Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1867. De poppen zijn aan 't dansen,

d.w.z. de ruzie, de twist is begonnen, uitgebarsten; eig. het poppenspel is begonnen, eene uitdr. dus aan het marionettenspel ontleend, dat sedert de middeleeuwen bij ons bekend is en toen dockenspel (mhd. tockenspil) genoemd werd (Mnl. Wdb. II, 271). Vgl. Ons Volksleven X, 118; Antw. Idiot. 1978; Waasch Idiot. 532 a; Harreb. I, 115: het is alle dagen geen kermis, al dansen de poppen. Ook in het fri.: nou komme of dèr ha jy de poppen oan 't dounsjen; in het nd.: nu häff wi de Puppen am danssen (Eckart, 418). Deze uitdr. staat o.a. in Sara Burgerhart, 33: Ik heb wel gewagt, dat die poppen daar eens aan het dansen zouden raken; Br. v. Abr. Bl. II, 59; V. Janus, 20; 179; III, 280; Harreb. II, 194; Jong. 220; Kmz. 225; Prikk. V, 10; Nkr. VIII, 24 Jan. p. 7; Sjof. 216; Het Volk, 29 Dec. 1913, p. 8 k. 3; A. Jodenh. II, 30; Nw. School, VI, 97; enz. Synonieme uitdrukkingen zijn: daar heb je 't spel, het spectakel gaande (Van Effen, Spect. VI, 18; Eckart, 492: bi ons ös all Dag Spectâkel); daar is bal (Molema, 17 b; vgl. n^o. 1050); Tuerlinckx, 49 en Joos, 111: 't is kermis (of bal); 't zal bal op Java zijn, gij zult slagen krijgen (Waasch Idiot. 313 a); de kat komt op de koorde, gaat op de koorde dansen, is op de koorde (De Bo, 498 a; Schuerm. 226 a; Rutten, 107 b; Joos, 96 en Antw. Idiot. 625); het spel komt (is) op den wagen (denk aan de blauwe scute; De Bo, 1067 b; Tuinman I, 39; Schuermans, 841a²⁾); 't zal hora zijn (Rutten, 96 b en Tuerlinckx, 275, die hierbij aanteekent, dat we in deze uitdr. eene zinspeling moeten zien op de hora (vroeger: studentengebeden in kloosters) zingen, wat licht luidruchtig gebeurde); in Kl. Brab. de orgel draait, er is ruzie; elders: het is er op of over, of het zal er boven op zijn, het zal er op zijn, 't spel is aan den gang, er wordt getwist, gevochten; vaak met betrekking tot oneenigheid in een gezin; Ndl. Wdb. XI, 312; Rutten, 291 b; Antw. Idiot. 892; Teirl. 204; Afrik. die poppe is aan dans; fr. voilà le bal qui commence; hd. da geht der Tanz los; eng. the ball opens. In Groningen zegt men: doar is de kat in 't goaren (Molema, 192).

2) Zie J.A. Worp, Gesch. van het Drama en van het Tooneel in Nederland I, 51 en Mnl. Wdb. IX, i.v. wagenspel.