Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1709. Zijne ooren zullen tuiten.

Deze uitdrukking wordt gebezigd ten opzichte van iemand over wien in zijne afwezigheid druk wordt gesproken, en dus met het bijdenkbeeld, dat dit op de eene of andere geheimzinnige wijze den betrokkene op het oogenblik zelf ter oore komt. Dat dit volksgeloof reeds zeer oud is, bewijst Plinius, Nat. Hist. XXVIII, 2, 5: quin et absentes tinnitu aurium praesentire sermones de se receptum est. In de 16^de eeuw was dit geloof ook bij ons bekend, blijkens Boëth. 223 b: Het heten Salvatores, die als einighe hare leden wee doen of zeer, daer an wat toecommens voorweten willen, als ant jeuken of tuten vanden oren wat niemaren; Campen, 73: ‘Ick was gisteren op een stede, daer waerstu oock. Daer wart dijnre ghedacht, daer saestetu oock mede over tafel, du aetst ende dronckest mit ons. - Oock in 't guede? - Voorwaer in allen gueden. Hebben u die ooren niet getuytet? - Certeyn, ick wust niet hoe my die ooren soe seer tuyteden’. In dien zelfden tijd meende men ook, dat wanneer het rechteroor tuitte er goed, maar wanneer het linkeroor dit deed, er kwaad gesproken werd. Zie Hooft, Brieven IV, 33; Suringar, Erasmus, CLVI en Willink, Amst. Arkadia I, 385: ‘Wy hebben onder ons nog eene bygelovigheit, als de ooren tuiten, wanneer men by het tuiten van het regter oor zegt, dat tot onzen lof gesproken wordt, gelyk in 't tegendeel by het tuiten van het linker oor, dat tot ons nadeel wordt gesproken’¹⁾. Somtijds wordt hier nog aan toegevoegd, dat wanneer men bij het tuiten van het linker oor op zijn tong bijt, de kwaadspreker dat ook moet doen en daardoor genoodzaakt wordt te zwijgen²⁾. Zie verder Tuinman I, 18; Ndl. Wdb. XI, 29; Waasch Idiot. 665; Villiers, 92; Grimm, Myth.⁴ 935; Verdam in de Handelingen v.d. Maatsch. der Nederl. Ltk. 1897-1898, bl. 48; Volkskunde, XXIII, 229-232; Borchardt, 354; hd. das rechte Ohr singet

1) Aangehaald bij De Jager, Frequ. II, 670. In Friesland gelooft men, dat wanneer iemand de wangen gloeien, hij besproken wordt. ‘Gloeit een meisje de rechterwang, dan wordt zij geprezen; maar gelaakt als de linkerwang gloeit’; W. Dijkstra II, 240.

2) A. de Cock, Volksgeneeskunde, 136.

[p. 112]

(oder klinget) mir; Dirksen I, 72: 't linke ôr klingd mi, dâr segt wel wat slegts ofer mi; fr. les oreilles me cornent (ou tintent); eng. my ears tingle with it; fri. de earen tûtsje my; in het gri. ἁλλετκι ὀφθαλμός μευ ὁ δεξιός; lat. oculus dexter mihi salit, mijn rechteroog jeukt me; supercilium salit, mijn wenkbrauw jeukt me¹⁾, dat als voorteeken beschouwd werd, dat men iets aangenaams zou zien, waarnaar men zeer verlangt.²⁾ Vgl. n^o. 786.

1) Otto, 335. In Friesland is het jeuken der oogen een voorteeken van schreien; vgl. ook V.d. Venne, 224: Men praet: Als de neus juckt salmen Dreck ruycken, of Wijn drincken.

2) Elders in Duitschland meent men, dat bij het tuiten van 't linker oor goed gesproken wordt, o.a. te Mühlheim a.d. Ruhr (zie Dirksen II, 91).