Der byen boeck
(1990)–C.M. Stutvoet-Joanknecht– Auteursrechtelijk beschermdDe Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond
Regelnummers proza verbergen
| |
Jn den winter schulen de byen ende dan eten se dat honich dat se des somers vergaddert hebben. LII. capitel48Ga naar margenoot+JN den winter schulen de byen ende// dan eten se dat honich dataant. 49 se des somers vergaddert hebben. 50Ga naar margenoot+Den winter hete wy hijr de tijt de dar is tusschen des menschenGa naar voetnoot50 51 doet ende der lester verrisenisse alse de zele ghescheiden is van den | |
[pagina 215]
| |
1 lijchame. enter se is in roste. of in pijnen. Ende in der verrisenisse sal 2 se weder to gheuoghet werden den lijchame vnde ghecledet mitter vn-3sterflicheit. Ende dar wort wal ghesecht dat se in der tijt schulen. want 4 de lijchame schulen in den graue dat de prophete daniel slapen nometaant. 5 in den stubbe. Ende he seghet wal in den stubbe. want god sede to den 6 irsten menschen. Du bist stubbe. ende du salst weder keren int stube.aant. 7 ende na den worden werden al der menschen lijchame verwandelt in stub-8be. Van desser regule wort vth ghenomen dat lijcham Cristi dat nicht 9 en veruulde. want des derden daghes verrees he. Ende alse de warachti-10ghe lerer augustinus secht. so wort hijr oec vth ghenomen dat lijcham 11 der moder Cristi. Ende wy ghelouen vorwar dat hijr oec vth ghenomen 12 wort sunte iohannes euangelista. Want als se weren ghesellen des lijdens 13 Cristi. so sijn se oec rechtuerdelicke ghesellen des troestes. ende sint 14 mit Cristom nu ghecledet mit der vnsterflicheit. | |
Exempel16Ga naar margenoot+Wy hebben gheseen enes hillighen mans lijcham dat byna ses hundertGa naar voetnoot16 17 iaer lanck was vnueruulet. Ende ick wil kortelicke vertellen vth wat 18Ga naar margenoot+ orsaken dat gheschede. Jn enre stat van duesch lant dat de oldes//teaant.aant. 19 stat van al europen is was een wnderlick tymmer. ende men sede dattet 20 was een pallaes der keiserynne helenen de des groten constantinus moder 21 was. Ende dat timmer wart van somighen borghers vernielt. vp dattetaant. 22 nicht bekummert en worde van den vyanden to perikel ende anxt der 23 stat. Ende in der noert sijde vonden se een klene bedehues. dar ynne 24 was een altaer van den alre wittesten albaster. ende in der rechter sijden 25 des altaers was een graf. ende bouen den graue an der want was aldus 26 gescreuen. Sancte theodolphe nostri petimus miserere. Dat bedudet. Sun-aant.27te theodolphe wy bidden vntfarme dy vnser. Hijr vmme do de borghers 28 to den graue vergaddert weren worden dar oec to gheropen de predicker 29 broders. Ende by gheualle quam ick dar oec to. Do de steen ghelechtaant. 30 was van den graue vonde wy dat lijcham vnueruult ende seer bequameli-31cke haddet de hande ghelecht vp een. Vth orloue der borgher sneet ick 32 em of de rechter hant dar he mede gheconsecreert hadde dat lijcham 33 Cristi ende gaf se den predicker broders. Deses hillighen mans haer endeaant. 34 naghele vant ick in den alre oldesten cloester der seluer stat mit oelden 35 vpscriften vnder den anderen hillichdome. Van desen hillighen manneaant. 36 ende van synen broder den guden diderick de in der ander sijt des seluenaant. 37 timmers begrauen was sede men vth den alre oldesten gheruchte dataant. 38Ga naar margenoot+ se beide we//ren des keisers van rome susters soens. Ende de hillighe 39 theodolphus hadde vth ghebade syns omes dat is des keisers van rome. 40 in synre kintheit ghetruwet des coninghes dochter van enghelant. Mer 41 do he een iunghelinck gheworden was en wolde he se nicht to echte ne-42men vmme hape enes beteren leuens. mer he wolde in der ewicheit iunc-43fer blyuen. Dar vmme wart de keiser mit so groter vnwerdicheit versturt 44 vp em dat he ene verdreef vth den lande. He quam to treer ende vntfenck 45 dat monickes habijt. ende in der vorghenoemder stede besloet he em 46 seluen recht als in ener seer enghen steen kulen. Sijn bedde was van ste-47nen. ende he hadde enen steen vnder sijn houet vor enen poleu dat dar 48 gheuunden wart by dat vor ghenoemde bedehues. Ende men ghelouet 49 dat em syn broder nauolghede ende in der seluen stede een hillich leuen 50 leidde. Vth ghemenen rade ende willen des volkes van treer wart dat 51 hillighe lijcham ghebracht in de kerke der predicker broder. ende achteraant. | |
[pagina 216]
| |
1 dat altaer mit groter erwerdicheit ghelecht. Dar na besach ick de kroni-2ken der vorgheledener tijden. ende ick vant dar ghescreuen van dessen 3 twen broders dat desse hillighe mans bloyden in der tijt des coninghesaant. 4 van vranckryke. Nochtan gheloue ick vp een verbeteren dat de hillighe 5Ga naar margenoot+ theodolphus werdelicke in een teken//der vnbesmitteder iuncferscap 6 in den vleesche. oeck vntfanghen heuet in den lijchame de glorie der 7Ga naar margenoot+ vnuerganclicheit. Hijr van wort ghesecht in den boke der wijsheit. Deaant. 8 reinicheit doet enen menschen gode alre naest wesen. Want die rechtuer-9dicheit is ewich ende vnsterflick. mer de vnrechtuerdicheit is ene verkri-10ghinghe des dodes. God is wnderlick in synre moghentheit. de vnse stubbeaant. 11 oeck in deser teghenwordigher tijt also seer glorificeert dat wy werdeli-12cke mit vullen herten ende betruenisse hapen moghen de glorie der verri-13senisse de in vnsen stubbe ghescheen sal. Des ghelikes hebbe wy oeck 14 gheseen vnueruult vele lijchame der hillighen vnnoselen kinder de vanaant. 15 herodes ghedodet synt. 16Wor vmme wy so seer eren der hillighen lijchame verklaert Augusti-aant.Ga naar voetnoot1617nus in den boke van der stat godes seggende. O woe eer eerwerdich sijn 18 der hillighen dode lijchame. want ist dat enes vaders cleet ofte rinck 19 so vele meer gheminnet wort van den kinderen wo vele dat se merre 20 mynne hadden to den olderen. Wo vele meer sole wy dan eren der hilli-21ghen lijchame. dar de hillighe gheest vele werdelicker ende vullencomeli-22cker alle guet werck dor ghewracht heuet. Et is seker dat de ghene de 23 de hillighen gheert ende gheminnet hebben. de hebben vele waldaden 24 ouermijds den hillighen vntfanghen. Ende hijr van sint vele exempele.// | |
Ga naar margenoot+Exempel26Ga naar margenoot+EEn broder van der predicker orden dent gheschede dat ic nu vertellenGa naar voetnoot26 27 wil heft my seluen ghesecht. Dat he vele iaer lanck nicht slapen en konde 28 mit allen. Dar vmme lach he in den seeckhuse. so kranck dat de gheest 29 nouwe in den lijchame bleef. He gaf em wnderlicke seer to den denste 30 der moder Cristi. Ende do in ener nacht de broders mettene ghesunghen 31 hadden to den laudes to. apenbarde vnse leue vroue den seken broder 32 mit groten lichte seggende. Jck byn de moder Cristi ende patrona dyner 33 orden. ende byn hijr ghecomen vmme dy to warnen. Want de duuel sal 34 to di comen in ghelijcknisse dyns habites als een quaet broder. Mer te-35ghens em salstu dy seluen seghenen mit aldusdanighen worden. My bene-36die god de vader de alle dinck gheschapen heuet van nichte. My benedie 37 god de sone de den verlornen menschen verloset heuet mit sinen eghenen 38 blode. My benedie god de hillighe gheest. wes barmhertighe troestinghe 39 my beholden moet. Ende du salst to hant bate voelen van deser langher 40 soke. Ende wanneer de broders to samene comen so salstu doen watti 41 god in ghift. ende alsoe salstu vntfanghen vullencomen ghesuntheit. Doe 42 dit de moder der vntfarmherticheit ghesecht hadde verscheen se to hant. 43 Ende de broder de in vele iaren de oghen nouwe to gheloken en hadde 44Ga naar margenoot+ to slapene. wart do rechteuort vntslapene. alsoe// langhe dat men de 45 psalme van der laudes vort vth sanck. 46Vnder dat canticum benedictus vntwakede he ende sach den duuel 47 to em comen in der ghedaente enes broders van synen habite. Ende de 48 duuel wart so lanck dat he roerde dat ouerste van den huse. Ende rechte-49uort dachte de broder der worde de he gheleert hadde van der moder 50 der barmherticheit. ende seghende em. Ende altehant loeck or de eerde 51 vp ende de duuel vol dar in. En weinich daghe na den dat dit ghescheet | |
[pagina 217]
| |
1 was vergadderden de broders vth allen steden dar se ghepredicket had-2den. Ende do de broders ghewasschen ende gheschoren weren quam den 3 seken broder ene ghedachte int herte na den worden vnser leuer vrouwen 4 sijnre patroenschen. dat he in den ghebede aldus sede. O almechtighe 5 god. barmhertighe weder gheuer aller guder werke mit woe gudertijren 6 oghen ansiestu den sweet dynre knechte. Sich nu vp my dynen vnwerdi-7ghen knecht ende ghewerdighe di my deelachtich te makene der verdeen-8ten de dyne knechte in dessen swete ende arbeide verdient hebben. Do 9 he dit ghesecht hadde vergadderde hie in een vat al dat vnreine water 10 dar de broders in ghewasschen weren ende ghoet dat vp syn houet ende 11 vntfenck vullencomene ghesuntheit. nicht allene des houedes mer oec 12Ga naar margenoot+ des helen lijchames.// Desen seluen broder hebbe wy gheseen dat he 13 na der tijt seer verduldich was in velen arbeide ende bereit to stedighen 14 predicken. | |
Exempel16Ga naar margenoot+DAr was een eerber preister van guden leuene de den hillighen apostelaant.Ga naar voetnoot16 17 bartolomeus lief hadde. Ende in synre hochtijt plach he de armen mer 18 to spisene dan vp ander tijde. Dat gheuel eens dat do he vp sunte barto-19lomeus hochtijt misse ghedaen hadde. sach he den duuel stane in ener 20 ghedaente enes alre schoensten wyues in eerberen ende bequemen cledin-21ghen. De preister grotte se ende bath dat se mit em queme ten etene. 22 Dat consentierde se ende dedet. ende sath mit em ter tafelen. Mer he 23 en bath doe ghene arme lude te gaste als he plach. Hijr vmme was sunte 24 bartolomeus ghedechtich syns ynnighen preisters de em stedelicke to 25 dene plach. ende quam vor syne porte in ener ghedaente enes armen 26 broet bidders. Do he reep. quam de knecht to der doren ende weigherde 27 em in te latene. ende hiet em wachten nader alemissen hent de maeltijt 28 ghedaen weer. De hillighe apostel antworde mit enen gudertijrnen anghe-29sichte ende sede. Jck sal wal wachten. Mer segge dynen heren dat he 30 my antwor. ende ontbede my weder wat dat wonderlicste dinck sy op 31 der werlt dat myn dan enes votes lanck is. De knecht lachede ende quam 32Ga naar margenoot+ to// sinen heren ende vertellede em de vraghe des broet bidders. Do 33 de preister dar nicht vp antworden en konde ruende em dat wyf dat he 34 to gaste ghebeden hadde in dat oer ende sede. Dat is enes menschen 35 anghesichte. dat in allen menschen so vnder ghescheden is dat gheen 36 anghesichte den anderen ghelijck is in ghedaenten ende in naturen ten 37 hebbe wat vnderscheides. De preister vntboet den broet bidder de vntbin-38dinghe der vraghe. Do de hillighe apostel ghepriset hadde de vntbindin-39ghe. sede he. Ganck weder to dynen heren ende vraghe em van mynre 40 weghene. Wat den menschen alre meest eghen is in allen dinghen dat 41 he heuet. De knecht quam weder to den heren ende vertellede em de 42 vraghe. Do de preister oeck dar nicht vp antworden en kunde. ruende 43 em dat wyf int oer ende sede. Jn allen dinghen dat een mensche heft 44 is em alre meest eghen de sunde. De knecht quam weder ter porten ende 45 brachte den broetbidder de vntbindinghe. De hillighe apostel prijsede 46 echter de vntbindinghe ende sede. Dese twe vraghen sint wyslicke vnt-47bunden. Jck sal noch vraghen de derde vraghen ende dan sal ick rosten. 48 Ganck ende vraghe dinen heren van mynre weghene. Wo mennighe myle 49 dattet sy totter hellen. De knecht quam toe den heren mitter derder 50Ga naar margenoot+ vraghe. Doe de preister oec dar nicht vp// antworden en kunde. ruende 51 em dat wyf echter int oer seggende. dat en weet nemant beth dan de 52 ghene de vake ter hellen ghegaen heft ende den wech ghemeten heft. | |
[pagina 218]
| |
1 Do de knecht desse antworde van synen heren vntfangen hadde ende 2 vor de porte ghebracht hadde. sede de hillighe apostel. Dyn heer heuet 3 wal gheantwort. ganck nu ende segge em. Ende we is de ghene de den 4 wech ter helle vake ghemeten heuet anders dan de bose duuel die by 5 di sit in ghedaente enes wyues de mitti schynt te etene. ende dy dese 6 antworde sachtelicke int oer gheruent heuet ende solde dy te hant ghe-7bracht hebben totter vnkuescheit hadde ick apostel bartholomeus den 8 du deuotelick ghedeent heuest dy nicht barmhertelicke verloset. Sonder 9 merren do de knecht sinen heren dit ghesecht hadde verscheen die duuel 10 van synen oghen. De preister verwonderde em to male seer ende stont 11 vp van der tafelen ende liep haestelicke totter porten op dat he synen 12 verloser seen mochte. mer he en vandes niet. 13Ga naar margenoot+Vnder allen bisscoppes kerken sint dar vier kerken de men mit sunder-Ga naar voetnoot1314lingher werdich/heit plecht hillich te hetene ende te scriuene. Alse de 15 hillighe romessche kerke. De hillighe kerke van iherusalem. De hilligheaant. 16Ga naar margenoot+ kerke van treer. ende de hillighe kerke van collen. De kerken//werden 17 hillich gheheten. want se sint mitten hillighen blode besprenghet. De 18 hillighe romessche kerke is bisunderlinghe besprenghet mitten blode 19 der hillighen apostolen petri ende pauli ende ander ontellicke merteleren. 20 De hillighe kerke van iheruzalem is ghehillighet mitten alre gloriosesten 21 blode Cristi. De hillighe kerke van treer is vake ghekronet mit sonderlin-22ghen merteleren. Ende behaluen dat so lest men dat al de ganse stat 23 vmme Cristus willen dre reise ghemertiliet is ende ghedodet. De hillighe 24 kerke van collen is ghehillighet van den alre gloriosesten scharen der 25 iuncfrouwen. wes ghetal gode allene kundich is. Want dar weren eluen 26 dusent iuncferen ende vele ander dusent manne ende wyue. ende edele 27 ionferen ende vnedel. de mede to rome ghengen ende weder van rome 28 quemen. ende to samen mit em ghemertiliet worden. Ende dar vmme 29 secht men wal to rechte dat de kolsche kerke hillich is. Want se mitten 30 hillighen blode besprenghet is. Hijr vmme sint vnder der hillighen iuncfe-31ren graue gheuonden ende verheuen de hillighe pawes cesarius. endeaant. 32 vele ander bisscoppe ende coninghe ende coningynnen. welker namen 33 bescreuen weren vp stene de by oren lijchamen legghen. Dit hebbe ick 34Ga naar margenoot+ dar vmme vertellet vp dat men dat mirakel de le//uer hore dat ick seg-35gen sal. | |
Exempel37Ga naar margenoot+BRusele is ene edele stat van brabant. Jn der stat is een hospitael derGa naar voetnoot37 38 armen dat seer claer is van sunderlingher minnen ende gheestlicheit. 39 Jn dessen hospitale hebbe wy gheseen ene suster de vlitich was in velen 40 arbeiden. Se wart begrepen mit ener swarer suecte so dat ore zele van 41 den lijchame scheidede. Do se doet gheleghen hadde van der tercie tijt 42 hent to der vesper to. wart se haestelicke weder leuendich ende richte 43 sich vp. Se leeth alle de susteren to samen ropen. ende do se alle teghen-44wordich weren sede se. Jn mynen leuene hebbe ick alle daghe gheert 45 dat iunckferlicke heer der stat van collen ende nu byn ick ouermijdsaant. 46 eren ghebede verloset van den vegheuur. Ende ic byn dar vmme ghedwn-47ghen weder to den leuene to comene dat ick kundighen solde al den ghe-48nen de die iuncferen eren. dat se ore hulpe gheuolen solen in der doet. 49 so uer als se sodanich van den leuene scheiden dat em ghebeth helpen 50 mach. | |
Exempel52Ga naar margenoot+HEr gwilhelm van aska. dat een dorp is in brabant is een edel ende ynnichaant.Ga naar voetnoot52 | |
[pagina 219]
| |
1 man heuet my vertellet. Dat do he eens buten landes in der heeruaert 2 was waert he sieck to der doet toe. Ende de meisters vntseden em van 3 den leuene want he arbeidede in der alder swaerster kolde. He hadde 4Ga naar margenoot+ altoes ghewest ynnich to der glorio//ser iuncferen marien. Ende do he 5 sach dat he mit alle ghenen troest en hadde of hape van den meisters 6 kierde he mit ghetrouwen ghemode to sijnre patroenschen recht al totter 7 versoninghe der gotlicken moghentheit. Ende in der midder nacht apen-8barde em de gloriose vrouwe ende moder Cristi mit enen bussekene dar 9 selighe salue ynne was. Do se em dar mede bestreken hadde wart he 10 ghesunt in enen oghen blicke. Ende se sede to em se du bist ghesunt ghe-11worden. als du dat by brenghen kanst so salstu dyn leuen verwandelen 12 ende begheuen dy in mynen denste alse du begheert heuest. Des morghens 13 quam de meister to em in. ende vant dat de mensche ghehelicke teghen 14 de natur ghenesen was. Dese man wart dar na langhe tijt gheholden te-15ghen sinen willen in der echtscap. Mer namaels kreech he orlof van synen 16 wyue. ende vth vnsen rade ghenck he mit groter deuocien in de ordeaant. 17 der duesschen heren. ende na em ghenck een ander ridder mit synen sone 18 in de selue orde. Ende de erste starf in der vierder maent na den dataant. 19 he in de orde ghegaen was. Ende in der seluer nacht apenbarde he enen 20 syner vrende in brabant. ende anderwerue apenbarde he den seluen ende 21 toende em de maneer synre pyne. Ende derdewerue apenbarde he em. 22 ende sede em de ghedaente der sunde dar he vmme ghepynighet waert. 23Ga naar margenoot+ De broders van der// orden hebben een seer guet gheruchte. se sin den 24 hillighen lande truwe. ende vnder em sint vele vrome ridders. | |
Exempel26Ga naar margenoot+JCk hebbe noch een ander wnderlick mirakel ghehort van den predickeraant.Ga naar voetnoot26 27 broders de dat bekant hebben van den personen dent gheschede. Jn du-28desch lant was een ridder de ghehuert hadde meyers vmme gres te meye-29ne. Do se meiden. vp enen hillighen auent. ende do men in den dorpe 30 vesper ludde sede de ene meier to synen ghesellen. laet vns gaen van 31 den werke. want men ludet vesper to samen. Mer do se des nicht doen 32 en wolden ende em meer mit worden beschemeden. leth he rechteuoert 33 dat werck ende ghenck te vesper. Des derden daghes quam he weder 34 mit den anderen to werke. ende sach dat de anderen veer vor ghengen 35 ende he allene na meyen moste. ende dar vmme wart he van em allen 36 bespottet. nochtan verdroech he verduldelicke orre alre lachen ende 37 bespotten. Meer so vro alse he de hant vth stack ende meyen wolde vant 38 he vor em an den grese hangende enen vunderlicken ende groten vnbe-39kanden guldenen penninck. Hijr vmme vol he vp syne knee ende benediedeaant. 40 den heren mit tranen. Do he reep lepen syne ghesellen dar to ende de 41 ridder de der hoymaet heer was leep dar oeck to. ende se seghen alte 42Ga naar margenoot+ samene dit gotlicke mirakel. De ridder was gheleert. ende las// dat vp 43 den penninghe in des landes tale na vnser bedudinghe aldus ghescreuenaant. 44 was. De hant godes heuet my ghemaket. ende heuet my to ener gauen 45 ghesant den armen de dar nicht en brack de vijr des hillighen daghes.aant. 46 Dessen penninck kofte des ridders wif van den armen byna vor ene 47 marck. Ende toende eme dar nae velen luden to ener bewysinge des mi-48rakels. | |
Exempel50Ga naar margenoot+JN hollant is een hospitael dar der hilligher iuncferen sunte katheri-aant.Ga naar voetnoot5051nen hillichdom mit eerwerdicheit ynne gheholden worden. De boden 52 des hospitaels droghen dat hillichdom to mannigherhande kerken. | |
[pagina 220]
| |
1 Ende dat gheuel in enen daghe do se in den weghe weren. dat se seghen 2 de vloet des meers em teghemote comen alst pleghet toe ebben. ende 3 want se der vloet nicht vntgaen en konden so worden se verstuert hent 4 to der doet to. Do was dar een vul betruwenissen de dar mitten kassen 5 dar dat hillichdom ynne was enen krinck int sant screef. se vollen vp 6 ore knee in eer ghebeth. ende bynnen den krinck repen se an sunte kathe-7rinen hulpe mit tranen. Dar gheschede een vunderlick dinck. De vloet 8 quam vmmelanck den krinck ende dat mer wart hoghe verheuen ende 9 schumede ende dat water steech vp viertich cubitus hoghe also dat se 10 nicht seen en konden dan den hemmel. mer bynnen den krinck en quam 11Ga naar margenoot+ nicht een dropel waters. Der// manne weren neghene. der wy een gheseen 12 hebben. Ende se wachteden bynnen den kringhe alsoe langhe dattet meer 13 weder achterwert ghenck. Ende do se vth ghenghen kundigheden se dataant. 14 vnghehorde mirakel ouer al dat lant. Dese dinghe sint ghescheen int iaer 15 vnses heren dusent twehundert ende vyue. Hijr van weten ghetughe ander 16 mans de in enen schepekyne weren ende em to holpe quemen de in den 17Ga naar margenoot+ kringhe weren ende seten. Dit hebbe wy ghesecht van den leuendighen 18 menschen de der hillighen holpe vnderuonden hebben. 19Mer dar werden vele mirakele vertelt wo de hillighen den doden teGa naar voetnoot19 20 hulpe ghecomen sint. Van welken wy somighe vertellen. welke wy sonder 21 enich twyuel bekant hebben. | |
Exempel23Ga naar margenoot+JC hebbe gheseen enen canonick van camerick de ghenck in die regu-aant.Ga naar voetnoot2324leer orde. Dese hadde in sinen leuene seer lief den hillighen apostel 25 sunte iohannes ewangelistam. Ende na synre doet waert enen van 26 sinen mede canonicken dusdanighen visioen gheapenbaert. He sach dat 27 de selue apostel ghenck totter alre gloriosester ioncfrouwen marien der 28 moder Cristi. ende bath se oetmodelicke seggende aldus. Se vnses vren-29des zele wort ghepinighet in den vegheuur. ick bidde cum ende verlose 30Ga naar margenoot+ se. want al en heuet he niet vullencomelicke gheleuet.// he heuet noch-31tan syn leuen een groet deel ghebetert. Ende sonder merren dede de 32 hillighe ioncfrouwe maria dat or de iuncfer iohannes bath. ende steghen 33 to samen dale to den vegheuur ende verloseden de sele. ende leiden se 34 mit em vth. Ende deet sach gaf ghetuech. ende wy weten dat sijn ghe-aant.35Ga naar margenoot+tuech waer is. Hijr vmme in den winter deser teghenwordigher tijt de 36 vul lijdens is slapen de hillighen in den lijchame. ende se schulen in den 37 stubbe. dat is in den graue. ende ghebruken vor spise dat honich dat se 38 in den somer vergaddert hebben. De somer is de tijt der gracien in dessenGa naar voetnoot38 39 teghenwordighen leuene. Jn welker tijt de ghelouighen mit hillighen wer-40ken verdenen dat se ghebruken moghen de ewighe welde na der doet 41 hent to den daghe der ghemenen verrysenisse. vp dattet veruullet werde 42 dat dar ghescreuen is in apocalipsi. Ere werke volghen em na. Mer istaant. 43 dat se ghenes sinnes vullencomelicke ghereinighet sint in desen teghen-44wordighen leuene ende na der doet noch ghereynighet solen werden. so 45 moghen se gheholpen werden mit ghebede ende verdenste der leuendi-46ghen. Ende dit moghe wy heten spise dar de ghelouighen zelen de van 47 den lijchame ghescheiden sijn seer begherlicke mede ghespiset werden. 48 Ende dat mach allene helpen den ghenen de dat mit guden werken in 49 oren leuene verdeent hebben. Want te vergheues bidden se mitten rykenaant. 50Ga naar margenoot+ manne// enen dropel waters. ende mitten dwasen iuncferen vromet olyaant. 51 de hijr seluen gheen oly dat is gude werke ghehad en hebben. | |
[pagina 221]
| |
1Mit wo groet begherten de zelen begheren van den vrenden gheholpenGa naar voetnoot1 2 te werdene. wil ick bewysen mit enen apenbaren exempele dat in gallien 3 ghescheet is. | |
Exempel5Ga naar margenoot+DAr was een seer arm preister de seer ynnich was ende sorchuoldich 6 te biddene vor de ghelouighen zelen de in den vegheuur ghepinighet wer-7den also seer dat he alle daghe ghenen dach vth ghenomen misse dede 8 vor de ghelouighen zelen. Hijr vmme wart he beschuldighet ende gheda-9ghet vor den bisschop ende beliede simpelicke de warheit. He wart ghe-10dwunghen den bisscop vnderdanich te wesene. ende to sweren ende em 11 borghe te settene vor de beteringhe. De preister swoer mer he was seer 12 begaen wor he krighen solde enen borghen de vor em lauede. Ende sonder 13 merren worden des bisscops oghen vp ghedaen. ende he sach mer dan 14 dusent hande vt gherecket in der lucht de vor den preister lauen solden. 15 Do dat de bisscop sach wart he verueert ende sede to den preister. du 16 heuest borghen ghenoech de vor di lauen. ganck ende vth den wille Cristi. 17 ende vth mynen willen oeffene vort an de ziel misse als du duslanghe 18 ghedaen heuest. 19Ga naar margenoot+De zelen de in den vegheuur ghepinighet werden. moghen mit seuenGa naar voetnoot19 20 maneren gheholpen werden. Ende dat wort betekent in den yrsten bokeaant. 21Ga naar margenoot+ machabeorum. dar men lest// dat symon vp siner older ende op synre 22 broder graf setten leeth seuen tabernakele ofte seuen tornekens. Ende 23 dese seuen maneren sint vergaddert in enen verse. Fle. pete. ieiuna. 24 vigila. da redde celebra. Dat bedudet dus vele. Screie. bidde. vaste. wa-25ke. ghif. weder gif dat vnrechte guet. ende doe misse. Screie nicht alseGa naar voetnoot25 26 de anderen de ghenen hapen en hebben meer. Als ecclesiasticus secht. 27 Vp den doden storte tranen to gode. Want die tranen verkolen de hetteaant. 28 des vegheuurs. Mer ist dattu anders vnmatighe tranen stortest vor de 29 doden. de synt mit alle vnnutte ende en gheuen den zelen ghene verkole-30nisse. | |
Exempel32Ga naar margenoot+ICk hebbe van mynre moder ghehort dat ic nu vertelle. Myn older moderaant.Ga naar voetnoot32 33 hadde enen erstghebornen sone de van edelen synnen was. ende van sun-34derlingher schoenheit. He starf. ende de moder was so rouwich dat se 35 ghenes sinnes ghetroestet mochte werden. ende by aueturen dat was 36 ene betekenisse des to comenden quades. Want na den kreech se enen 37 anderen sone de so wilt ende ydel was dat he al syns vaders eerfnisse 38 vnnuttelicke to brachte. Hijr vmme do de moder alse hijr vor ghesecht 39 is vntrostelicke bescreiede oren irstghebornen sone apenbarden or in 40 enen weghe vele iunghen de langhes in den wech ghenghen mit groter 41Ga naar margenoot+ blijsscap als or duchte. Do se eres sones ghedachtich// was ende se em 42 nicht en sach vnder den anderen screiede se. ende altehant sach se em 43 allene na volghen. ende lancseme gaen. Do sede die moder mit swaren 44 ropene. Wat ist sone dattu allene achterblyuest ende mit den anderen 45 nicht en gaest. Do toende he siner moder ene grote borde waters de he 46 in synre hoyken droech. ende sede. Se moder dit sint de tranen de du 47 vnnuttelicke vor my vth ghestort heuest. ende mit deser borden werde 48 ick ghehindert dat ic den anderen nicht volghen en kan. Hijr vmme storte 49 tranen to gode ende in der teghenwordicheit des lijchames Cristi bidde 50 vor my mit enen goddenstighen ende ynnighen herten to gode. ende ghif 51 aelmissen den armen ende dan sal ick verloset werden van den verdrete 52 dar ick nu mede beswart byn. | |
[pagina 222]
| |
1Ga naar margenoot+Hijr sal men merken dat vth der gotlicken verhencknisse to troeste 2 ofte vermaninghe ende beteringhe der moder. de do die iunghe or sede 3 dat hie ouermyds oren vnnutten tranen ghetouet worde. so dat he mit 4 sinen ghesellen nicht vort gaen en konde. Want de zelen der doden mo-5ghen gheholpen werden mit verdenste der leuendigher. mer se en moghen 6 mit allen mit ghenen ghebreken of sunden der leuendigher ghehindert 7 werden. De ander maneer dar de ghelouighen zelen mede gheholpen mo-Ga naar voetnoot78Ga naar margenoot+ghen werden. is betekent in den// worde des verses bidde. Hijr van lestaant. 9 men in den anderen boke machabeorum. Vor de doden te biddene is ene 10 hillighe ende selighe ghedachte. vp dat se vntbunden werden van den 11 sunden. Hijr van wil ick vertellen een seer klaer exempel. | |
Exempel13Ga naar margenoot+DO de keyser otto ghestoruen was. was dar ene syne nichte de een iunc-aant.Ga naar voetnoot1314feren cloester regierde. ende se was wnderlicke sorchuoldich ere vnder-15saten in der kuescheit ende ynnicheit te bewaren. Hijr vmme verwarde 16 se seluen dat spreke venster. Ende in enen daghe horde se vro morghens 17 sachtelicke vor dat venster cloppen. Do se dat vp ghedaen hadde apen-18baerde or de keyser syner moyen ende sede. Jck byn ghestoruen ende 19 werde ghepinighet in den veghevur. Hijr vmme sende baden to manni-20gherhande ynnighe cloesteren ende laet vor my lesen tyn dusent salter. 21 Alzo dat men neme na elken salme ene disciplyne van tyn slaghen. ende 22 na elken verse sal men lesen een pater noster ende aue maria. Ende de 23 wyle dat men ene discipline nemet sal men lesen de psalm de profundis. 24 Want ick hebbe in mynen leuene verdeent dat ick na der doet myt sodani-25gher hulpe verloset mach werden. Ende wete dat de selue alre guderty-26renste keyser otto in den lesten iare vor synre doet in der groter duren 27 tijt vntellicke spijse ende aelmissen mit milder hant deelde mennigherhan-28Ga naar margenoot+de cloester// ende armen luden. Des keysers moye sande sonder merren 29 boden vth alze or gheheten was. ende des keysers sake wart van al den 30 cloesteren mit hogher ynnicheit vntfanghen ende vullenbracht. Hijr vm-31me apenbarde de keyser synre moyen ander werue in der dagheraet vor 32 dat selue sprecke venster dar wy van ghesecht hebben. ende he was mit 33 so groter claerheit vmme beuanghen dat se em ghens syns en sach. mer 34 se horde one allene aldus seggende. Jck danke dy ende danke du den alre 35 barmhertichsten heren vor my. want ick nu verloset byn van den pynen 36 ende ick gae nu to der ewygher glorien. Desse selue keyser otto was 37 vor syner doet langhe tijt seeck. ende leeth syn lijcham alle daghe van 38 den preisteren Cristi gheiselen. ende sijn rouwe was so groet dat conra-aant.39dus de bisscop van hildensem tughede dat he nouwe ghelouen en konde 40 dat de keyser otto na synen groten rouwen ende penitencie ene vre lanck 41 vegheuurs lijden solde. 42Ga naar margenoot+De derde hulpe der ghelouighe zelen is vasten. Hijr vmme vastedeGa naar voetnoot42 43 dauid hent to der sunnen vnderganck do abner ghedodet was. Ende duaant.aant. 44 vaste oeck des ghelikes vp dyne doden also langhe hent du gheuolest 45 dat de hette der wrake godes dat is der sunnen der rechtuerdicheit ver-46sachtet is. | |
Exemplum48Ga naar margenoot+IN enen dorpe by louen in brabant was een ionghelinck wilde ende licht-Ga naar voetnoot4849Ga naar margenoot+uerdich die so sieck wart dat hie to// bedde lach. Ende de goddenstighe 50 man lambertus een preister der melaetschen. die de alre meeste mynneaant. 51 hadde to der zelen salicheit quam totten ionghelinghe vmme bede willen | |
[pagina 223]
| |
1 der moder ende nodede em vlijtelicke to der bicht ende toe der peniten-2cien. Do de ionghelinck alte hant mit groten rouwen ghebichtet hadde 3 starf he kort dar na. Syne moder vastede stedelicke vor em ouer den 4 anderen of den derden dach vyf iaer lanck mit vnghemetenen tranen. 5 Do de tijt van vyf iaren vmme ghecomen was starf de vorghenomede 6 preister lambertus vp den sondach ende wart begrauen. des donredaghes 7 dar na apenbarde die vorghenoemde ionghelinck synre moder ende sede. 8 Se alre leueste moder nu gae ick ouermyds dynre hulpe totter ewighen 9 roste van den alre swaersten pijnen de ick duslanghe vor myne sunde 10 gheleden hebbe. Ende heer lambert de my selichlicke ghebracht heuet 11 to der bicht ende to der bekentnisse der sunden gheet mit my. Ende hijr 12 vmme ende vmme vele ander menschen de he ghebracht heuet to der 13Ga naar margenoot+ penitencien sal he mit vele loens gheloent werden. Sich hijr vmme wo 14 verdenstlick dattet is de vnwetenen te leerne ende den wech der selicheit 15 em to tonene. ende de sunders to der bicht ende to der penitencien toe 16 te treckene. Ende een ieghelick sal groet loen hebben de in synen leuene 17Ga naar margenoot+ medelijden heuet mitten doden// ende em mit ghebede of em mit vastene 18 to hulpe comet. 19Die vierde hulpe der doden is waken ofte ander arbeit in der castigin-Ga naar voetnoot1920ge dyns lijchames. Hijr van lest men in den anderden boke der coninghe 21 dat repha des coninghes saul byslaepster vnder er vp de eerde lede eenaant. 22 haren cleet. van den beghinne der maent. ende en leeth de voghele ende 23 de beeste nicht to schoren de lijchame de an den cruce henghen so langhe 24 hent dat water van den hemmele neder droep vp de ghedodeden lijchame. 25 Wat wort dar betekent by de vp ghehanghene lijchame anders dan de 26 zelen de in den vegheuur ghepinighet werden. Dese sal repha dat is een 27 ghetruwe vrent helpen mit wakene of mit arbeidene van den beghinne 28 der maent. dat is van den dat he van dessen leuene scheidet als men 29 lest in ecclesiastico. Vp den doden screie want sijn lijcham vntbreket.aant. 30 Dese doden en laet de voghele ende de beeste dat syn de duuels die de 31 zelen pijnighen nicht en toe schoren in den dattu den heren oetmodelicke 32 vor se biddest. ende en hoelde nicht vp van den arbeide so langhe hent 33 dat water van den hemmele neder drupe vp den doden. dat is hent dattu 34 betruwest ende merkest dat die zelen vth der gotlicken barmherticheit 35 verloset synt. | |
Exempel37Ga naar margenoot+[V]An deser hulpe hebbe wy// bescreuen een exempel in den leueneGa naar voetnoot37 38Ga naar margenoot+ der eerwerdigher ende wnderlicker cristinen. Lodewicus greue van losen.aant. 39 de die alre edelste man van dudesch lant was. was cloeck ende scharp 40 van verstande. ende seer vrome ende strenge in den harnsche. Desse 41 greue hadde groet betruwen ende liefte totter hilligher iuncferen cristi-42nen. Doe he in sinen lesten lach leeth he to em halen de hillighe ioncfer 43 cristinam. ende leeth se by em blyuen in der bynnensten cameren dar 44 hie lach. ende hiete al de anderen vth gaen. Rechteuoert richtede em 45 greue vp alse he best mochte ende vol oetmodelicke mit al den lijchame 46 neder vor cristinen vote ende vertellede er al sine sunde. ende dat en 47 dede he nicht vmme verghifnisse de se nicht gheuen en mochte. mer 48 vp dat he se te meer beweghen mochte vor em te biddene. De greue 49 starf ende apenbaerde der seluen cristinen ende sede dat he in den ve-50gheuur ghewesen weer to den alre scarpesten pijnen. De goddenstighe 51 iuncfer en was nicht luttick hijr ynne bedrucket ende antworde. Ganc 52 nu van hijr ende na der gotlicken barmherticheit betale de pijne vor dyne 53 sunde. ende ick anneme in my seluen half die pyne dyns vegheuurs. Do | |
[pagina 224]
| |
1 dit ghescheet was sach men dat cristina kort dar na in sekeren tijden 2 ghepijnighet waert mit vlammen waseme. ende somtijt mit groten kelden 3Ga naar margenoot+ alse des greuen//zele ghepinighet waert. Ende de stede dar de greue 4 ynne te sundighene ofte ydelicke te verblijdene plach bestortede se mit 5 vnghemetenen tranen. Langhe tijt dar na vor orre doet apenbaerde or 6 <or> de selue greue ende dankede or ende vor vp te hemmele daer se 7 dat ansach. 8Ga naar margenoot+De vyfte hulpe der zelen is aelmisse te gheuene. Dar van lest menGa naar voetnoot8 9 in den boke machabeorum dat de alre starkeste man iudas sande twelfaant. 10 dusent marck to iherusalem de men dar offeren solde vor de sunde der 11 doden. Ende dat was billick. want men lest in ecclesiastico. alse dataant. 12 water vth doet dat vur alsoe delighet de aelmissen de sunde. Ende danielaant. 13 de prophete sede to den coninghe. Coninck verlose dyne sunde mitten 14 alemissen. | |
Exempel16Ga naar margenoot+VAn desser hulpe der zelen lese wy in den werken des groten coninghesaant.Ga naar voetnoot16 17 caroli dat een ridder de vrome in den harnsche was em mennich iaer 18 lanck ghedeent hadde. Dese quam to sinen lesten. ende do he steruen 19 solde reep he tot em synen neuen den he van sinen maghen allene behol-20den hadde vnder des coninghes ghesinne. ende sede. Jck hebbe nu sestich 21 iaer ghewesen dat ick nicht eghens in desser werlt beseten en hebbe 22 anders dan dat to der ridderscap hoerde ende se nu hebbe ick allene dat 23 alre beste pert. ende hijrvan sette ick myn testament. Hijr vmme als 24Ga naar margenoot+ ic doet byn so salstu dit pert// vercopen ende dat ghelt salstu altemale 25 den armen delen vor myne zele. He lauedet te done dat em syn oem ghe-26boet. Hijr vmme do de ridder doet was. sach sijn neue dat dat pert starck 27 ende kone was. dar vmme en verkofte he des nicht ende he en gaf dar 28 oeck gheen ghelt vor. mer he beheldet ende en achtede nicht sijns omes 29 testament to betalene. Do vulna een half iaer gheleden was apenbaerde 30 em des ridders zele ende sede em apenbaerlicke. Du en heuest nicht 31 gheachtet to done dat ick hadde inghesat vmme myne zele te verlosene 32 dar vmme hebbe ick sware pijne gheleden desse tijt lanck dar ic van 33 verlost hadde gheworden haddestu de aelmissen vth ghegeuen. Mer nu 34 heft de almechtighe richter een ordel ghegeuen ende al de enghelen de 35 by em seten ordelden dat recht te wesene dat myne zele gae to der roste. 36 ende dyne zele vntfanghe de pijne de ick noch lijden solde. Do he dit 37 ghesecht hadde verscheen he ter stunt. Ende rechteuoert wart des ridders 38 neue seer swarlicke sieck ende bichtede al dese dinghe den preister. 39 ende kort dar na starf he ende betaelde de pijne de he verdeent hadde. 40Ga naar margenoot+Sich hijr vmme wo grote sunde ende misdaet dattet is der vrende 41Ga naar margenoot+ of der olderen testament te versomene ofte lancseme te// betalene. want 42 worde dat wal betaelt so mochten se gheringhe comen to der glorien. 43 ofte ist dattet versumet wort so blijuen se langhe vth der glorien. 44De seste hulpe der doden is weder to gheuene of se ieth vnrechtesGa naar voetnoot44 45 ghehad hebben. Want alse de waerachtighe lerer augustinus betughetaant. 46 so en wort de sunde nicht vergheuen. ten sy dattet vnrechte guet ersten 47 weder ghegeuen werde. Ende dat is alte verueerlick dat men in den pro-aant.48pheten leset. We dy de dar rouest. want du salst berouet werden. HijrGa naar voetnoot48 49 syn vele exempele van dar ick een van vertellen wil. | |
Exempel51Ga naar margenoot+Een broder van der predicker orden heuet my vertellet mit dessen wor- | |
[pagina 225]
| |
1den. Myn vader hadde viantscap teghen synen mede ridder dat een rike 2 mechtich man was. ende by em woende een smit de langhe tijt sijne per-3de besloech ende der gheenre de mit em reden. Dar na waert die smit 4 sieck. ende vth vnachtsamheit ende verghetelheit en betaelde em nie-5mant. Myn vader starf byna ouer dertich iaren dar na. Ende in enen daghe 6 verscheen he apenbaerlicke enen sinen alre ghetruuesten knechten ende 7 droech in synen handen gloiende hoefyseren seggende. Segge myner hues-8urouwen dat se sodanighen menschen de schult betale dar ick dus vmme 9Ga naar margenoot+ verbrant// werde. Bynnen weinich daghen dar na quam de knecht mitten 10 alre bittersten tranen to my ende vertelde wat he gheseen hadde. Jck 11 screiede mitten knechte. ende wy ghenghen to samene to myner moder. 12 Do se horde wat dar ghescheet was screiede se mit vns. Se ghenck to 13 den smede de van langher suecten byna verteert was. ende vraghede 14 em of em myn vader yeeth schuldich bleef do he starf. Do suchtede he 15 mit tranen ende sede. Och alre leueste vrouwe he bleef my schuldich 16 ene marck ende ick maende em so langhe dattet my verdroet. ende dar 17 na vel ick in dese grote suecte ende also hebbe ick ghesweghen hent 18 to nu toe. Ende sonder merren betaelde myn moder den armen manne 19 vullecomelicke. Altehant do se desse schult mit velen anderen schulden 20 betaelt hadde alse se my seluen hemelicke vertellet heuet. apenbaerde 21 or myn vader in dusdanigher maneren. Er duchte dat se em sach in enen 22 bade. dar he van den ouersten des houedes hent to den nedersten des 23 votes alte male ghewnden was in een lanck seel. ende he sede tot eer. 24 taste dat seel an ende vntbinde my. Alte hant nam se dat einde van den 25 sele ende vntbant em allentelen. Rechteuort verblijdede he em ende 26 dankede er seggende. Aldus was ick eerst ghebunden in der pijne also 27 langhe hent du betaeldest al dat ick schuldich was. 28Ga naar margenoot+De// souende ende de leste hulpe der doden is dat hillighe ammetGa naar voetnoot28 29Ga naar margenoot+ der missen. Want de offerhande des lijchames Cristi vntbindet de zelen 30 beide van schult ende van pijnen. Hijr vmme do dat vollick van israhelaant. 31 in egipten dat bradene lam ghegheten hadden worden se verloset. Ende 32 de ouersten dorpele der huse worden bestreken mitten blode des paesch 33 lammes teghen den enghel de die eerstgheborne doetsloech. Ende dat 34 metalene serpent waert vp ghehanghen an den pael teghen dat fenijndeaant. 35 biten der slanghen. Ende de psalmista secht. Du hefst bereit ene tafeleaant. 36 vor mynen anghesichte teghen de ghene die my bedrucken. De hilligheaant.Ga naar voetnoot36 37 pawes gregorius scriuet in dyalogo. dat ene vth den vegheuur verloset 38 waert. vor wen dertich daghe lanck dat alre hillichste sacrament des 39 lijchames Cristi gheoffert waert in den altaer. | |
Exempel41Ga naar margenoot+Een broder van der predicker orden de to lande ende to water vele ghe-Ga naar voetnoot4142wandert hadde heuet my vertellet. dat dar was een rijck mechtich herto-43ghe de em alte seer gaf to ydelheit ende to vnnutter kost. ende alte seer 44 stont na der werlde glorien. He waert bekiert ende quam to der beterin-45ghe vth stedigher predekinghe enes guden mannes. Ende he reep syn ghe-46sinne to samene ende sede em allen. Als ick waerlicke see so en is my// 47Ga naar margenoot+ ghene salicheit in den leuene dat ick duslanghe gheleidet hebbe ende 48 ick hebbe nu myn leuen vnnuttelicke ende verdomelicke to ghebracht. 49 Hijr vmme wil ick den kost sparen ende verminren dat ghesinne ende 50 gheue weder dat vnrechte guet. ende mit aelmissen verlosen de sunde 51 de ick ghedaen hebbe. Ende dat is alsoe ghescheet. Do dat sine vndersa- | |
[pagina 226]
| |
1ten seghen begunnen se van oren heren achtersprake te done. Mer de 2 wyse hertoghe en leeth dar vmme nicht af dat gude dat he begunnen 3 hadde. He gaf eerst weder al syn vnrechte gued. ende dar na beghan 4 he mit milder hant te gheuene den armen. He stichtede vele capellen 5 daer men misse ynne doen solde. ende bisunderlinghe misse vor de ghelo-6uighen zelen de in den vegheuur ghepinighet werden. Do he dat stedelicke 7 dede sach dat de duuel ende benijde dat ende verweckede wredelicke 8 teghen em die edelinghe synes landes de em to samene verbunden ende 9 ghenghen to enen coninghe de langhe viantscap teghens den hertoghen 10 ghehat hadde mer em vnghelijck in der macht bewesen hadde. Ende se 11 seden to em. gy hebben nu langhe tijt swaren moet teghen vnsen heren 12 den hertoghen ghehat. al ist dattet v nicht ghegaen en heft na uwen wil-13len. Hijr vmme moghe gy nu vinden bequame tijt dat gy v seluen wreken 14Ga naar margenoot+ moghen na// uwen begherten. want de hertoghe uolghet allene der papen 15 raed ende brenckt sijn guet vulicke ende vnwijslicke to. ende en bewyset 16 niemande van synen edelinghen eer of waldaet. Wor vmme gy moghen 17 lichtelicke dat vollick des landes vnder v krighen ouermijds vns de v 18 teghen vnsen heren helpen willen. Rechteuoert do de coninck dit horde 19 wart he blijde. He ghenck toe rade mitten sinen ende sande baden to 20 den hertoghen ende lede em vor wo he em vake mit vnrechte verdrucket 21 hadde. mer nu wolde he em des ghelikes weder doen ten weer sake dat 22 he em seluen ende al sijn guet vnder em gheue. ende dar settede he em 23 enen sekeren dach to. Do dat de hertoghe horde vntboet he den edelin-24ghen ende den vorsten des landes wat em de coninck vntboden hadde. 25 Ende se antworden em alle gader recht als vth enen munde seggende. 26 Aldus lange hefstu vns gheholden vor knechte ende vor dwase. ende du 27 hefst allene anghehanghen den clerken ende den papen de al de werlt 28 bedreghen. Nu soke hulpe van em ende laet se di raden in dinen noden 29 ende wederstote. Do dat de hertoghe sach waert he seer beanxtet ende 30 toech rechteuoert vp ene sijnre alre vastesten borch ende anreep allene 31 godes hulpe. Binnen der tijt dat de ghesette dach comen solde sach de 32Ga naar margenoot+ herto//ghe vth van den tinnen mit somighen van sinen ghetruwen ghesin-33ne ende he sach allene van veers comene een groet heer van witten mans 34 vp witten perden de alle gader schilde hadden mit roden crucen. Ende 35 rechteuort verwnderde he em ende sede to sinen ghesinne. Se gy nicht 36 de dinghe de ick see. se antworden wy en seen nicht. Rechteuort deden 37 se allegader mitten hertoghen otmodelic or ghebeth tot gade. ende se 38 seghen een vntellick heer van witten mans. Doe ghenck de hertoghe vth 39 mit somighen van sinen ghesinne ende vol op sine knee. Alte hant quam 40 em een te ghemote vth den groten heer ende borde em vp seggende. 41 Alre ghetrueste ende alre ghelouichste prince vntsee dy nicht vor de 42 to kumpst des coninghes. Want vth den gotlicken ghebede sint hijr by 43 dy de ghene de du mit aelmissen ende mit missen vth den vegheuur verlo-44set heuest. Ende dese sijn alle bereit di to helpene. Ende binnen der tijt 45 dat de ghesette dach an comet solen dar noch ander zelen verloset wer-46den de oec mit vns comen solen to diner hulpe. Do desse worde gheendet 47 weren verscheen al dat grote heer. Die hertoghe kierde weder vp de 48 borch ende benededen den heren mit al sinen ghesinne. Eeen dach vor 49Ga naar margenoot+ der ghesetter tijt quam de coninck mit vn//tellicker velheit sijns volkes 50 ende ander edelinghe de al dat vollick des landes verwecket ende vergad-51dert hadden teghen oren heren den hertoghen. De coninck meende dat 52 he seker wer van der verwinninghe ende quam by de borch mit enen wn- | |
[pagina 227]
| |
1derlicken groten heer. De hertoghe quam em to ghemote mit enen vroli-2cken anghesichte ende mit enen vnuerslaghenen ghemode. Altehant do 3 de hertoghe mit alte weinich ghesinnes van der borch ghenck wart em 4 toe gheuoghet also grotene ende vnsprekelickene veelheit des hemmel-5schen heers. dat de voelheit des coninghes scheen alse ene kleine schaeer 6 teghen dat hemmelsche heer. Do dat de coninck sach ende al de ghene 7 de mit em weren worden (si) verslaghen mitten alre meesten anxte. 8 Se anmerkeden de wnderlicken werke des almechtighen godes ende se 9 worpen van em de wapene ende de weer. ende vollen vp de eerde ende 10 boden em de hande in een teken der sone. ende gheuen em seluen al heel 11 ouer den hertoghen mit lijue ende mit gude. Do bekande de hertoghe 12 de gotlicke barmherticheit de em bewesen was ende dede em allen ghe-13nade. Sie makeden de alre vastesten verbunde des vreden. Ende de herto-14ghe nam to ghijsele der vorsten kinder. Do de vrede mit allen vast ghe-15Ga naar margenoot+maket was tusschen den hertoghen ende den coninck verscheen// haeste-16licke dat hemmelsche heer. Hijr vmme doet al mit rosten doergaen was 17 dankeden beide heeren gade. ende se glorificierden den heren der mo-18ghentheit in synen vunder ende so toech en ieghelick weder to hues. | |
Exempel20Ga naar margenoot+ENde wy hebben oeck waerachtelicke ghehort dat een man haestelickeGa naar voetnoot20 21 starf ende waert ghebracht to den pijnen des vegheuurs. He wart ouer-22myds ghebede eens seer hillighen mans weder verwecket to den leuene. 23 Ende vertelde dat he dusdanich dinck in den vegheuur gheseen<en> ende 24 ghehort hadde. Eens mans sele den he in den leuene bekant hadde wart 25 alte swaerlicke ghepinighet. Ende de zele wart in den middel des vurs 26 vth vulheit der blisscap haestelicke ropende. Eya alre barmhertichste 27 god du en heuest myner int einde niet vergheten. De zele de mit er in 28 den pinen was sede tot er. Wanne comet di alre vnselichste in dus ver-29ueerlicken pynen desse blijsscap. Se antworde. Wal to rechte verurouwe 30 ick my vth vullencomener blijsscap. Want my is van den heren ghegeuen 31 to wetene dat in desser stunde een kint gheboren is dat langhe tijt hijr 32 na preister werden sal ende in siner eersten misse sal ick verloset werden 33 van desen pinen ende vp varen to der ewigher rosten. 34Ga naar margenoot+Do ick noch een kint was sede my myn vader vake// mit tranen endeGa naar voetnoot34 35Ga naar margenoot+ mit innicheit vp dat he my verwecken mochte mit vliticheit to der lerin-36ghe ende toe enen gheestelicken leuene. Do ick ouer dat meer ghetoghen 37 was ende iherusalem versochte quam ick to enen berghe den men nometaant. 38 den swarten berch dar vele heremiten ghedeelt woenden ende deendenaant. 39 den heren. Jck bichtede enen van em myne sunde. ende vntfenck ene 40 antworde van em dat ick nicht lichtelicke myne sunde mit penitencie 41 mochte vth doen. mer hadde ick enen sone den solde ick to scholen set-42ten. ende weert dat he een preister worde de Cristo behaghelick were 43 so mochte ick ouermids em gheholpen werden. Vth oersake deses rades 44 byn ick to der scholen gheset. ende ick hape dat myn vader van der got-45licker ghenaden mit velen maneren gheholpen is ouermyds my ende dat 46 ick myn vermochte dat is hie gheholpen ouermyds anderen menschen 47 de ick apenbaerlicke in den predickene of hemelicke in der bicht dar 48 to beweghen konde dat se vor em beden. Ende Cristus is my des een ghe-49tuech dat wanneer ick anders bekummert was ende vor em ghene misse 50 en dede so apenbaerde he my in den slape ende toende dat he mit velen 51 slaghen ghewndet was. ende straffede my klaerlicke wor vmme ick my-52nen vader nicht en holpe. | |
[pagina 228]
| |
1Ga naar margenoot+Jck hebbe ghehort van ener gheestlicker ende goddenstigher// abdis-Ga naar voetnoot12Ga naar margenoot+sen. dat dar was een alte hillighen monick van der orden cisters. de in 3 ener missen de he vor de doden dede eer he vntfenck dat hillighe lijcham 4 Cristi do he las. Agnus dei qui tollis peccata mundi dona eis requiem. 5 Dat is. Lam godes de af nimpt de sunde der werlt gif em roste. horde 6 he stemmen de van veers repen. Haestet v haestet v den vrede to vntfan-7ghene want de misse ghenaket nu den eynde. Rechteuoert wart he vp 8 ghetoghen in den gheeste ende bleef staende vnbeweghelick dat hillighen 9 lijcham Cristi holdende in der hant bouen den kelicke. ende he sach ene 10 vntellick veelheit der zelen de em haesteden to den vrede. ende een 11 deel quemen ende een deel ghenghen hen. Ende de ghene de den vrede 12 vntfanghen hadden repen haestet v haestet v want de misse ghenaket 13 nu to den ende. Also stont de monick van der prime tijt hent to der none 14 tijt. De anderen broders verwachteden ende verwnderden em wat em 15 weer dat he so vnbewechlick stont. Ten lesten quam he weder to em 16 seluen ende eyndede die misse. De abbet gheboet em ende he vertelde 17 al den broders wat he gheseen hadde. Ende binnen weinich daghen dar 18 na endede die monick sijn leuen. 19Ga naar margenoot+Hijr vmme en sal dar nemant an twiuelen ten sy vth ingheuen desaant. 20 hillighen gheestes van oeldes in der hilligher kerken ingheset is dat men 21Ga naar margenoot+ in den siel missen// ghenen vrede en bith vor de leuendighen ende ghene 22 pace en ghift. mer men secht allene. requiescant in pace. Dat is. se mo-23ten rosten in vrede. 24Nu hebbe wy kortlicke als wy best mochten vertellet reden ende ex-25empele der seuen maneren dar men den doden mede to hulpe comet. ende 26 nu wille wy vertellen een wnderlick ende vntwyuelachtich visioen van 27 drierhande state die vth deser werlt scheiden. | |
Exempel29Ga naar margenoot+Do ick predicte in brabant ende ick in enen daghe misse ghedaen haddeaant.Ga naar voetnoot29 30 ende myns ghesellen verwachtede. quam to my een huesman de in den 31 kledinghen ende in der ghedaente scheen arm ende versmaet te wesene 32 ende bath alte ynnichlicke dat ick em horen wolde. Jck letet to. Do sath 33 he neder ende he sede my. Et is nu byna een iaer gheleden dat ick in 34 mynen huse vp sunte katherinen nacht vp den stroe lach ende ick horde 35 alse my duchte de klocken van desser kerken luden. Hijr vmme stont 36 ick vp ende wolde ter kerken gaen. ende myne huesurouwe de vp ene 37 ander stede rostede riep to my. Wor gheestu. Jck antworde or. Jck gae 38 to mettene. Want dar is gheluth. Ende se sede. De quade gheest iaghet 39 dy want dat is noch in den ersten slape. Jck en achtede nicht wat se 40 sede ende ghenck haestelicke to den kerchaue. Ende se. my ghemotede 41Ga naar margenoot+ een vnbekant preister die// an hadde een misse ghewaede ende hadde 42 de stole vor de borst crucewys ouer een ghelecht. ende sede to my an-43merke mitten herten die dinghe die ick dy toenen sal. Ende rechteuort 44 sloech he dat teken des cruces ouer den kerchof. ende dar verrees so 45 vele volkes dat sie nouwe staen en konden vp vijf morghen landes. Ende 46 dat vollick was vngheuallich ende iamerlic meer dan men ghelouen kan. 47 Dat vollick was mit allen naket ende mit wreden slaghen ouer al beblodet 48 ende ghewndet. Rechteuoert sloech de preister anderwerue dat teken 49 des cruces ouer den kerchof. ende al dat vollick verscheen. ende dar 50 verrees een ander vollick dat mynre was in ghetale. ende in der verueer-51nisse. Se weren arm van cledinghen bleeck van varwen ende seer magher. | |
[pagina 229]
| |
1 nochtan weren de personen vnghelijck iammerlick meer ende myn. Hijr 2 na sloech de preister derde werue dat teken des cruces ouer den kerchof. 3 ende al dat vollick verscheen. Ende daer verrees een ander vollick klene 4 van ghetale. de alle vp den kerkhof rume staen mochten seer vnghelijck 5 in klaerheit ende in glorien alder menschen der werlt de ick ye gheseen 6 hebbe. Ere kleder weren so wit alse sne dar de sunne vp schynet. ende 7 ore anghesichte weren vrolicker ende schoner dan de sunne. Ende de 8Ga naar margenoot+ preister sede to my. Heuestu// wal vnderscheiden de ghelijcknisse desser 9 drierhande lude de du gheseen heuest. Dat irste vngheuallighe vollick 10 is sonder enich berou van desser werlt ghescheiden ende is ewelick ver-11domet. De anderen de du nae seghest sint ghestoruen mit berounisse. 12 mer se en hadden nicht vuldaen. ende dar vmme sijn se noch in den alre 13 swaersten pijnen. Mer ten lesten alse sie ghereynighet sint solen se co-14men to der ewighen roste. Dat derde vollick is de schare der vthuercor-15nen de in der werlt penitencie ghedaen hebben ende nu mitten heren 16 glorieren. Do de preister dit ghesecht hadde verscheen he mitten volke. 17 Ende rechteuoert ludde men toe mettene. Jck horde de mettene ende 18 des daghes misse ende ghenck weder to hues. ende ick was dree maende 19 sieck na den veruerlicken visione. Hijr vmme na den dat he my dit vertel-Ga naar voetnoot1920let hadde vraghede ick van anderen luden wat menschen dattet weer. 21 ende ick vant dat de manier synre wanderinge aldus was. He hadde by 22 nae achte morghen bou landes ende een hues. ende dat lant bearbeydede 23 he ende beheelt dar van vor em seluen ende vor de syne alte nouwe noet-24drofte. dat ander deelde he den armen. He vastede dree werue in der 25 weke ende ghenck stedelicke sonder schoen ende sonder lynene kleder. 26Ga naar margenoot+ He wakede vake// des nachtes in den ghebede. ende en sliep nummer 27 meer vp bedde of vp kulter. Wat meer. De mensche was sodanich dat 28 my werlicke dede ghelouen dat he my vertellet hadde. Bysunderlinghe 29 do ick in sinen worden ende ansichte sach blenken de gotlicke barmher-30ticheit. |
|