Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

537. Eieren (of appelen) kiezen voor zijn geld,

d.w.z.: ‘in plaats van het geld, dat men vordert of te vorderen heeft, eieren of appels, d.i. naar het vroeger taalgebruik, dingen van weinig waarde kiezen; bij uitbreiding: zich met minder tevredenstellen dan men aanvankelijk eischte: t.w. om althans iets te krijgen’; ook: zich uit vrees in den hoek laten jagen (Ndl. Wdb. IV, 1062). Vgl. Nav. 1898, 447, waar gewezen wordt op de Kleyne Cronycke van Jan Adr. Leeg-Water (anno 1575), die vertelt, dat in den tijd van zijne grootmoeder ‘het Mael-loon van een sack zaedt was een oortjen: ende die Luyden en konden dicwils geen oortjen by malkander versamelen, moesten daerom noch Eyeren uyt het nest nemen om het Mael-loon daer mede te betalen.’ De schaarschte van geld was in Friesland onder Karel V zoo groot, dat men hierin voorzag door met eieren te betalen; 32 eieren golden éen stuiver. Het wasschen van de hoofddoeken der rijke boerinnen kostte

[p. 213]

éen ei¹⁾. In de 17^de eeuw komt de uitdr. voor bij Smetius, 234: Hij sal wel eijer voor het gelt nehmen, mitius aget quam prae se fert; in de Prov. Comm. 770: Voer oude scout nemt men haver; Bebel 77: pro veteri debito accipimus stramen avenae; dit ook bij De Brune, 99 en Tuinman I, 137: Voor oude en onwisse schulden, neemt men haverstroo; fr. d'un mauvais débiteur et payeur prends paille et foin pour ton labeur; Wander IV, 365: für alte Schuld nimmt man auch Bohnen (Hafer)stroh; Tuinman I, 53: hy zal wel appelen voor 't geld kiezen; Het Volk, 6 Oct. 1913, p. 2, k. 3: De meisjes wilden met de nieuwe regeling geen genoegen nemen en zegden gezamenlijk het werk op. Na zoo'n krachtig verzet koos de firma eieren voor haar geld en blijft de oude loonregeling gehandhaafd; De Arbeid, 5 Nov. 1913, p. 2: Het personeel bleef op zijn stuk staan; met dit gevolg dat de vertegenwoordiger der directie eieren voor zijn geld koos, en zegde onderhandeling toe; Nkr. VII, 4 Jan. p. 2: Gelukkig is Heemskerk geen heethoofd en koos hij eieren voor zijn geld. In het eng. to take eggs for (one's)money, een slechten ruil doen.

1) Tijdschrift v.h. Nederl. Genootschap voor Munt- en Penningkunde, 1897, 57 en 170-172.