Der byen boeck

De Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond

Regelnummers proza verbergen

De swalewen ende die anderen voghele veruolghen de byen. LIV. capittel

26DE swalewen ende de anderen voghele veruolghen de byen.aant.

27⁺By den swalewen ende by den anderen voghelen werden by-28sunderlinghe betekent de duuele de em ouer scheppen in ghelijck-aant.29nisse der hillighen enghele. want anders solden se den menschen gruwel 30 ende anxt maken. Ende als se an nemen de ghedaente der salicheit ende 31 der gotheit so en hebben de simpelen menschen gheen quaet vermoden 32⁺ van em. Meer// want dar vake ghelesen wort wo se em ouerscheppen³² 33 in de ghedaente der hillighen enghele dar vmme en wil ick dar nu nicht 34 vele van seggen. Nochtan wil ick en dinck vertellen dat ne in der werlt 35 ghehoert is wo houerdelicke de duuel em vnderwnnen heft venselicke 36 to bewysene de ghelijcknisse des alre gotlickesten sacramentes dat oec 37 vor den enghelen alte eerwerdich is.

+ Serm. a

+ 246c

32 Colv. II, 55 § 2

Exempel

39⁺DO ick was int bisdom van camerick in brabant. Ende vp den stillen vrie-aant.40dach als men vnses heren passie begheet sath ick in der kerken ende 41 horde bicht. Ende een kynt quam to my by na van vijfteyn iaren ende 42 vol my to voten mit wnderlicken rouwen. ende sede. Wntfarme dy mynre 43 heer vntfarme dy mynre. want my is huden ghescheet een verueerlick 44 dinck. Hijr vmme wart ick beuaren ende verwnderde my wat sodanighen 45 kinde verueerlickes ghescheen were. Jck to herdede em oeck mit tranen 46 dat he konelicke seggen solde wattet were. Dat kint sede. Och here ick 47 sath vp den kampe by den schapen mit mynen ghesellen ende sneet een 48 holteken vmme enen bolten te maken. ende dat holt waert beblodet son-49der enighe wnde ofte quessinghe mynes vleesches. Do ick dit ghehort 50⁺ hadde verwnderde ick my ende verblijdede my dat den kinde// nicht qua-51ders to ghecomen was. Nochtan anmerkede ick rechteuort dattet een

+ Ex. 260

+ 246d

[p. 237]

tekstkritische noten

1 teken was enighes to comendens vngheluckes. Hijr vmme troestede ick 2 ende absolueerde dat kint ende letet hen gaen. Nouwe seuen daghe dar 3 na quam de moder des huesghesinnes dar dat selue kint mede woende 4 ende bosscappede dat dat kint seer sieck were ende myne to cumpst 5 begherde mit tranen. Jck stont vp sonder merren ende quam to den kyn-6de. et bichtede my ene sunde de alte swaer was in sodanighen kynde 7 dat em ghescheet was des vrije daghes na paeschen. Ende na der bicht 8 sedet my. ick bin van verueernisse desser sunde seer verscricket ende 9 byn to hantes sieck gheworden. Mer in der midder nacht do ick allene 10 vp den bedde <becket> lach duchte my dat ick starf. ende sie daer que-11men de alre lelicksten mans de myne zele grepen ende droghen se doer 12 een alte langhen dal dat seer lelick ende dunker van roke was. Ende se 13 worpen myne zele in enen alte depen ende vlammenden putte recht of 14 men een groet stucke yses int vur worpe. Do ick daer ghepynighet waert 15 mit wnderlicken groten brande. horde ick ene stemme de dar sede spaert 16 den kinde spart der ioghet. Ende ter stunt wart ick verloset ende quam 17 weder to den leuene. To hant dede ick myne oghen vp ende sach by my 18⁺ sitten ene wnderlick schone vrouwe de to my sede. vntsie// di nicht leue 19 sone du heuest rouwe ghehat ende du salst ghenade verkryghen. Wanneer 20 ick nu van dy scheide so sal de duuel to dy comen in de ghedaente enes 21 preisters en gheloue em nicht. mer vntbede den preister den du vor paes-22schen bichtedest dat he to dy come. Do se dit ghesecht hadde verscheen 23 se. Ende altehant stont by my recht als een eerwerdich man in ghedaente 24 enes preisters de anne hadde ene alue ende ene casule ende scheen in 25 een wit kleyne busseken to draghene dat hillighe sacrament. He sath 26 hijr ende nodede my to der bicht en to vntfanghene dat hillighe sacra-27ment. Do ick my langhe teghens em werde mitten tekene des hillighen 28 cruces ende he my nochtans van veers toende de gheuensede ende valsche 29 sacramente anreep ick ten lesten na langhen strijde de gloriose iuncfrou-30we marien. ende rechteuort verscheen de bedregher. Ende vmme myner 31 bede willen heuet de moder des ghesinnes yu baden ghesant. Do ick dit 32 horde verwnderde ick my bauen mate ser van der koenheit ende verme-33telheit des duuels dat he mit syner bedreechnisse em dorste vnderwynnen 34 den bewysinghe to done des verueerlicken sacramentes. Want ick gheloue 35 ende bin des seker hadde dat kint te voren nicht ghewarnet wesen van 36 der glorioser ioncfrouwen marien. et solde vntfanghen hebben de 37⁺ bedreechnisse//des duuels. ende de duuel solde ten minnesten dar mede 38 in em ghegaen hebben ende dat vnbeulecte lijcham beseten hebben. Hijr 39 vmme glorificierde ick den heren ende benediede em mennichuoldelicke 40 de den kinde sodanich verstant ende stantachticheit ghegeuen hadde. 41 ende ouermijds den kinde ende in den kinde gheuestighet hadde de werke 42 synre gudertijrenheit ende der groter verwndernisse. Hijr vmme gheboet 43 ick dat men halen lete den kercheren vp dat he dat kint berichtede mit 44 den hillighen sacramente. ende also scheidede dat kint van desen leuene 45 des derden daghes hijr na.

46⁺De veruolghinghe der swalewen van welkeren drecke thobias blintaant.⁴⁶ 47 waert. ofte moynisse van den anderen voghelen mach betekenen ene 48 maneer der becoringhen dar wy mede vnder de ghedaente der doechden 49 bestricket werden in de duesternisse der sunde. Alse wanner yemant 50 begheert ryke te werdene ende guet te vergadderne vp dat he in synen 51 lesten ouerulodich testament maken mach. ende Cristum enen erfghena-

14 Na worpe, volgt in de Lat. tekst: Nota lector mirabilem comparationem a tali puero, ut mihi Christus testis sit, recitatam. 45 Na na, volgt in de Lat. tekst: et consummatus in brevi tempora periculosa complevit.

+ 247a

+ 247b

+ Serm. b

46 Colv. II, 55 § 3

[p. 238]

tekstkritische noten

1men synes gudes. ende nochtan macht gheuallen dat he achter latet syn 2 guet den heren des landes. of sinen olderen. of synen knechten. ofte den 3 alre quadesten rouers. Ende dat sie wy aldermest in den clerken welker 4 guet den armen wesen solde. ende al dat em elkes daghes ouer lopet 5⁺ dat en solden se nicht vp leggen in eren// budel ofte in ore kiste. mer 6 sie soldent mildelicke gheuen den hungherghen armen.

5-6 mer (-) armen, Lat.: sed indigo ori famelici, et in ventribus esurientium deberent liberaliter erogare. 12 alse toe parijs gaen, is door de vert. toegevoegd. 17 den () Lat.: iis supple apibus.

+ 247c

Exempel

8⁺Wy hebben ghehort van den eerwerdighen gwilhelmus van aluernien. deaant.⁸ 9 bisscop to parijs was dat do em ghebaedscappet waert. dat een canonick 10 van parijs sunder testament ghestoruen was. ende he na den bescreuenen 11 rechte des canonicks ghelt hebben solde. dat guet was vor dre dusent 12 marck alse toe parijs gaen. sloech de bisscop de hande to samen ende 13 antworde. Dat sy veer van my. mer och den vnselighen. sijn ghelt sy 14 mit em in der verdomenisse. Ende do he dit ghesecht hadde gheboet he 15 dat men al dat ghelt vth gheuen solde tot behoef der armen. He sede 16 ende dede wal ende werdelicke.

+ Ex. 261

8 Colv. II, 55 § 4