Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1753. Een gegeven paard moet men niet in den bek zien.

Den ouderdom van een paard bepaalt men naar den toestand en het aantal zijner tanden; in eig. zin bet. de zegswijze dus: een gegeven paard moet men niet te nauwkeurig bekijken om den ouderdom en de waarde te bepalen; vandaar overdrachtelijk in het algemeen: een geschenk moet men niet te nauw beoordeelen¹⁾. Ook in het Latijn zeide men: noli equi dentes inspicere donati (Otto, 125); mlat. gratis donato non spectes ora gaballo; cum dabitur sonipes gratis, non inspice dentes; si tibi donatur quis equus non dens videatur. Bij ons is de zegswijze in de tegenw. bet. te vinden in Bouc. v. Seden, 341:

Men sal ghegheven paert niet zien
In den mont, no tusschen die dien.

Vgl. verder Campen, 127: gegheven Peerden en salmen niet inden mont sien; Goedthals, 20: men mach geen gegheven peert inden beck sien, a cheval donné ne faut point regarder en la geule; Prov. Comm. 480; Servilius, 200; Sartorius III, 10, 64; Vad. Mus. V, 373: A cheval donné ne luy regardera à la bouche, een geschoncken peerdt en zuldy niet inden mont zien; Coster, 540, vs. 1386; Harrebomée III, 397 b; Suringar, Erasmus, LXVIII; Bebel, n^o. 515; enz. Voor het Nederduitsch zie Taalgids V, 157; Eckart, 404 en vgl. het hd. einem geschenkten Gaul sieht man nicht ins Maul; fr. à cheval donné, il ne faut pas regarder à la bouche (ou à la bride); eng. one must not look a gift horse in the mouth; fri. in jown hynsder (of gûle) sjucht min net yn 'e bek (of mûle); Molema, 319: 'n geven peerd mag men nijt in de bek kieken; Joos, 207; Rutten, 171: men mag geen gegeven peerd in zijn bakkes zien, wat men krijgt, mag men nooit beknibbelen; Antw. Idiot. 1962; Afrik. 'n gegewe perd moet 'n mens nie in die bek kyk (sien).

1) Merkwaardig is eene plaats uit Boxhoren, Lantrecht v. Bierbeek, bl. 7, waar we lezen: ‘Soe wie leen houdt, eest man oft wyff, hoe groof oft hoe cleyne, als hy sterft, oft zyn leen vercoopt, indien dat hy een peert heeft, soo heeft die heere zyn beste peert, dat hy oft zyn dieneren gekiesen can, sonder in den mont te besiene’ (Stallaert I, 202).