Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2413. De eerste viool spelen,

d.i. ergens het meest in te brengen hebben, eene eerste rol spelen, den toon aangeven, den boventoon voeren, mnl. vore singhen, of zooals men in Zuid-Nederland zegt ergens den eersten regel schrijven (Schuerm. 530 b). De uitdrukking is ontleend aan een strijkkwartet, waar de eerste viool de voornaamste rol vervult. Zie Harreb. II, 383 b: Hij speelt de eerste viool; Cam. Obsc.¹⁹, bl. 31; Nkr. IV, 23 Oct. p. 4: Zij spelen daar in d'oppositie de eerste viool; VII, 26 Juli p. 2: En dat jij Janus Geldzak de eerste viool speelt, daarvoor zal ik me niet dik maken; Handelsblad, 13 Mei 1915, p. 2 k. 1: In den tijd, toen Michiel de Ruyter met zijn vloot zegevierend de Theems opvoer, speelden de Staten-Generaal in het Europeesch concert een eerste viool; vgl. ook De Telegraaf, 15 Januari 1915 (avondbl.), p. 2 k. 3: Het trotsche Engelsche volk werd het moede de onnoozele tweede viool te spelen; afrik. die eerste viool speel; Antw. Idiot. 1379; Joos, 95; Waasch Idiot. 714; De Cock², 61: de(n) eerst(en) bas spelen; hd. die erste Geige spielen; Reuter, 123: de irste Vigelin spelen; eng. to play first fiddle, - second fiddle²⁾.

2) In Journal, 372 wordt hiermede vergeleken Symmach. ep. 8, 15: secundae igitur mihi partes relictae sunt.