Der byen boeck
(1990)–C.M. Stutvoet-Joanknecht– Auteursrechtelijk beschermdDe Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond
Regelnummers proza verbergen
| |
[pagina 48]
| |
Wanneer de coninck steruet so vmme ringet dat drouige volc den doden ende aenseende dat dode licham bescreien seet. XXV. capitel4Wanneer de coninck steruet so vmme ringet dat drouige volcaant. 5 den doden ende anseende dat dode licham bescreyen seet. Ende 6 isset dat men em dan nicht to hulpe comen so steruen se van 7 hunger. 8Ga naar margenoot+Ouerles al den text des olden ende des nyen testamentes. ende ockGa naar voetnoot8 9 der heidenen boke. ende du en salst nergent vinden in den werken der 10 menschen kinderen so grote doghet als du nu seen mogest in den byen. 11 dat de kindere vor ere olders em in den doet gheuen. dan wanneer bi 12 euenturen iemant sinen vader ofte sinen vrent de daer ghedodet ofte 13 ghequetset is wreken wolde ende so vnuersenighen in den doet queme. 14 Mer wi vinden vake in der scrift dat de vaders vor eer kinder ende de 15 mans voor eer wiue. ende de wiue vor ere mans ghestoruen sin. Ysaacaant. 16Ga naar margenoot+ bescreiende sine moder. Jo//seph bescreiede sinen vader. iacob begherde 17 sinen sone al screiende na te volghen in den doet. Dauid begherde toaant. 18 steruen vor sinen sone absolon. mer ic en hebbe nicht ghelesen dat de 19 sone steruen wolde ofte ghestoruen is vor den vader. Waer vmme en 20 is dese mynne nicht ghelijc in den kinderen als in den olderen vp dat 21 alse de olders steruen wolden vor ere kinder dat ock so de kindere wolden 22 steruen vor oere olders. Hijr mach men merken de ghebreclicheit der 23 menscheliker naturen ofte alse somighe willen so moghe wi hijr bekennen 24 de ordinancie der nature. want de vochticheit des bomes stiget vp van 25 der wortelen in de telgelre. mer se en kumt nicht weder in geliker mate 26 van den telgeren to der wortelen. Nochtant lese wi dat ghestelike kindereGa naar voetnoot26 27 vor eren vader ghestoruen sin. Want wi seen dat de gloriose merteleren 28 vor Cristo de alder ghelouigen vader is in swaren doden eer bloet ghe-29stort hebben. ende wi seen dat na den worden des propheten ghin dincaant. 30 duerbaerre en is dan dese doet. want se hebben in eren binnensten Cris-31tum leef als he se leef ghehat heuet. Hijr van is in den boke van der natu-aant.Ga naar voetnoot3132ren der dinge ene figure bescreuen aldus. Arpia is een vogel in der woes-aant.33tinen van indien in der stede de gheheten is stragopales bi den mere dese 34 vogel is vnuersadelic ander dere to gripen. He heuet altoes ens menschen 35 anghesichte. meer mit allen ghine doghet des menschen want he is wreet 36 bouen alle menschelike maneer. Men seget dat dese volgel den eirsten 37Ga naar margenoot+ men//schen den he in der woestinen seet dodet. Ende daer na wanneer 38 he bi gheualle water vindet ende sin anghesichte in den water seet. so 39 merket he dat he ghedodet heuet enen menschen de em ghelijc was. ende 40 daer vmme en bedrouet he em nicht luttic somtijt to der doet to ofte 41 bescreiet dat alle de tijt sins leuens. Wat betekent dese wrede vogel 42 anders dan dat menschelike gheslechte dat mit beesteliker wreetheitaant. 43 van beghinnen der werlt. sick vnder een veruolget heuet ende ten lesten 44 isset ghecomen tot so vnmenscheliker sunde. dat he dodede sinen heren 45 schepper aller dinghe de tot siner verlosinge anghenomen hadde de ghe-46dante des menschen ende ghecomen was in de woestine deser werlt. Wo-47danich mensche sal daer vmme so vnmenschelike wreet wesen. dat als 48 he in der hilghen scrifturen alse in enen alte claren spegel suet dat de 49 sone godes vnder den menschen. ende vmme den menschen. mensche 50 gheworden is ende vmme sinen willen van den menschen ghedodet is. 51 Em dan nicht en verscricke ende wt al den binnesten sins herten medeli-52den hebbe mit den ghenen de vmme sinen wille ghedodet is ende ghesteli-53ke mit em sterue ofte mit stedighen tranen em alle daghe bescreye. | |
[pagina 49]
| |
1Ga naar margenoot+ Hijr van seghet iob alse du dine ghedaente vandest so en salstu// nichtaant. 2 sundighen. Ende paulus scriuet to den van ebreen. Ouerdenket vnsenaant. 3 heren Jhesum Cristum. wodanighe tribulacien he gheleden heuet van 4 den sunders. ende sin wi ghesellen des lidens. so sulle wi ghesellen wesenaant. 5 des troestes. ende isset dat wi mede liden so sulle wi ock mede regneren. 6 Laet ons daer vmme wt gaen tot em buten den tenten ende draghen sinaant.Ga naar voetnoot6 7 laester. segghede mit david. Wat sal ic den heren weder gheuen vor alaant. 8 dat he mi ghegeuen heuet. ende he antwort vort ic sal den kelck des 9 heils dat is ihesu annemen ende den namen Cristi aanropen vp dat he 10 mi verduldicheit gheue. want nimant en is wt hem selue daer bequame 11 to. O wo selich is de mensche de daer beghert Cristo weder to gheuen 12 den doet den he em ghegeuen heuet o selighe doet wanneer de sele lange 13 ghepiniget wort ende in der doet wt der duesternisse to den lichte comet. 14 Je leue hijr ellendelike ende de sware borden mines lichames beswartaant. 15 mi ic sal mi verinoden selich te wesen. als ic mit sodanighe dode verloset 16 werde. Jc sal steruen vp dat ic vort an nicht seck en moghe werden nicht 17 en moghe ghebunden ofte bedrucket werden ende nicht mer en moghe 18 steruen. Hijrvmme vp dattu den doet nummer vntseen en doruest. so// 19Ga naar margenoot+ beghere altoes enen selighen doet. Dat is een groet dinc dat wanneer 20 de vre des dodes comet en mensche mit gheliken mode van hijr schede.aant. 21 He en wil nicht leuen de daer nicht steruen en wil. nimant vntfanget 22 den doet blidelike. dan de em daer lange to bereit heuet. Ende verwaer 23 alse seneca seget et is een erbaer schande voer ene guede sake te ster-24uen. mer ic segge et is de alre erbarste schonheit te steruen tijtlike. 25 vp dattu altoes moghest leuen. Wi hebben daer vmme gheleuet vp dat 26 wi steruen solen. mer to wat ende sal men leuen. Cristus is dat ende 27 der ee. ende he is alre mest dat ende der ee des dodes al den ghenen 28 de daer ghelouet to der rechtuerdicheit. Nimant en is werdich enen seli-29ghen doet to verkrighen dan de ghene de dat to comende leuen to male 30 seer begheert. | |
Exempel32Ga naar margenoot+Van deser materien wil ic vertellen een exempel dat ic van warachti-aant.Ga naar voetnoot3233ghen luden ghehort hebbe. Jnt iaer vns heren. M.cco ende xvi was een 34 ghelouich guet man de ouer dat meer toch int hilghe lant. ende mit gro-aant.35ter deuocien ende tranen versochte he alle de steden daer men mit ieni-36ghen tekenen vermodede dat vnses heren voeten ghestaen hadden. Do 37 he quam to der stede van caluarien daer vnse verloser de bangicheit 38Ga naar margenoot+ des dodes ende de pi//ne des cruces gheleden hadde. suchtende he alte 39 swarlike ende mit starken ropen ende tranen sechde. Wat sal ic di alre 40 gudertirenste heer. wat sal ic di o Criste weder gheuen vor al dat du 41 gudertierene minlic ende wunderlic leefhebber mi ghegeuen heuest. Jc 42 heb eerst gheseen de stede daer du gheboren bist ende vnder de menschen 43 ghewandert heuest ende de lere des hilghen euangelies gheprediket he-44uest ende mit miraculen dine gotheit bewesen heuest. Dese stede heb 45 ic vmme dine mynne ende erwerdicheit mit heelre herten beschouwet. 46 Mer dese stede dins lidens ende dins dodes en mach ic mit gheliken mode 47 nicht an seen. daer du woldest ghenegelt werden ant cruce ende mit 48 den speer doer ghesteken weerden ende dine sele vor vns gheuen woldest. 49 Do dit de selighe man al ropende vertellet hadde. borsten de aderen sinsaant. 50 herten ende gaf den gheest. | |
Exempel52Ga naar margenoot+Van broder wulfert de eyn prior was van prediker orden in ener staetaant.Ga naar voetnoot52 53 van dudes lant ghenomet straesborch heb ic mit myns solues oghen een | |
[pagina 50]
| |
1 seer wunderlic dinc gheseen. Dese alse mi de broders warachtelike tu-2gheden plach bina altoes waer he ghenc ofte sat mit sinen dumen dataant. 3 teken des hilghen cruces vor de borst te scriuen. Et gheuel ens dat he 4Ga naar margenoot+ quam to// mens ende seeck wart ende mit groter vrolicheit des gheestesaant. 5 starf ende begrauen wart in der mynre broder cloester. want de predikers 6 en hadden do noch daer ghene stede. Do dat de broders to straesborchaant. 7 hoerden sanden se twe broders de ers broder dode licham halen solde. 8 meer se quemen to vergheues wante de minre broders en wolden dat 9 licham nicht ouer gheuen. Meer dat gheueel na mennich iaren dat de 10 minre broders van der stede mit der woninge toghen to ener anderen 11 stede. ende de broders van der prediker orden sanden echter twe broders 12 van straesborch to mens vmme des vorghenomden priors licham. Do se 13 daer quemen nemen se de ghebeente sunder iemandes wederseggen. ende 14 keerden gheluckelike weder to straesborch. Wat meer de broders wos-15schen de ghebeente vlitelike ende vunden dat dat been der bort daer 16 de ribben an beiden siden anhangen verciert was mit alte suuerliken cru-17ce. ende dat was recht als eyn schilt vor den herten. Dat cruce als ic 18 de vertich mile ghewandert hadde vmme dat te sene mit mynen eghenen 19 oghen sach midden in den butte der borst an der substancien des buttes 20 vp verheuen schinbarliken. de dree enden des cruces weren allike lanc. 21Ga naar margenoot+ mer dat nederste ende was en wenich// langer seer bequamelike ghema-22ket. De dre ouersten ende weren en wenich vmme ghekrummet recht 23 als eyn lilien blat. ende dat vnderste ende was ghescherpet. ofte ment 24 solde vestighen in eyn block. Hijr vmme wat sal men verstaen in den 25 tekenen des lichamliken cruces in den bene der borst anders dan de teke-26ne des dodes ende der passien Cristi de he eirst in der herten droch. Ende 27 wat sal men verstaen in den lilien bladen. daer de enden des cruces na 28 vmme ghekrummet weren anders dan de alre renesten kuesheit de he 29 mit der ghedencnisse des dodes Cristi seer vaste in synre herten droch. | |
Exempel31Ga naar margenoot+Ic hebbe in brabant bekant ene maget van ouer groter hillicheit van wel-Ga naar voetnoot3132ker warachtige broders van der prediker orden apenbaerlike vndervunden 33 hebben. dat se ouermits stedigher ghedencnisse des lidens. ende der wun-34den Cristi ene grote wunde krech in erre siden. ende de wunde behelt 35 se menich iaer lanc. ende wt der wunden vloyde bina stedelike vole blo-36des. Ende wi hebben eyn deel van den blode gheseen dat lange tijt tot 37 enen teken des groten mirakels in enen glase bewart was ende nicht ver-38wandelt en hadde sine varwe ghedaente ofte roke. 39Ga naar margenoot+Jc hebbe ock warachtelike ghehort van enen merteler de bi onsenGa naar voetnoot39 40Ga naar margenoot+ tiden// martiliet is. Do he gheuangen was in heidenscop ende deendeaant. 41 enen heidenschen princen ende de prince dede em gotelike. mer de 42 merteler ghenc altoes suchtende ende drouich. daer van verwunderde 43 em de prince ende vraghede na der sake der drofheit ende waervmme 44 he nicht blide en were mit den anderen knechten. De merteler antworde. 45 Jc en bin nicht blide mit den anderen mer ic ga altoes drouich. Want 46 ic bin ghedachtich des dodes myns godes. ende ic drage stedelike in 47 mynen herten de lijclawen sins lidens. Do dat de tiranne ghehort hadde 48 verunwerdighede he em swarliken ende sechde. Jc sal vndervinden dattu 49 gheseghet heuest. Ende sunder merren gheboet he dat men des mertelers 50 borst vp sniden solde ende sin herte daer wt winnen ende mit enen messe 51 midden en twe howen solde. altehant wart daer een wunderlic dinc 52 gheseen daer em de tiranne mit sinen ghesinne seer van verwunderde. | |
[pagina 51]
| |
1 Jn den enen dele des herten was in gheprintet dat belde des ghecruseden 2 Cristi als in enen segel ende dat ander deel des herten helt dat belde 3 vp verheuen. Rechteuort do de tiranne dat sach ghelouede he ende vnt-4Ga naar margenoot+fenc de hilghe dope mit al sinen ghesinne. De here hadde hijr vermaelsaant. 5Ga naar margenoot+ dor den prophete belouet Cristo seghende.// Jsset dat du dine sele settest 6 vor de sunder so salstu seen dat lanc liuighe saet ende in diner hant sal 7 de wille des heren gheschicket werden. Wat is dat lancliuighe saet anders 8 dan de kerstene name dat verbredet sal werden hent dat de werlt ver-9gheet. ende wat isset dat de wille des vaders gheschicket werde in de 10 hande des sons anders. dan dat de ghelouighen de daer bekert sin to den 11 rechten ghelouen ende wlherden in guden werken de solen comen to den 12Ga naar margenoot+ rike dat ghin ende en heuet. Hijr vmme isset dat wi ghelouighe bien enen 13 guden prelaten hebben ende de vns of steruet. so moghe wi vns wal to 14 rechte bedrouen ende ghin wijs mensche en sal vns daer vmme straffen. 15 vmmer wert dat wi vns verblideden in den dode des guden prelatens. 16 so solde vns ock bose lude verdomen alse verkerde ende alre schalkeste 17 vndersaten. Dese dinge de hijr nu ghesecht sin van den coningen der bien 18 dat is van den prelaten der ghelouigen sullen ghenoch wesen. Mer vp 19 dat wi nu de bequamliker comen moghen to den volken der byen. so laet 20 vns en wenich tiden posen ende ruesten. |
|