Der byen boeck
(1990)–C.M. Stutvoet-Joanknecht– Auteursrechtelijk beschermdDe Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond
Regelnummers proza verbergen
| |
Ga naar margenoot+Is dat// daer ienighe bye mode is ofte bi euenturen dwelet der volget de coninc myt sinen roke. XX. capitel36Isset dat daer ienighe bye moede is ofte bi euenturen dwelet der 37 volghet de coninck mit sinen roke. opdat he verlichte de daer mode 38 is. ende weder to rechte brenghet de daer dwelet. 39Ga naar margenoot+Men mach segghen dat he moede is de daer mit allen of latet te lopenGa naar voetnoot39 40 in den weghe der gheboden godes. ofte de daer in den ghemode vertra-41ghet. Die bye dwelet wan ienich cloester mensche ofte ienich vndersate 42 em nicht en vntseet te gane van der gherechticheit der dochden ofte 43 van der regulen. ende te wanderen de vnweghe der ghebreken. Een guet 44 prelate sal sodanighen na volghen mit den roke sines gudes gheruchtes 45 ofte syns ynnighes ghebedes omme se te soken ende te corrigeren ofte 46 in den gheeste der sachtmodicheit medeliden te hebben mit den seken 47 vp dat he nicht en verga. wanneer he vnrechuerdelike werket. Hijr van 48 sechde de prophete van den prince der heerden Cristo. Dat ghequessedeaant. 49 reet en sal he nicht te wriuen. noch dat rokende holt en sal he nicht wt 50 doen. Hijr vmme we den ghenen de mit alte groter wreetheit de vnder-51saten te wriuen. ende vele meer we den ghenen de se mit den exempelen 52 oers quaden leuens wt doen. | |
[pagina 38]
| |
Exempel2Ga naar margenoot+Ic hebbe bekant wt den worden meister// iohannes van ludike dat deaant.Ga naar voetnoot2 3Ga naar margenoot+ prince der apostelen sunte peter enen prelaten de menich iaer de vn-4dersaten quelliken gheregert hadde. apenbaerde do he seeck was mit 5 enen wreden ansichte. ende dwanck em te lesen wt enen boeke dat he 6 open voer em helt. Jn den texte des bokes was aldus ghescreuen. Duaant. 7 dodest de selen de daer nicht en steruen. ende du makest leuendich de 8 selen de daer nicht en leuen. Du em alte seer gruwelde mer te lesen 9 ende he syn ansichte van den boke keerde. ghenc em de hilghe apostel 10 petrus wredeliken an. dat he lesen solde de glose des textes de vp dat 11 spacium ghescreuen was. do las he van dwange. Wanneer salstu de selen 12 weder leiden wt der hellen de du ouermids dynen quaden exempelen ver-13leidet heuest ende den ewighen pinen ouergheleuert heuest. ende du he 14 van verueernissen. ende van confusien nicht antworden en conde quam 15 he van den visione weder to em seluen. ende vant em swetende. ende 16 begaen to ghenesen ende sunder merren gaf he die werlt ouer wt rade 17 des erwerdighen voerghenoemden mans. ende gaf em to den denste Cristi 18 in enen cloester to hanonien van der orden cisters ende daer starf heaant. 19Ga naar margenoot+ mit enen selighen ende. Wo groten perikel dat den prelaten anstaendeGa naar voetnoot19 20 is. nicht allene van oers ammetes weghen mer ock van manigherhande 21Ga naar margenoot+ bedrechnisse der duuelen de stricke alre weghen leghen. wert// bewesen 22 wt velen exempelen ende scriften. Seuerus sulpicius bescriuet dat sunteaant. 23 martinus sechde dat he vor dat bisdom merre cracht ofte doghet hadde 24 dan he na. Want ersten verweckede he twe doden. mer na enen. | |
Exempel26Ga naar margenoot+Ic hebbe ghehort van den canoniken bi sunte victoer to parijs dat daeraant.Ga naar voetnoot26 27 was een reguleer canonic de daer blenkede in den leuene. in der ghebuer-28ten ende in der leringhe. Hijr vmme wart he ghecoren to enen bisscop 29 ende he weder seghedet. ende mit groter stantachticheit gaf he dat ouer 30 keghen den raet siner ouersten. Menich iaer daer na do he steruen solde. 31 was bi em een sin gheselle de em seer leef hadde. de beswoer em dat 32 so veer alset god wolde verhenghen. weder comen wolde na siner doet. 33 He vulborde dat ende starf rechteuort. Bynen wenich daghen na siner 34 doet quam de sele weder alse he ghelouet hadde. ende screef van veers 35 an de want een teken des hilghen cruces ende sechde. Laet di nicht twi-36uelen in desen visione. mer vraghe wat du wilst. ende laet mi gaen to 37 der glorien. Rechteuort verurowede he em van den visione ende sechde. 38 Jc was seer sorchuoldich ende hadde anxt dat du ten mynnesten alte 39 swaer pine liden soldest in den veghevur. want du so stijf bleuest vp dinen 40 sin ende teghen raet diner ouersten dat bisdom ouer gheuest. daer du 41Ga naar margenoot+ tot selicheit// der selen so vele gudes mochtest ghedaen hebben. De 42 sele antworde. de alre gudertirenste guetheit vnses ghesuntmakers ordi-43neerde dat in my. want do hadde ic anxt ende nu weet ic dat. hadde ic 44 gheclommen vp den stoel des bisdomes ic hadde gheuallen int perikel 45 der ewigher verdomenissen. ende do dit de sele ghesecht hadde verscheen 46 se mit al te groten lichte. | |
Exempel48Ga naar margenoot+De erwerdighe hugo deken van cameric was en man seer claer in alleraant.Ga naar voetnoot48 49 erbaerheit ende edelheit der ghebuerten. Do he anxt hadde bisscop te 50 werden ende nicht vntuleen en mochte des pawes gheboet gaf he al dinc | |
[pagina 39]
| |
1 ouer ende ghenc in een cloester van der orden van cisters. Do sin gudeaant. 2 vpset den luden apenbaer wart weren daer vele edelinghe de em beden 3 vmme sinen alre besten clamvogel. mer he en gaues nimant ende do he 4 quam vor de porte des cloesters. makede he loes den clamuogel ende 5 leet ene vleghen in de lucht seghende. ic laete di hijr loes ende te ghe-6bruken dyne vriheit vmme dyne guetheit. ende sunder merren arbeideden 7 daer vele vmme den clamuogel weder te locken mer et was to vergheues 8 want he en wart daer na in den lande nye gheseen. Dat wort somtijt den 9 iungen ghehenget dat se spelen mit den voghelen des hemels in bequamen 10Ga naar margenoot+ tiden ende vren dat se nicht en vallen// in manigherhande becoringe. 11 Van desen seluen hilghen manne hebben mi ghesecht monike deet seluenGa naar voetnoot11 12 seghen. dat do he nouicius was. ende mit den anderen an der tafelen 13 sat quemen to em vleghen musschen ende eten cromen brodes wt sinen 14 handen. Do he hijr vmme van den meister der novicien ghestraffet wart. 15 seghede he to den lunighen do se na oeren ghewonten to em quemen al-16dus. voghelken ganc hen ende en hebbes ghin wunder. dattu ghedwunghen 17 werdest hen te gane. want dat older ende de orde gheboet. dat ic waer-18neme myns solues ende nicht dyns. Dese hilghe man wolde leuer schulen 19 vnder dat habijt ende regule der monike. dan verciert te werden mit 20 des bisscopes hode. Jn der seligher doet deses hilghen mannes wart daerGa naar voetnoot20 21 gheuolet so grote soticheit als men ghelouet wt teghenwordicheit vntelli-22ker engele. dat alle de ghene de bi em weren veruullet worden mit sun-23Ga naar margenoot+derlinghe gracien. Hijr vmme sullen de ghelouighen vntseen de hocheit. 24 ende ghins sins vnschamelike clemmen vp den stole der prelaten. want 25Ga naar margenoot+ waer de staet hogher is. daer is de val swaerste. Jc wil vertellen eenGa naar voetnoot25 26 groet mirakel to verueernisse alre prelaten. in enen consilio daer vele 27 bisscope vergadert weren wart eyn clerc ghedwunghen te prediken. he 28 en was nicht luttic begaen wo he werdelike prediken mochte voer so 29Ga naar margenoot+ vele prela//ten der hilghen kerken. Ende do he in sinen ghebede lach 30 voer der tijt dat he prediken solde quam to em de duuel. ende sechde 31 to em. Wat bistu beghaen desen clerken te prediken. segge em dit ende 32 anders nicht. De princen der duesternissen der hellen groten de princen 33 der kerken. ende wi danken em alle gader blideliken. want mit den prela-34ten werden vns te samen gheoffert ere vndersaten. ende ouermids erre 35 versumenisse. comet bina to vns alle de werlt. dat ic di segge. dat seg 36 ic di vnwillens. mer ic werde daer to ghedwunghen wt den ghebode des 37 alre ouersten. De clerck antworde. isset dat ic em dit vertelle. se en 38 sullens mi nicht ghelouen. De duuel roerde sine kenebacken ende sechde. 39 se een teken. dese vnghewonlike swartheit dyns anghesichtes. En ruere 40 dese vlecke nicht eer du predikest. Want dat is to vergheues. mer na 41 der predicacie salstu se wt doen mit den wye water. De clerck ghenc 42 vort int consilium daer he prediken solde. ende se verwunderden em alle 43 van den tekene. dat em in sin anghesichte ghegeuen was. He vertellede 44 allene dat em gheheten was. ende beweghede eerre alre herten tot alte 45 groter verueernisse. Dese seluen woerde worden in den iare vnses heren 46 M.cc. ende xlviij hochtidelike gheprediket to parijs vor al den volke ende 47 cleerckschop.aant. | |
Exempel van Thomas van Aquinen49Ga naar margenoot+Do dese// ende deser ghelijc een edel iungelinc van den romeschen landeaant.Ga naar voetnoot49 50Ga naar margenoot+ ghenomet thomas van aquinen vntvruchtede ghenc he in der predikeraant. 51 orde to benonien. ende do he den heren daer in groter vuricheit des 52 gheestes deende benidede dat de duuel. ende verweckede sine olders 53 ende alre meest sine twe broders de seer mechtich ende wreet weren. | |
[pagina 40]
| |
1 De verworuen van den pawes dat eer broder ouermits des paweses breuenaant. 2 ghedaghet wart inden hof van romen. Do he daer quam wart em gheboden 3 dat he of leggen solde dat habijt ende verhoget solde werden mit der 4 werdicheit der hilghen kerken. Do he dat mit wonderliker stantafticheit 5 versmade. wart he van sinen broders ghegrepen ende hemelike in den 6 kerkener ghesloten daer he mit groten vnghemake mit helden ende mit 7 hunger ghepinighet wart. nochtan en conden se ene daer nummer to ghe-8brenghen dat he dat habijt der orden wolde of leggen. ofte de spise ver-9wandelen. Do bedachten se noch boseren raet wo se dat iunge ghemode 10 verkeren mochten. ende besloten een wile tides mit em wiue in den ker-11kener. He versmade vele starkeliker de smekinghen der wiue. dan he 12 te voren dat ander versmaet hadde. ende vulherdede also twe iaer ofte 13 dre in der kerkener. Hijr vmme ghenc de meister van prediker ordenaant. 14Ga naar margenoot+ to rome ende claghede den keiser wo eer broder gheuanghen ende// inaant. 15 den kerkener gheworpen weer. De keiser leet de sake vnder soken ende 16 vndervraghen. ende he vant dattet also was alset em gheclaget was. 17 Hijr vmme leet he soken de voer ghenomde edelinghe to der pinen. ende 18 se en solden de sentencie des dodes ghins sins vntghanghen hebben hedde 19 de meister bi der clage ghebleuen. Meer he vntsach de bloetstortinghe 20 ende versachtmodighe des keisers ghemode. Want de keiser was seer 21 swarlike vertornt. do he hoerde so grote wreetheit der broderen teghen 22 eren broder. Hijr vmme worden de vorghenomden broders verweert ende 23 leten eren broder loes ende he wart van den meister der orde ghesant 24 to parijs. mer de duuel ende leet nicht of he en leghede noch menigher-25hande lage den iungelinc. want wt ingheuinghe sinre vleisliken broder 26 ende siner vrende de he in den hof van romen hadde. wart he echter mit 27 des paweses breuen ghedaghet. Hijr vmme do he daer ghecomen was 28 gheboet em rechteuort de pawes dat he anneme de abdie des berges cas-29sini. de de alre meeste prelatuer is van al apulien ende campanien. want 30 seuen bisdom sin onder den abbet ende de abbet mach seluen al des bis-31scopes ammet doen. De alre claerste iungelinc versmade dat ende en 32 wolde ghins sins sin orde ofte sin habijt achter laten. Do em de pawes 33 gaf dat he in siner orde ende in sinen habijt de abbedie verwaren moch// 34Ga naar margenoot+ te. en wolde he des nicht doen. mer he vlo hemelike wt den hof van rome. 35 ende quam to collen ende studeerde so lange in der stede. hent dat heaant. 36 daer wart een ouer claer leser der brodere. Broder albert wart ghesant 37 to parijs. ende ghenc daer de anderen bouen in der kunst ende wart daer 38 een lerer in der gotheit. ende na em vntfenc broder thomas dat solue 39 regiment ende vulherdet noch in den selue state der werdicheit tot erenaant. 40Ga naar margenoot+ der ganser orden. Jc en twiuele daer nicht an. he en beghere een guetaant. 41 werck de dat bisdom beghert. mer de nicht en begheert allene bouen 42 de anderen te wesen. mer de anderen vordelic te wesen. och ofter vele 43Ga naar margenoot+ sodanigher weren. Hijr vmme wultu vntgaen de confusie ende den laster 44 der ewigher pine. so soke mit wullencomenen voersichtighen prelaten 45 de dwellende ende de mode schape vp dat se nicht en vergaen ouermits 46 dine versumenisse ofte ouermits dinen quaden exempelen. |
|