Der byen boeck

De Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond

Regelnummers proza verbergen

Dat men de ghene kesen sal to prelaten de daer sin verstandel ende van scarpen sinne. II. capitel

33Vele coninghen beghynnen vake te werden in enen ymme korue.aant.

34⁺Al waeset dat by der apostelen tiden// int beghin der hilghen³⁴ 35⁺ kerken alse sunte pauwel to den van corinten scriuet. nicht veleaant. 36 wisen en weren na den vleysche. nicht vele edeler. nicht vele mechti-37ghen. nochtan daer na ende alremeest in deser teghenwordigher tijt 38 weerden vele prelaten in der hilghen kerken. vele wisen mer och arme 39 na den vleysche. vele edeler na den vleysche. meer nicht in der selen. 40 vele mechtighen nicht to beschermen meer to bedrucken de arme clerke. 41 Sodanighen de werden van eren gheliken verheuen bouen gheestelike ende 42 sedighe mans. Van desen secht ecclesiastes. Jc sach de knechte op denaant.⁴² 43 perden. ende de princen wanderen vp der erden alse knechte. Hijr vmme 44 isset dat se misdoen de gheleerde mechtighe ende edele mannes de vlees-45lic ende sunder sede syn kesen ende setten bouen gheestelike ende sedi-46ghe mans. Wo solen se dan verdomet werden. de dwasen ende ongheleer-47den de ock gheen natuerlike verstant en hebben kesen to prelaten. Want 48 de natuerlic verstandel ende vorsenich syn. de syn altoes bequamer to 49 allen guden werken. wanneer de boesheit eren willen nicht verheert en 50 heuet. Sodanighe menschen syn oek sunder vele scriften begripsem der 51 reden ende daer na werden se lichteliker van den wilden leuene bekert 52⁺ to enen gheeste//liken leuene. Meer de ydeoten ende vngheleerden de

+ 92b

34 Colv. I, 2 § 1

+ Serm. a

42 Na mans, Colv. I, 2 § 2

+ 92c

[p. 10]

tekstkritische noten

1 plump syn van verstande ende wankel van synne de werden nowe vmmer 2 meer ghebughet to den guede. Hijr van secht senica. Doerheit ofteaant. 3 dwaesheit is een snode dinc verworpen ende vnreyne knechtlic velen be-4gherten ende vnderworpen wreden vngheuallen. Och wy hebben gheseen 5 ende wy seen noch daer vele van dusdanighen menschen gheset syn in 6 de meeste werdicheit. meer wy hebben gheseen de ghene de daer versiert 7 weren myt natuerliker verstandenisse ende in den state des lichtuerdi-8ghen leuens ghekoren worden to regimente seer reckelic worden. ende 9 se worden so vele vurigher do se dat regiment anghenomen hadden. alse 10 se vor den regimente tragher ende ydeler weren.

2 Na guede. volgt in de Lat. tekst: sed de malo in peius facillime devoluuntur. 12 edeler ende werckliker. Lat.: mobilior et actuosior.

Exempel

12⁺Et gheuel eens dat somighe canonike eenen bisscop kesen solden ende¹² 13 do se nicht ouerdraghen en conden. gheuen se eer stemmen den prouest 14 ende den deken myt sulker vorwarden dat se nicht buten en solden kesen 15 meer een van den capittel. Do de twe ouer ene sijt ghenghen. vp dat se 16 em de bet beraden solden ween se beest kesen mochten. do was daer een 17 canonic de nicht langher vasten en wolde. ende leep wt den capittel in 18 de naesten tauernen. Do he ghegheten hadde beghan he te dobelen. Want 19 he was iunc ende van seer lichuerdighen leuene. meer he was versiert 20⁺ myt seer wunderliker scarper verstandenisse. he was myn//lic ende to 21 sprelic allen menschen ende versiert myt natuerliken dochden. Hijr vmme 22 do de prouest ende de deken em to samende bereden. seghen se dat se 23 vnder al den canoniken ghenen gheesteliken ende bequamen man en vun-24den ende daer vmme ouerdroghen se ende koren den iunghen canonic de 25 van natueren so wunderlike verstandel was. Do se dit den capittel ghe-26kundighet hadden. wart daer de processie gheordinert ende se ghenghen 27 myt der processien to der tauernen. ende vunden den iunghen canonic 28 dat he al sin ghelt ende cleder verspelet hadde. He wederseghedet myt 29 tranen. mer se grepen ene ende droghen ene to der kerken ende setten 30 ene vppe des bisscopes stoel. ende in der bequamer tijt wart he bisscop 31 ghewiet. Altehant do he sach dat he bisscop gheworden was wart he ver-aant.32wandelt in enen anderen man. ende ordinerde alle dinc dat den bisdom 33 to behorde so vullencomelike. dat in em gheen teken en bleef syns eer-34sten leuens. De wtwendighe sake des bisdomes regeerde he also. dat he 35 gheyn dinck van gheesteliken oefeninghen achter en leet. Ende dat en 36 was gheen wunder. Want de gaue deer gracien ende der gheesteliken do-37⁺ghet. vermerede ende vestighede de natuerlike doghede. Hijr van secht 38 senica. Wultu di alle dinc vnderwerpen so vnderwerpe di soluen der reden.aant. 39⁺ Du machste vele// menschen regeren isset dat dy de reden regeert. Alse 40 ene vlamme de hoghe op vlammet nicht ligen en mach of verdrucket 41 mach werden ende ock nicht rosten en kan. so is vnse ghemode ock altoes 42 vnrustich. ende so vele is dat ghemode edeler ende werckliker. alse de 43 vnruste merre is. Meer selich is de ghene de dese vnruste kert int beste. 44 Meer al wasset dat et den ghenen wal ende gheluckelike ghenc de desen⁴⁴ 45 iunghen de em so seer to der ydelheit gaf to enen ouersten koren noch-45tant en sal mens ghyns syns vor ene ghewonte nemen waer men enen be-46teren weech vinden kan. Vort an wo men in der vergaderinghe doen sal 47 daer vele wisen edelen ofte mechtighen sunder leuen ofte sunder seden. 48 bouen raden willen. bewiset dese text vort claerlike.

+ Ex. 2

12 Colv. I, 2 § 3

+ 92d

+ Serm. b

+ 93a

44 Colv. I, 2 § 4