Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2475. Weten hoe de vork in (of aan) den steel zit,

d.i. eig. weten hoe de hooivork in den steel zit; overdr.: weten hoe de zaak in elkander zit, hoe de toedracht der zaak is. In de 17^de eeuw komt de uitdrukking o.a. voor bij Smetius, 204; Spaan, 45: De moer zond dan door dezelve boden brieven wederom, hoe de vork in de steel stond; bl. 281: Alzoo het Wyf niet naliet bekend te maken hoe de vork aan de steel stond; Middelb. Avant. 113: Toen merkte ik, hoe de vork in den steel stak. Hiernaast in de 18^de eeuw bij Tuinman I, 343: Men moet zien hoe de herk aan den steel staat, dit wil zeggen, men moet op den toestand der zaak acht geven; zo plegen hooyers te zien, of hunne herken,

[p. 456]

die zy gebruiken moeten, los of vast aan den steel staan, om in hun werk niet belemmert te worden; Spect. IX, 60: Dan kan ik zelf zien hoe de vork in den steel steekt; in C. Wildsch. IV, 194: Hooren, hoe de vork in den steel zit; Harreb. I, 285 a; Cam. Obsc.¹⁹ bl, 62; Dievenp. 121; B.B. 326; Het Volk, 29 Juli 1915 p. 1 k. 2: Wethouder Vliegen vertelde precies hoe de vork in den steel zat. In het fri. sjen ho't de foarke yn 'e stok (of stâlle) sit; Twente: weten hoo de schuppe of de harke an 'n stel zit; afrik. weet hoe die vurk in die steel (hef) steek (sit); oostfri.: weten, ho de harke in de stêl sit, den Zusammenhang der Dinge kennen und demgemäsz eine Sache richtig anfassen (Dirksen I, 108); nederd. he wêt, wo der Forke im Stêl stickt (Eckart, 571). Ook in Zuid-Nederland: weten hoedat de vörk in de(n) steel zit (Antw. Idiot. 2141) naast weten waar het verken vast is (Schuerm. 787 b; Antw. Idiot. 1336¹⁾) of waar het peerd gebonden ligt (Antw. Idiot. 1962). Vgl. het eng. to put the axe in the helve, een moeilijkheid oplossen.

1) Deze zegswijze ook in Pamfl. Muller, 630 r (anno 1608).