende Boeren, onder dewelke zig bevonden Joh. Jurgen de Beer met twee Zoons43. ende Veld wagt-meester Carel van der Merwe,44. de rest gemeene, hebbende de eerstgem. ook twee wagens, zij hielden Cours in 't N trokken door de

Cloof agter Johs. de Beer, passeerden Jochem Koekemoer,45. wijders over den Sneeuwberg na den plaats van Carel van der Merwe en zo vervolgens tot aan 't groote Zeekoerivier, hebbende deesen togt afgelegt in 6 dagen, 's daags voordat den Edlen Heer daar kwam was men uytgespannen omtrent 1½ Uur van gem. rivier bij Een fonteijn thans gent. Zeyds-fonteijn, op hoop dat men met den dag eenige Zee-koeijen op den Wal zoude zien ('t welk egter niet gebeurde). Op deessen uytspan plaats wierd meer gerepte de Beer op sterkke recommendatie van den Heer Gordon tot VeldCommandant aangesteld, welke plaats vacant was door 't afgaan van Opperman46. die thans hieromstreeks woond.

d'Edle Heer bleef 2 dagen aan 't Zeekoe rivier, geduurende welke tijd men 21 Zee koeijen schoot waarvan zijn Edelheid zelfs eene doode. ontfangende 't rivier bij deese gelegentheid den naam van Van Plettenbergs-rivier, ook wierd er een Baken opgerigt.

Van daar terug rijdende kwamen zij weeder bij de Beer en weederom 2 dage daar vertoefd hebbende namen zij Cours na 't vis rivier.

Op deese tour aan d'overzijde van de bruintjes hoogte op den plaats van Willem Princelo47. komende, kwamen eenige Boeren van dewelke de Hr J.B. Hoffman48. op zijn togt 't Vee afgenomen had, bij den Edlen Heer klagen, dat zij verongelijkt waren, dat 't geen geruyld maar eijgen anteel Vee geweest was; d'Edle Heer vond goed hen t' antwoorden dat indien zij daar voor een Eed konden doen, of suffisante bewijsen brengen, hij hen 't selve zoude doen terug geeven, en zo niet 't genomene Vee prijs verklaarde; Waarop zij 's anderen daags weeder komende Schuld bekenden en om Vergiffenis smeekten, beloovende zig in 't toekomende voor 't ruijlen te wagten, d'Edle Heer vergaf hen, onder Conditie dat een ijder hunner zig bij zijn respectiven Land-drost zoude vervoegen en om Excuus versoeken - 't vee verviel aan d'E. Comp. daarna kwamen de

Veld-Wagt-meesters Josua Joubert49. en Van Jaarsveld50. met nog eenige andere boeren, hun beklag bij den Edlen Heer doen, namentlijk: dat zij Johs Jurg. de Beer (die als gezegt is tot Veld Commandant was aangesteld) in die qualiteijt niet konden accepteeren, oordeelende hem de Beer een der slegtste Luijden te zijn die daar omtrent woonden, en dat bij aldien hij het mogt blijven 't nimmer in 't Veld soude goed gaan; Waar op d'Edle Heer hem zulx voor oogen hield, en hij geen verschooning daarentegen konnende inbrengen is hij weder afgezet, dus verdween de Beer als een scheet.

Aan deese zijde van 't vis rivier besogt d'Edle Heer 2 Caffers Craale. d'Een van Capt. Coba51. en d'ander van Capt. Codisa,52. zeggende de Caffers met een aan dat zij moesten opbreeken, terwijl zijn Ed. 't vis-rivier tot een Limiet Scheijding maakte verbiedende de Caffers niet meer aan deese zijde en de Christen niet meer aan d'oversijde der rivier te mogen leggen. Hier van daan reed men Z.O. op en omtrent een Schoft gereeden hebbende kwamen zij op een plaats van zeekeren Durand.53. Hier was 't dat den Heer Gordon van den Edelen Heer Gouverneur afscheid nam, retourneerende na de Beer, en van mening zijnde om zijn rijs over 't groot rivier Land-waarts in voort te zetten en om 't Noorden weederom terug te komen, hebbende te dien Eijnde reets de toezegging gehad van 2 Zoons van de Beer, 2 van der Walts54. en nog 3 andere Luijden datse hem op deesen togt zouden versellen, maar de Beer in zijne qualiteijt als Veld-Commandant niet gebleeven zijnde, haalde zijn woord in, waardoor de Heer Gordon zijn voorneemen moeste staaken, en zig ziek houdende vertrok hij na 't Hex-rivier, alwaar in stilte eenige nieuwe provisien van de Caab hebbende laten komen is hij voortgezet van de hamta en Sakrivier zullende langs de Camiesbergen over d'Olifants rivier retourneeren.55.

de aan UWelEd. Bekende Schilder Schoemacher56. is eenige tijd op

deesen togt bij gem. Heer Gordon geweest, maar tusschen beijde door niet al te favorable behandeling ook wel eens weg geweest.

omtrent Laatsgen. plaats van durand wierd ons Stellenbosch detachement door 't Swellendamsche afgelost welke insgelijks bestond in den Cornet Hilger Mulder, een Corporaal en agt man. Zij ontmoeten malkanderen in 't Veld, juyst op de Limiet-Scheijding van Stellenbosch en Swellendam, zijnde tusschen de Kleyne Visrivier en 't Zwarte Water, 't Stellenbosch Commando bleef egter den Edelen Heer versellen.57.

Voort vaarende Cours te houden kwamen zij aan den zogenaamden Duyvels Kop, van waar den Edlen Heer met drie wagens na de Baaij Content reed; geevende gem. baaij den naam van Van Plettenbergs Baaij, en zette aldaar een E.Comp.Baken. daar van daan retourneerde zijn Ede. na 't Hout Niqua's Land en vervolgens na Swellendam.

Hier was 't dat den Edlen Heer een vrolijk Scheijmaal aan de geene die hem verseld hadden gaf en afdankte, houdende alleenlijk den Cornet D.W. Hoffman bij zig om op Hottentots Holland 't laatste Voorspan te besorgen 't welk gem. Hoffman qualijk op gerepten plaats bekomen kon, anders is de reijse nog reedelijk voorspoedig afgeloopen.

Op Swellendam twee dagen uytgerust hebbende vertrok zijn Ede. over Hottentots Hollandse Cloof, en op Hottentots Holland nog 2 dagen vertoefd hebbende is zijn Edle den 26 Nov. (zijnde UWelEd. geboortendag) met zijn bijhebbend geselschap in goeden Welstand aan de Caab g'arriveert, wordende door de Caabsche Cavallerij aan 't Zout-rivier, door d'Infanterij bij de Barriere van 't Casteel en door de Militie in 't Casteel, onder 't losbranden van 't Canon en andere vreugde bedrijven ontfangen. NB de Stellenbossche hebben niets ten honneur van zijn Edle gedaan.

Novembr. 1 is d'Heer Martin melk met de Wede Wijl. Hercules Adriaan Malan geb. Maria Rosina Laubsch(e)r getrouwt.58.

Novembr. 2 Is overleeden den onderkoopman en Soldij Boekhouder, mitsgaders Curator ad Lites Johannes Cornelis van de Spuy.
Novembr. 20 kwam d'Heer Jacobus Conterman59. van Stellenbosch en had 't ongeluk dat in 't door rijden van de drift bij Bleumer60. 2 lb Kruyt die in 't wagen kisje waren, door een brandende pijp van Stephanus Verreira61. aan brand geraakte, waardoor gem. Verreira met een zoon van Conterman van 't kisje onder de paardenwagen, d'Heer Conterman en Andries duprez62. die in de wagen zaten raakten aan brand, waar door d'eerstgen. deerlijk verbrand wierd, dog is thans bijna weeder hersteld.
Decembr 1 is in plaats van bovengem. Cornelis van der Spuy opgevolgt den Soldij overdrager Salomon van Echten en voorts in steede van den selven den Boekhouder Johan David Storm63. weederom tot soldij overdrager aangesteld.
Vervolgens op gepresenteerd request door den Eerw. predicant Henricus Cronenburg64. oudste Leeraar bij deese Caabsche gemeente, denselven om de bij het voorsz. versoekschrift voorm. reedenen van 't predikt Ampt ontslagen, en zijn Eerw. ter Consideratie der veel. jaarige dienste volle gagie behouden.
Decembr 11 Heb ik van den Heer Jan Serrurier65. Groot Con-

  stantia gekogt voor een Somma van Sestig duysent Guld. Indische Valuatie,66. mitsgaders voor dertig duysent guld. aan losse goederen.
Decembr 15 is den Land-drost van Stellenbosch en drakenstein, Marthinus Adrianus Bergh,67. met afgesz. gagie behoudens qualiteit, als van oud-onderkoopman en Land-drost uyt den dienst der E.Comp.ontslagen ('t was meer dan tijd dat hem gelast wierd om zijn request te prisenteeren, wij zijn Gode zij dank van hem ontslagen). En in desselfs plaats tot Land-drost van gem. districten aangesteld den onder Coopman en Secretaris ter Weeskamer Oloff Godlieb de Wet, en tot Secretaris van de Weeskamer aangesteld den onder Coopman en eerste gesw. Clercq van Politie Tobias Christiaan Ronnenkamp,68. mitsgaders tot Eerste Gesw. Clercq den Boekhouder en Gesw. Clercq Johannes Marthinus Horak69. Ter tijd dat den Edlen Heer Gouverneur op den Landtogt was, begaven zig Vijff onser drakensteinsche boeren na de Caab en addresseerden zig bij de daarstaande predicanten met versoek dat hen mogt vrijgelaten worden hunne Kinderen te laten doopen, waar 't hen goed dunkte, 't zij aan de Caab of elders, maar niet bij den predicant Van der Spuy,70. denwelken zij niet waardig agteden den doop aan hunne Kinderen te bedienen, maar van evengem. Heeren predicanten

  met dit antwoord wierden van de hand geweesen, dat zij hen daar toe geen Vrijheid konden geeven, en dat zijlieden voorals naar hunne Kinderen bij hunne predicant zouden moeten laten doopen. den predicant van der Spuy hier van onderrigt zijnde liet deeze Vijff persoonen voor den Kerken-raad requireren, zij verscheenen ook gewillig; dog niet verder als in zijn voorhuys, zeggende dat zij niet in de vergadering wilden komen om dat van der Spuy niet hun parthij was, vervolgens eenige harde uytdrukkingen gebruykt hebbende zijn zij vertrokken. Bij 't arrivement van onsen Heer Gouverneur begaf zig meergem. Van der Spuy aan de Caab met zijn Kerken-raad en versogt aan zijn Ed. maintenu tegens deeze wederspannige. men zegt 't zal in 't kort volgen. Er zijn verscheide huyshoudingen daar 1,2 ja daar binnen korten 3 Kinderen zullen zijn die nog niet gedoopt zijn, 't ziet also niet alleen op drakenstein maar ook hier en daar mitsgaders aan de Caab niet favorable met de burgers uijt, en al over Zaken die ik tot nog toe de pen niet durf aan vertrouwen 't mogt mij anders net zo gaan als een der bovenstaande onder Coopluyden wiens brieven onderschept zijn, en waar van ik bij goede gelegentheid nader berigt zal geeven.71.
Desembr 31 is 't proces van Bleumer72. met Compensatie der kosten

  gepronuncieert, haar Eysch t' eenemal ontzegt en Knockers mijn oude vriend die voor haar als procureur gefungeert heeft is gecondemneerd om alle d' onnutte papieren in deesen processe ingediend terug te neemen en de te betalen, en om dat hij mij in zijn papieren braaf gehekeld had in een boete geslagen van rd. 25 ten voordeele der armen.
Hk Cloete.
1779 Januarij 19 Heeft de grooste antagonist van den heer van der Spuy Tieleman Roos73. per request aan den raad versogt om na patria te mogen gaan, onder voorgeven de tobaks planterij voort te zetten, en van dat product hier een fabriek op te regten, 't welk hem in zo verre is g'accordeert, mits alles verkoopende ende zijn vrouw en kinderen meede neemende. Waar toe hij tot nog toe niet inclineerd.74.
februarij 12 Is broeder P.M. Eksteen75. na drie daagen voor zijn dood een beroerte gehad te hebben, in den ouderdom van 52 Jaaren en Een maand overleden.
februarij 15 Zijn voor gecommitteerdens gecompareerd Jac. Did. Bleumer en zijn huijs-vrouw; dewelke voor gemd. heeren accordeerden en besloten per request aan den E. achtb. raad van Justitie hunne separatie te verzoeken, zullende de boedel door gemelde raad werden verkogt, en onder hen in twee gelijke deelen gedeeld worden.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs