Logo DBNL
Der byen boeck (1990)

Der byen boeck

(1990)–C.M. Stutvoet-Joanknecht–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

De Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond


Vorige Volgende

Em allen is ghemene spise ende sie en eten niet van een ghescheden. XI. capitel

25EM allen is ghemene spise ende se en eten niet van een gheschedenaant. 26 op dat daer niet en ghesche onghelicheit in den werke in der spise 27 ofte in der tijt.

28+Ende dese ghewonte is wal to rechte in allen closteren op ghecomen28 29 dat se alle gader een reuenter hebben. Daer men em allen int ghemene 30 sunder wt nemynghe der personen ghemene spise gheuet. O wo temelic 31+ ende wo werdelic vor gode wort dese ghewonte in den// closteren be-32waert. Want Cristus de een exempel is aller doget heuet dit seluen in 33 sinen alre hillichte conuent dat is mit sinen discipulen bewart also dat 34 he des niet veronwerdede dat iudas de verreder mit em tastede in eneaant. 35 schotele. Hijr omme du prior du prelaet we du bist waer to sokestu di 36 to ontreckene van der ghemeente. Dit mach men somtijd mer niet altoes 37 doen omme der gaste willen de daer behouen beter spise. Jc en verdome 38 niet de guden ghewonte. mer ic en prise ghijns sins de misbrukinghe der 39 ghewonte. Sunte benedictus lert in siner regulen wat men hijr in doenaant. 40 sal segende aldus des abbetes tafel sal altoes wesen mit den pelegrimen 41 ende mit den gasten. Nochtan wanneer daer myn gaste sin so isset in 42 des abbates macht wen he to em ropen wil van den broders mer he sal 43 altoes enen ofte twe van den oldesten mit den broders laten omme der 44 disciplinen willen. Hijr wt merke dat de hillighe man in der tijt vor sach 45 dat ouermids sodanighe werschepe der gaste onsedicheit ghescheen solde. 46 Ende de alre wiseste augustinus en heft niet dusdaniges in siner regulenaant. 47 ghescreuen mer he scrift dat se solden to samen comen to der tafelen 48 daer niet allene eer kenebacken ontfangen solden spise mer oec [hoer] 49+ oren hungeren sol//den na den worden godes. Mer de hillighe benedic-50tus de na em quam heuet dat so onderscheden als wi hijr vor ghesecht 51 hebben. De hillighe prophete beclaget dat dat hillighe ghesin des conuen-5152tes arme noetdrofte hebben solde ende de prelaten mit den gasten dat

tekstkritische noten

1 guet ouerulodelike verteren solden ende sechde aldus. De lambere sullenaant. 2 weden na eerre ordinancie ende de in comelinghe sullen eten de vrucht-3baerste weyden der wuestinen. We sin dese lammere anders dan de clos-4ter brodere de ghecledet sin mit den clede der onnoselheit de na der 5 ghewonte ende niet na der insettinghe ghespiset werden mit bonen ofte 6 mit erwetten ofte mit cole de niet wal to ghemaket en is. Ende we sin 7 de in comelinghe anders dan de vulheyt der cardenalen der legaten der 8 ersebisscopen. den bisscopen. ende den anderen prelaten. ende gasten 9 de meer mit groten heren dan myt ghesinne comen in den closter. ende 10 de vruchtbaer weyde der wuestinen dat is des closters eten. Ende daer 11 omme en is daer nowe enich closter so rike van renten dat dusdaniger 12 cost al wldoen can. Laet ons nv wederkeren to onser materien ende toaant.12 13 onsen ersten opsette[.] al de ghene de buten den reuenter onordinerlike 14 ende sunder redelike sake werschopen de sundigen seer swaerlike ende 15+ dat menichuoldelike. Ten ersten// verdomen se des conuentes guet ouer-16ulodelike dat is roef of defte. Want dat men dren of veren ouerulode-17like ghift daer mochte men somtijd mit maticheit dat ganse conuent 18 mede spisen. Daer van comen achterclapinghe ende murmureringhe daer 19 de vrede ende de enicheit des closters mede verstuert wort. Hijr van 20 is de hillige orde van cisters onbeulecket. daer nimant buten den reuenter 21 ofte buten den seeck hues ofte buten des abbetes tafel <nimant> to eten 22 en pleget. Wi lesen in den ersten boke der coninghe dat des presters helijaant. 23 kinder den heren niet en onseghen ende dat volc togen van der offerhande 24 des heren ende escheden van den volke mit ghewelde onghecoket vleeschs 25 tegen de ghewonte der offerhande op dat se se de leckerliker mochten 26 laten coken. Ende daer is ghescreuen dat dese sunde der kinderen seer 27 swaer vor den heren was. Ende sich wo swaerlike dit van den heren ghe-aant.28wraken wort se worden beide doet gheslagen in enen stride. ende do eeraant. 29 vader hely de er ouertredinge berispet hadde allene mit worden ende 30 niet mit slagen hoerde he siner kinder doet ende vel achter wert van 31+ enen hogen stole ende starf. Hijr omme du helij. du abbet. du prouest.31 32+ du prior du prelaet do seluen niet dat du e//nen anderen verbedest vp 33 dattu niet en lidest in dinen kinderen dat hely leet ende vp dat du niet 34 en gheuolest in di ende in dinen kinderen de wrake de du nv ghehort he-35uest.

Mirakel dat in vrancrike is gesceet

37+NU hoer wat bi minen tiden in vranckrike ghescheet is. Daer weren37 38 twe olde monike de van eren kindeschen iaren in gheliker onseli-39cheit ende sunden op gheuodet weren. Dese verbeyden alle dage vele 40 iunger monike ende togen se to eerre gulsicheit ende onreynicheit se 41 plegen allene to werschepen to lachene to singene ende vrolic te wesen 42 ende deden achterclap van den simpelen ende onnoselen broderen. Do 43 dat conuent van erre onsedicheit alle dage seer beswaert wort ende ny-44mant en was de se corrigeerde sachet de here ende wort verwecket toaant. 45 toernicheit. Want de here en lidet niet lange dat de versturinghe gueder 46 closter lude onghewraken bliue. Et gheuel op enen auent dat do se na 47 eerre ghewonte werschepen wolden ende nouwe de spise to den munde 48 ghebracht hadden worghede de ene olde uan den twen haestelike ende 49 verkeerde de ogen ende starf. Al de anderen de daer medeseten worden 50+ daer van verueert// ende stonden vp ende leten dat eten wesen. Niet 51 lange daer na gheschedet dat de ene olde de daer noch to liue bliuen 52 was wort niet ghebetert van sins ghesellen wrake al was he ierst ene

tekstkritische noten

1 wile tides daer van verueert ende hie nam weder an coenheit ende sat 2 to der tafelen ende at ende do he verwllet was mit onmaneerliken etene. 3 ende drinkene. Wort he al onsinnich to bedde ghedraghen ende starf als 4 een onredelic beest. Van desen veruerliken exempele worden al de ande-5ren verveert ende corrigereden ende beterden eer leuen ende seden ende 6+ bewaerden vort an seer strengheliken dat ghemene guet ende leuen. Hijr6 7 omme sullen de ghelouighen byen der closteren spaerlike de spise nemen 8 ende den bueck niet verwllen. ende na sunte augustinus leringhe sullenaant. 9 se to der tafelen gaen alse to der medicinen ende niet to der ghenoech-10ten. De hillighe apostel paulus conde ouerulodicheit ende ghebrec lidenaant. 11 want he al dinc vermochte in den ghenen de em sterkede. Seneca secht 12 vele gherichte hebben vele suckten ghemaket telle de coke ende du enaant. 13 salst nicht kennen konnen de suckte[.] en sober buech de onrecht lydenaant. 14+ can en is niet to vergelden. Want daer bereyt em dat ghe//mode ende 15 heft gheboden wijsheit ende verduldicheit ende heuet merre starckheit 16 dant schint. Jsset dat em min ghegheuen wort dan em solde dat verwllet 17 dat sober ghemode in den dat he des niet begheert ende dencket dat 18 sinre ghewonten wat ontbreket meer dat em niet en onbreket. Wy en 19 hebben niet verstaen wo vele ouerulodicheit wi hadden dan wanneer ons 20 de begunden to onbreken. wi ghebrukeden der dinghe niet. Want wi seaant.aant. 21 behoueden mer want wi se hadden[.] de wise man wennet em to den to 22 comeden quade ende de enen anderen licht ghewerden sin in den dat 23 heet lange gheliden hef de sin den wisen man licht gheworden in den 24 dat heet lange voer ghedacht heuet[.] ghijn dinc en helpet so seer den 25 loep onses leuens alse matighe soberheit[.] dat licham behouet veler dinge 26 op dattet starck bliue dat ghemode wasset wt em seluen ende ofent ende 27 vodet em seluen de doghede en lidet niet dat men enighe tijt to brenge 28 mit boerten se holt al dat ghemode ende nymt of alle onnutte begheerte. 29 Want se is allene den ghemode ghenoch ende al er werke verdragen mytaant. 30 eer[.] alset oncuesheit is lecker dinghe to begheren. Also isset onwijsheitaant. 31+ ghewonlike dinghe de men lichteli//<li>ke hebben mach to vlene[.] twe 32 walluste des smakens ende des rustens sint ghemene den menschen ende 33 den beesten ende hijr omme sal men de menschen onder de beesten tellen 34 de em beestlike to den wallusten gheuen[.] ten is gheen ghenochlic dinc 35 water erwiten ende een stucke gerstens brodes mer et is de alre hogesteaant. 36 wallust dat men wt desen oec wallust ontfangen mach ende dat em eenaant. 37 mensche dor to seluen em ghebracht hef dat em ghyn onghelucke schaden 38 en mach[.] versmanisse sins lichames is seker vrijheit.

Exempel

40+IC hebbe enen menschen gheseen de onder den luden van deser tijt40 41 de alre meeste gracie in prediken hadde ende in to herdinghen der 42 ghelouigen ghenomet meyster iohan de een reguleer canonic was in deraant. 43 kerken to sunte iohannes in sweden ende daer na abbet wort in blesen. 44 Dese was stedelike in abstinencien ende claer in aller doget ende mit 45 langer ghewonte ende ghewelde der soberheit hadde he em daer to ghe-46wenet dat em de alre groueste spise ende de alre leckersten spise al 47 eens in den munde smakede ende wi en ghelouen nicht dat dat scheet 48 van natuerliker cracht mer van der cracht ende ghenade des gens de 49+ dat in vortiden in den ioden wrachte do he em dat hemels// broet gafaant. 50 alse ghescreuen is de hemelsche spise smakede wal in eerre aller munde.


Vorige Volgende