Logo DBNL
Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925)

Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

(1923-1925)–F.A. Stoett–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

835. Hansje in den kelder.835

Hieronder verstaat men een feestdronk, die vroeger eene vrouw, die in gezegende omstandigheden verkeerde, werd gewijd; men dronk hier-

mede op den verwachten nieuwen wereldburger. In Duitschland kent men deze uitdr. ook: Hänsel im Keller of Hänschen im Keller of im düstern Keller (Wander II, 357); evenzoo in het Deensch: lille Hans i kjelderen. In het Engelsch schijnt zij uit Holland ingevoerd te zijn; zij luidt: Jack in the cellar (Halliwell, 433). Synonieme uitdrukkingen waren: het wel afloopen van het scheepje of het bolletje in het holletje drinken; de Vlamingen zeggen, evenals wij vroeger: Maeiken in 't schapraeiken (zie Ndl. Wdb. XIV, 277); elders gebruikt men: 't kindeken in 't spindeken of wel 't kinneken in 't spinneken (Harrebomée I, 404); in Duitschland ook Gretchen in der Küche naast Jan im Keller. Bij ons dateert de uitdr. hoogstwaarschijnlijk eerst uit de 17de eeuw; we vinden haar in Huygens, Cluysw. vs. 337; Winschooten, 284: hansken is in de kelder, en maiken in schapraiken. Vgl. ook D. Pers, Wonderwercken van Bacchus, anno 1628, bl. 47:

 
Het kluwen sich ontwind, het hansjen was verborgen,
 
Het Vrouwtjen was beswaert, en vol benaude sorgen.

Van al de gegeven verklaringen komt mij de eenvoudigste deze voor, dat wij kelder opvatten in den zin van den moederschoot, het duistere, het verborgene, het ‘holletje’, zoodat ‘Hansje in den kelder’ eig. wil zeggen: het kindje dat nog in het verborgene zit; het kindje dat het levenslicht nog niet heeft aanschouwd. Zie Taalk. Bijdr. II, 27; Schotel, Oud-Holl. Huisgezin, 293; Noord en Zuid VI, 86 vlgg.; De Cock1, 122 en Ndl. Wdb. V, 2115. Dat juist de naam Hansje gekozen is, moet hieraan worden toegeschreven, dat Hans een zeer algemeen verbreide naam is, evenals bijv. Jan. Vandaar ook groote Hanzen (16de eeuw1)), schraalhans, hansworst, (uit hd. Hanswurst), vroeger bij ons ook hans-sop2), vertaling van het hd. Hans Supp(e), vanwaar het kleedingstuk van dien naan, eene navolging van het fr. Jean Potage; vgl. ook het eng. Jack Pudding; ital. maccherone.


Vorige Volgende