Logo DBNL
Der byen boeck (1990)

Der byen boeck

(1990)–C.M. Stutvoet-Joanknecht–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

De Middelnederlandse vertalingen van Bonum universale de apibus van Thomas van Cantimpré en hun achtergrond


Vorige Volgende

Dat die prelate wesen sal van guden leuen ende guden gheruchte. dat erste capitel/

11+DE coninck der byen is van honich varwe. ende is ghe-aant.12+maket van der wtuercorener blomen.

13Wat is daer betekent in den honighe dan de claer-1314heit der seden. ende wat is daer betekent in der blo-15men dan de soete roke des guden gheruchtes. Et is noet 16 dat een prelate hebbe ene guede consciencie vmme 17 siner eghener selicheit willen. ende eyn guet gheruchte 18 omme sines naesten willen. Hijr omme secht de alre warachtigheste 19 vader augustinus. Ene guede consciencie is dy seluen noetdroftich. meeraant. 20 ene ghuet gheruchte is noetdroftich dynen naesten. Meer alse senica se-aant.21ghet. vele menschen vntseen dat gheruchte. ende wenich vntseen de con-22sciencie. ende sodanighe mensche laeten de sunde van anxte ende nicht 23 van dogheden. Wo groete vnsinnicheit isset te vntsene to vntruchtighet 24 te werden. van den ghenen de vntrochtighet syn. wat gheet vns dat an 25 dat se vns prisen ofte lasteren. Een wijs mensche anmerket altoes vliteli-26ke wodanich sijn leuen sy. nicht wo groet wo lanck syn leuen sy. wantaant. 27 te leuen en is nicht guet. meer wal te leuen is ghuet. Du en salst nicht 28+ leuen op dattu// den menschen behaghen moghest. meer du salst vlitelikeaant. 29 anmerken wodanich du bist. Et is groet nicht willen ghelouet te werden 30 ende louelic te wesen. Ware blitscap en mach nimant ontfanghen dan de 31 wijs is ende dese blijtscap is in den ghemode dat daer betrouwen heuet 32 in waren guede. Hijr vmme denke dat de ghedaente deer vrouden is dat 33 werck der wijsheit. ende dyt is vroude der guder consciencien. Nochtantaant. 34 isset noet dat so we de enen anderen oefenen wil to der doghet. dat de 35 eirst em soluen oefent. ende sodanich make dat he myt siner doghet ene 36 anderen trecke to der doghet. De prince vnser selicheit vnse here Jhesus 37 Cristus gheboet synen discipulen seghende. Juwe ghuede werke solen soaant. 38 lochten vor de menschen dat se glorificeren iuwen vader de daer in den 39 hemel is. Ende dat is noet dat dat gheestelike licht ersten ouervlodelike 40 verlochte den menschen van bynnen ende daer na wtwert schyne to synen 41 naesten. Dyt scriuet ock de hilghe apostel pauwel to den romenen daeraant. 42 he secht. Voerseet ghude dinghe nicht allene voer gode in der conscien-43cien meer ock voer alle menschen.

44Men sal merken dat de text seghet. van der wtvercorener blomen want44 45+ de prelate sal ghekoren werden van den soten roke des// ghueden ghe-46rochtes. ende en sal em seluen daer nicht in steken. Want nimant en nymtaant. 47 sick soluen ere an. mer de gheropen wort van gode alse aaron. He salaant.47 48 ghemaket wesen wt aller ouerulodicheit. Want de daer misdoet in enen 49 de wort sculdich in allen.

50Van dusdanighen prelaet ropet blidelike de prophete ozee seghende.aant. 51 israhels wijngaerde is wul ranken ende vul vruchten. Want een guet pre-

tekstkritische noten

1late de by den ranken betekent is maket ghuede vndersate. Hijr van secht 2 seneca. Gheen dinck en trecket meer to der doghet de ghemode de to 3 den quaden gheneghet sijn. dan onser ouersten gude wanderinghe. Want 4 de clymmet allentelen in der ondersaeten herten. ende ghift macht den 5 gheboeden. Stedelike gheseen ende ghehort te werden ende teghenwor-6dicheit der wisen helpet seer. ende nouwe en kanstu yet gheuynden in 7 eren werken daer du nicht van ghebetert en machst werden. Ende vor-8waer weert moghelic ens gueden mans ghemode an te sene o wo alten 9 schonen anghesichte. wo hillich. ende wo grotelike blenkende anghesichte 10 solde wy dan seen. Hijr omme so we in enigher hoecheit gheseet wort 11 ende nicht vort en gheet in gueden werken. de is snoder dan enich vnsin-12+nich// mensche.

Exemplum

14Van der maneren des kesens ende van enen de bi onsen tiden gheko-1415ren wart wil ic vertellen een merkelic dinck dat ic bekant hebbe vanaant. 16 den edelen ende hilghen ridder philippo.

17+De scone stat cemannen was in voertiden vnder den coninck van en-aant.18ghelant ende nu is sie vnder der macht des coninghes van vranckrike. De-19se stat was menich iaer gheestelike seeck. want se en hadde ghenen 20 heerden van ghueden leuene. Do de bisscop ghestoruen was. was anstaen-21de de dach dat men kesen solde. ende want daer nouwe enich capittel 22 so arm van gueden personen en is. daer en si ia een de em bedroue van 23 den ghebrecliken schade der kerken. ende em verblide van den vortgan-24ghe. so was daer in der voerghenomder kerken een warachtich guet cano-25nic de ghenc to ener vernomder hiligher clusenerschen ende bat dat se 26 eer ghebet doen wolde op dat een werdich bisscop ghecoren worde. De 27 clusenersche dede also ende quam weder van eren ghebede ende seghede. 28 Alre leueste vrent. ic was vp ghetoghen in den hemel ende ic sach dat 29 de hilghe iuncfrowe maria patrone iuwer kerken ghenc to den voeten oers 30 sones ende wolde bidden voer dese sake. De sone stont erwerdelike op 31+ keghen de mo//der ende seghede. moder ende vrouwe dy behort to enen 32 bisscop te setten wen du wilst. Hijr vmme ghenc de moder Cristi myt 33 den hilghen enghelen ouer ene side recht of se oer van deser sake beroden 34 wolde. daer na quam se weder ende sechde. sone et behaghet my wt den 35 rade deer gueden engelen. dat men mauricium de wanneer was archidya-aant.36ken van kreten bisscob make van cenomannen. De sone antworde du he-aant.37uest werdelike ghekoren also sal et ghescheen ende de clusenersche sech-38de to den canonic. sich dattu dyt by di latest bliuen so langhe hentet ghe-39scheet is. De goddenstighe man wart hijr van screiende van blitscapen. 40 ende van vervundernisse ende benediede den heren. Meer vmme de ver-41keertheit der ghener de daer kesen solden. en konde he nicht ghedenken 42 woet ghescheen solde. nochtan en twiuelde em daer nicht aen eet solde 43 also ghescheen. Nu wille wy cortelike vertellen we dese mauricius was. 44 He was archidyaken in der staet van kreten ende ghenc to voete vmmeaant. 45 alle dat stichte myt ene staue ende predikede al vmme. Daer na gaf he 46 de prouende ouer ende ghenc to enen nunnencloester van sunte benedic-47tus oerde van wes aelmissen he in syner ioghet gheuodet was. ende he 48+ wolde se brenghen to e//nen beteren leuen alse dede. Wat meer de ca-49nonike vergaderden to cenomannen vmme ene bisscop te kesen. Daer 50 worden twe ghekoren alse de prouest ende de deken. De prouest was een 51 wijs ende een edel man. de deken was gheleert ende rike. Do ghene van 52 desen den anderen wike en wolde. seghede de prouest to den deken. Ic 53 see dat my dat bisdoem gheen nutte en is. ende eet is dy ock gheen nutte.

tekstkritische noten

1 my is ghenoch myne eere. ende dy is ghenoch dyne rickdome. Ick en wildy 2 nicht wiken. noch do my. Hijr vmme en is daer nicht anders anstaende. 3 dan dat wi deser kerken guet dat en deel vernilet is. myt vnsen kiuen vort 4 altemale vernilen. Hijr vmme so wolde ic wolde ghijt oeck. dat wy tus-5schen vns beyden koren enen oetmodighen gheproueden maen van leuene. 6 de daer kan ende wil weder maken de valle ende ghebroke onser kerken. 7 Seet de erwerdighe mauricius is en man bysunderlinghe versiert in aller 8 rechtuerdicheit de ock by der ghenaden ende vorsenicheit godes regeren 9 mochte alle de weerlt. Dusdanighen menschen byn ic bereit myt al den 10 ghenen de myt my volen te kesen. ende ic gheloue sekerliken. dat he em 11 nicht setten en sal keghen god. ende syne eghene salicheit. ende dyt wei-12+gheren ende wedersegghen. Rechteuort lachede de deken ende sech//de. 13 eet gheschee alsoe myt sulker vorwarde. of he dat bisdom nicht ontfan-14ghen en wolde dat ic et dan beholde. rechteuort reep de prouest myt blit-15scapen ende sechde. et gheschee also ende werde gheuestighet [ende 16 rechtevort wart dese kiesinge ghevestiget] myt wulboert alle der cano-17nike. De deken vermodede dat mauricius dat bisdoem nummermeer solde 18 ontfanghen willen. meer de prouest vermodede voele weerdeliker dat 19 de mynne Cristi den hilghen man dwinghen solde. ende dat he vmme 20 voeler menschen salicheit willen dat bisdom nicht en solde doren weder 21 seghen nu et em gheboeden woert. Daer worden twe canoniken na em 22 ghesant ende vunden em als he ghewonlic was toe voete gaende to den 23 steden daer he prediken wolde. Do se em ghetoent hadden de breue siner 24 kesinghe antworde he. Ghy solt weder gaen to vnser herberghe. ende ta-25uende als ic myn prediken ghedaen hebbe so wil ic weder comen. ende 26 antworden iv wat my de here in gheuet. ende et gheschede also. De cano-27nike ghenghen weder to der herberghe ende he ghenc vort an ende predi-28kede. ende sunder eten hoerde he bicht hent to den auende to. Des auen-29des quam he to hues. ende grotte de gaste ende sunder eten ghenc he int 30 bedehues ende wakede alle de nacht in bedinghen. Des morghens antwor-31+de he// den canoniken. dyt is de raet gods ende siner moder daer vmme 32 en mach ic es nicht weder seghen. dat ghy my voer leghet. Wat meer he 33 wart ontfanghen myt groter werdigher eren he wart op des bisschopes 34 stoel gheseet ghecronet ende bisscop ghemaket. ende he regeerde dat 35 bisdoem so wal dat men nicht en ghelouet dat bynnen vijf hundert iaren 36 iemant sijns ghelijc ghewesen heuet. Ende dat en was gheen wunder mer 37 et was seer betemelic dat de so glorioselike ghekoren wart glorioselike 38 regeerde.

Wodanich de prelate wesen sal.

40+Wodanich de prelate wesen sal bewiset augustinus in siner regule daeraant.40 41 he secht. de ghene de iu voer is en sal em nicht vermoeden salich 42 te wesen van der heerscopie der macht. meer van denste der mynnen 43 voer iv sal he in der eren verheuen wesen. mer vor gode sal he myt anxte 44 vnderworpen wesen iuwen voten. Vor iu allen sal he em bewisen een ex-45empel der guder werken. He sal berispen de vnrustighen sterken de 46 cleenmodighen vntfanghen de kranken. ende verduldich wesen to allen. 47 He sal gherne waren discipline. ende so in sette dat men em vntsee. ende 48 al isset dat bede noetdroftich sijn. nochtan sal he meer begheren ghe-49+mynt te wesen dan vntseen// ende he sal altoes denken dat he gode re-50den gheuen sal voer iv. Hijr vmme wanneer ghy ghehorsam sint so ont-51farme ghi nicht allene iuwer eghener sele. mer ock syner. de vnder iv 52 is. wo he in hogher stede is wo he in merre perikel is. Se dese alre vnder-

tekstkritische noten

1schedenste man. wo wal ende wo vullencomelike heuet he bescreuen myt 2 corten worden den staet deer prelaten. Ende de hillighe erwerdighe bene-aant.3dictus heuet ock in siner regulen de he menich iaer na sancten augustinus 4 tiden gaf vullencomeliken ende claerliken bescreuen den staet der prela-5ten daer he aldus secht.

6Een abbet de werdich is een cloester to regeren sal altoes denken. 7 wo he hetet ende myt den werken sal he vervullen den namen des ouer-8sten. want he verwart int cloester Cristus stede. vp ene ander stede 9 secht he in der seluer regule. He sal altoes ghedachtich wesen dat in den 10 verueerliken ordele godes vndersokinghe ghescheen sal beide van siner 11 leringhe. ende van siner discipulen gheorsamheit. ende he sal weten dat 12 de schult comet vp den heerden. wanneer de vader des hues ghesinnes 13 myn nutticheit vinden kan in den schapen. Ende vortan secht he. Wanneer 14 iemant vntfanghet den namen des heerden de sal leren wo he de discipu-15+len regeren moghe myt der lere godes.// dat is. he sal alle gude dinghe 16 meer bewisen myt den werken dan myt den worden. Den ghenen de lich-17telike de lere ontfanghen sal he de ghebode godes leren myt den worden. 18 mer den harden van herten ende den simpelen sal he de gheboede godes 19 bewisen myt den werken. Allet dat he synen discipulen leert te scouwen 20 dat sal he in sinen werken ok schuwen. vp dat he soluen nicht en werde 21 berispelic alse he den anderen prediket. We anders regiment beghert den 22 is de werdicheit ene stede der schande. een ouerste de den ondersaeten 23 nicht en vordert de en vordert em seluen ok nicht ende dat is een groet 24 deel der rechtuerdicheit. wanneer iemant enen anderen vordelic is. Et 25 is noet dat wy iemant hebben daer wy onse seden na corrigeren. Men sal 26 enen guden man wtuerkesen ende altoes vor oghen hebben ende wi solen 27 leuen recht of he anseghe al dat wi deden.

28+Dyt is de coninck de prelate der gelouigher byen. de van honich 29 varwen is ende ghemaket is van der wtuercorener blomen. ende van aller 30 ouerulodicheit.


Vorige Volgende