Der byen boeck

De Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond

Regelnummers proza verbergen

Vele cunnen der dieren sin begeerlic ende girich. XXI. capitel

33VEle cunnen der deren sin begherlic ende gyrich mer dat cunneaant. 34 der bien en heft ghine gyricheit ende verblidet em van der wal-35daet.

36⁺Ende dat werdelike[.] want na den worden des wisen mans en is ghijnaant.³⁶ 37 dinc boser dan de gyrighe mensche ende hijr versta mede den gyrighen 38 kerstenen. Want alse sunte pauwel secht gyricheit is denst der afgodeaant. 39 dat de alre meste sunde is dese sunde sal men veer verdriuen wt den 40 kerstenen lande. De heidensche meysters lasteren ende misprisen dese 41 gyricheit. Want seneca secht de girighe mensche de en is in ghinen dingheaant.⁴¹ 42 guet ende he is in sick suluen alre quadest. Gyricheit to verdreuen is 43 dat coninckrike to verwinnen den gyrigen ontbrecket numer sake de 44 waerheit to versaken. Canstu des gheldes ghebruken so isset dyne maghetaant. 45 mer canstu des nicht ghebruken so isset dine vrouwe dat ghelt en versa-46det den gyrighen nicht mer dat terget em. Wat vermode wi merre dwaes-47heit to wesen dan dat ghin dinc ghenoch en is den ghenen de to hant ster-aant.48uen sullen so lange als di ghijn dinc ghenoch en is so en salstu oec den 49 dingen nicht ghenoch wesen men sal wederstaen den bekummernissenaant. 50⁺ der giricheit ende nicht verwllen mer men sal se of wisen[.] cumt// de 51 giricheit eens in dy so sal se di veranderen laet ons den begynne weder-52staen. Want de gyricheit sal lichteliker ghehindert werden dat se nicht

+ Serm.

36 Colv. II, 22 § 1

41 Colv. II, 22 § 2

+ 157b

[p. 103]

tekstkritische noten

1 en begynne dan to verwinnen als se begunnen is[.] de blinde giricheitaant. 2 brenget ons to dingen de schadelic sin ende de ons niet versaden en con-3nen. Do de philosophus dyogenes des nachtes enen budel mit ghelde onderaant.³ 4 sinen houede hadde ligende ende he volde dat een deef daer na arbeide 5 dat he den budel stelen wolde sechde he treck onselige dat ghelt na dy 6 vp dat wi beide mogen slapen. Hijr vmme lere dat al de dinge onstedeaant.⁶ 7 sin ende beweghelic ende haeste vleen se dan se comen.

43 Na secht, volgt in de Lat. tekst: in Proverbiis.

3 Colv. II, 22 § 3

6 Colv. II, 22 § 4

Exempel

9⁺IN gallien alse mi en minrebroder ghesecht heuet was in ener houetaant. 10 kerken eens stichtes bouen der kerckdoer ghehouen eens wokeners 11 belde mit enen sacke mit ghelde ende do de alre rikeste wokener van 12 der stat in de kerke dor de dore gaen wolde vel des wokeners belde van 13 bouen dale ende to quessede em sin houet ende he starf to hant schende-14like.

+ Ex. 94

Exempel

16⁺IC hebbe suluen in brabant gheseen enen seer schalken wokener de¹⁶ 17 vele edele ende mechtighe lude ontguedet hadde ende de armen bouen 18 mate berouet hadde dese ghemotte vake ghesteliken luden ende bat em 19 wlna mit tranen dat se vor em bidden wolden mer he en beterde em mit 20⁺ allen niet// in ghinen dinghen. Do ic em hijr vmme vake bestraffet hadde 21 ende niet gheuordert en hadde gheuellet dat he haestelike seeck wort 22 ende der doet ghenakede. Ende terstunt quemen daer haeste twe grote 23 helsche hunde ende gengen vmme des seken bede ende de seke sloech 24⁺ sine tunge wt enen voet lanc ende veruerlike gapende starf he. Hijr vm-25me gy ghelouighe byen vntseet iv van den dat gy nv ghehort hebben ende 26 en wilt niet besmittet werden mit der gyricheyt mer alse gy van gode 27 blidelike waldaet vntfangen hebbet so gheuet oec blidelike den ghenen 28 dees niet en hebben.

+ Ex. 95

16 Colv. II, 22 § 5

+ 157c

+ Concl.