Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1282. Bij kris en (bij) kras zweren,

eig. zweren bij Christus; bij alle heiligen; het tweede gedeelte is er voor de alliteratie achtergevoegd; 16^de eeuw volgens Sart. II, 7, 8: by kas²⁾ en by kruys sweeren, waarnaast een ww. kassen en kruisen, bij hoog en laag zweren (Ndl. Wdb. VII, 1701). Bij Huygens IV, 311 lezen we: maer by kris en by kras; evenzoo bij Van Effen, Spect. IX, 216: by

2) reliquiekast?

[p. 512]

kris en kras; Brieven van Betje Wolff, 369; C. Wildsch. IV, 388; V. Janus, 270; III, 100. Vroeger ook: by kruis en by kras, by kruis en kras (Snorp. II, 12; V. Moerk. 357; in Nkr. V, 19 Febr. p. 6: by kras en kris¹⁾). Zie De Jager, Verscheidenheden, 152 en Ons Volksleven, VIII, 228.

1) In de uitdr. kriskras, door elkander, in alle richtingen, hebben we in kris een allitereerende ablautende afl. van den stam van krassen te zien; Franck-v. Wijk, 351; Ndl. Wdb. VIII, 284; dial. ook kruis en kras, dial. hd. krüz und kraz (zie Gunnink, 157; Claes, 126; Rutten, 125).