Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1839. Een plasdank.

Een in de 16^de eeuw bij Kiliaen voorkomend woord: plasdanck, playsdanck, dat hij vertaalt door palpum, gratulatio adulatoria en Plantijn door: un remerciment qui se faist.... pour complaire à aucun, ficta gratulatio. Ook citeeren beiden playsdanck behaelen, dat Plantijn verklaart als: obtenir ou chercher d'estre remercie par faire le bon vallet. Zie verder Winschooten, 265: Smeerschoenen dat is, een plasdank soeken te behaalen: flikfloojen; Hooft, Brieven, 199; Vondel, Joseph in Dothan, vs. 173; Korenbl. II, 338; Van Effen, Spect. VI, 209; Halma, 507; Tuinman I, 26; Harreb. I, 120; enz. Naar de door Kiliaen gevolgde schrijfwijze wordt dit woord in verband gebracht met het fr. plaisir, en dan verklaard als: een dank, dien men verkrijgt door vleierij, door iemand te behagen²⁾; vgl. het door Hooft gebruikte vlaaidank en het Zuidnederlandsche fletsdank (flisdank, flasdank), waarin flets de stam is van het wkw. fletsen, pluimstrijken, streelen (Schuerm. 127 b; Mnl. Wdb. II, 823; Ndl. Wdb. III, 4542); fleerdank, fleisdank, vleisdank (zie ook Hoeufft, 656), waarin fleer de stam is van fleeren, laag vleien (De Bo, 323 b; Schuerm. 819 b; Waasch Idiot. 216 b). Thans wordt een plasdank ook gebruikt in den zin van ‘een koele dankbetuiging, waar op eene belooning gerekend werd’³⁾. In Drente zegt men voor ‘een plasdankje behalen’ 'n vette brugge (boterham) verdienen (Bergsma, 73).

2) De Jager, Frequ. II, 429 en Kluyver, Proeve, 79. Voor de a in plasdank zie Salverda de Grave, Franse Woorden, 168.

3) Woordenschat, 929.