Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1590. In zijn naad zitten,

d.w.z. in angst, in de benauwdheid, in de rats zitten; syn. van kieren, ('m) knijpen (in D.v.S. 13), in de knijp of de knijperd zitten (n^o. 1176), in zijn gat geknepen zitten, een naad of naadjes fokken²⁾, met de poepers

2) Weekblad voor Gymnasiaal en Middelbaar Onderwijs IX, 425.

[p. 65]

zitten, verlegen, bevreesd zijn (Waasch Idiot. 529), in zijn achterkamer zitten (langs de Vecht); in zijn stinkerd zitten, bang zijn (Gunnink, 216), pijn in zijn buik hebben, het in zijn gat hebben (Brederoo, Moortje, 2320), welke uitdrr. doen vermoeden, dat we aan naad de beteekenis van bilnaad moeten toekennen. De zegswijze wordt o.a. aangetroffen bij Speenhoff, II, 109:

Dagen, nachten, bleef hij zoeken,
Iedereen vroeg hij om raad;
Maar ze was niet meer te vinden.
Hij zat leelijk in zijn naad.

D.H.L. 12: Voor de majoor zit-i in z'n naad, niet zoo'n beetje!; Nkr. IV, 22 Mei p. 4: Die (kapitalisten) zitten zoo erg in hun naad uit angst voor de socialisten; 28 Aug. p. 5: Dus, als je eens later wilt knoeien, en zit je geducht in je naad, dan zoek je maar drie oude heeren en die maak je tot eereraad; 23 Oct. p. 4: Duymaer van Twist en Van Vlijmen zijn heel kordaat, voor hen zit de oorlogsminister schier in zijn naad. Een dienstklopper¹⁾, die bang is voor straf, die spoedig in den naad zit, ‘'m knijpt’, heet een Harry Knijp.

1) d.i. iemand die nauwkeurig alle dienstverrichtingen vervult, een strenge meerdere, dienstdoener; zie V. Ginneken II, 451, 453; D.H.L. 123: 'n Zoogenaamd ‘goeie’ kapitein, 'n 'er warm inzittende, lauwe dienstklopper, die officier speelt voor de eer; Zandstr. 30; Ndl Wdb. III, 2547; Nierstrasz, 55: Bij zijn chefs stond hij in een goed blaadje, omdat hij een echte ‘dienstklopper’ was; Amsterdammer 8 Aug. 1915 (omslag) p. 4 k. 1: Een eerste stuurman, een nurksche nijdige dienstklopper; Het Volk, 8 Mei 1914, p 2 k. 3: Echter was er dezer dagen een dienstklopper, die een der posters mede naar het bureau nam. Hiernaast een ww. dienstkloppen, nauwkeurig alle dienstverplichtingen vervullen; vleien, stroopsmeren; vgl. Woordenschat, 193: dienstkloppen, verschillende personen voor dienst commandeeren; meer dienst doen en vorderen dan noodig is; D.H.L. 61: De officieren kloppen weer dienst en zeggen model: kom, allo, in de pas, één, links, rechts. Vgl. ook een wachtje kloppen, de wacht houden; D.v.S. 86; - Het Volk, 13 Juli 1915, p 1 k. 3: Door het vele wachtkloppen en de brandwacht op Zondag is het een bof, wanneer men Zondags vrij is; Zondagsblad v Het Volk, 19 Febr. 1916, p. 2: God, God, wat is 't warm! Zoo'n wacht heeft-ie nog nooit geklopt. Een duur wachtje kloppen, de wacht voor geld afkoopen (V. Ginneken II, 458); evenzoo bij Horn, 79: der Soldat kloppt auch Wache oder schiebt Patrouille. Een dienstklopper heet in het hd. ein Dienstbeiszer, - büffel, - fuchs.