Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2281. Men kan er geen touw aan vastknoopen (of vastmaken),

d.w.z. men kan er niets van begrijpen; men heeft er geen ‘houvast’ aan; er is geen kop aan te krijgen²⁾; men kan niet weten, waar het eind aan vast is (Winschooten, 57; Sewel, 213); in het Zaansch: ik kan er geen onderband an vast krijgen of ik kan er geen onderband van krijgen (Boekenoogen, 685); in Limb.: ik kan er geen doorband van krijgen ('t Daghet VII, 34); in Zuid-Nederland: ik kan er geen teelap aan uitvinden (Volkskunde XIV, 146) naast daar kan ik geen touwen aan vastmaken (Waasch Idiot. 658 a). De zegswijze is ontleend aan het zeewezen. Men zeide vroeger daar is geen touw aan te beleggen in den zin van ‘het is niet bequaam, om daar een touw aan te binden’, en in overdr. bet. ‘die quant en stuit (deugt) niet’ (Winschooten, 19; Ndl. Wdb. II, 1695). Vgl. ook Sewel, 80: Een touw aan een' paal beleggen, to fasten a rope to a pile. Oorspr. wil men dus hiermede zeggen ‘daaraan kan geen schip door middel van een touw vastgemaakt worden, daaraan heeft men geen houvast’. Vroeger ook gezegd van onbetrouwbare personen, zooals blijkt uit Sart. III, 1, 90, waar duplices viros verklaard wordt door ‘luyden daermen geen touw aen beleggen magh’; en I, 10, 33: een man daer geen touw aen te beleggen is, in inconstantes et qui moribus inaequalibus sunt; II, 4, 81: subere levior est, daer is geen touw aen te beleggen: proverbiales hyperbole in homines inconstantes et lubrica fide; III, 8, 9: daer geen touw aen te beleggen is, de vehementer perfidis; II, 7, 65; III, 4, 79; Tuinman I, 148; Suringar, Erasmus LXIII; Harrebomée II, 342; III, 346. Thans bij verdere overdracht en met vervanging van het verouderde ‘beleggen’ door het synonieme ‘vastknoopen’, ook van verhalen, redeneeringen en daden, waaraan men zijne gedachten niet kan vastknoopen, waarvan men niets begrijpt. Vgl. Mghd. 287: 't Was 'n bare krankzinnigheid, je kon er geen touw aan vast maken;

2) De Telegraaf, 8 Dec. 1914 (ochtendbl.), p. 2 k. 2: Aan het heen- en weergesjouw van de Duitschers is geen kop te krijgen.

[p. 366]

Het Volk, 20 Dec. 1913 p. 1 k. 3: De minister hield eene redeneering, waaraan moeilijk een touw was vast te knoopen; Amstelv. 152; De Telegraaf, 29 Jan. 1915 (avondbl.), p. 1 k. 2: Dat de Duitschers geen touw vast konden knoopen aan deze wijze van aanvallen.