Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1084. Kapot.

In de uitdr. kapot zijn, maken, stuk, dood zijn, maken; zich kapot lachen (vgl. fri. ik laeitsje my stikken); kapot gaan, stuk gaan, doodgaan, die in de 17^de eeuw voorkomen (zie Gew. Weuw. II, 24 en Sewel, 378) is kapot ontleend aan het fr. capot, een term uit het piquetspel. Faire capot beteekent alle slagen maken; être capot, geen enkelen slag maken en faire quelqu'un capot, iemand geen enkelen slag doen winnen. Zoo lezen we bij Focquenbroch I, 17:

Indien wij dit affront verdraagen,
Riep Minas, als een halve zot,
Zo zie ik ons in korte dagen,
Al t' zamen repiek en kapot.

Brieven van B. Wolff, 132: Wy zyn geworden tot een wildernis, och Heere! en wy zyn heel capot; ook bl. 174: Wel mag het mensch zeggen dat zy capot geraakt was. Zie Dozy, Oosterlingen, 48; Hatzfeld, 350¹⁾; Ndl. Wdb. VII, 1520; Teirl. Barg. 31: iemand kapot branden, iemand doodschieten; Schuermans, 221; Waasch Idiot. 326 a; Antw. Idiot. 2236; Rutten, 106 a; Teirl. 109; Claes, 102: kapot maken (doen), de zaak bederven; en vgl. ook het hd. en nd. kaput sein, gehen, machen. In Groningen, Friesland en elders²⁾ bet. kepot ook ontsteld, ziek; Ten Doornk. Koolm. II, 174; Molem, 531; Falkl. VI, 38: Ze schreide niet, ze was kapot. In Kl. Brab. beteekent kapot alleen stuk, behalve in de uitdr. iemand kapot maken, d.i. iemand vermoorden. In de Kempen is kapot zijn, gevaarlijk ziek, dood. Zie n^o. 180 en vgl. codille zijn, verloren, gesjochten zijn, ontleend aan 't omberspel.

1) Hatzfeld meent dat capot ontleend is aan de uitdr. faire capot, dat evenals capoter in het zeewezen beteekent onderstboven vallen, voorover kantelen, van een schip gezegd, welk capoter eene afleiding zou zijn van cap. voorsteven. Dozy wijst op het Spaansch capote en dar capote, eene uitdr. in het piketspel, die in het begin der 17de eeuw in Spanje gewoon was.

2) M.A.v. Weel, Het Dialect van West-Voorne, 110.