Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

518. Den duivel inhebben,

d.w.z. zeer boos zijn, het land hebben, syn.: de hel, de pest, den kanker, den smoor inhebben. Vollediger geven Harrebomée I, 165 a en Joos, 127 op: hij heeft den duivel in 't lijf, d.i. hij is door den duivel bezeten, hij wordt gedreven door den duivel. In de 16^de eeuw komt de uitdr. voor bij Spieghel, Hertsp. 102: Hy revelkald' als ik: hy had den duyvel inne; zie verder Veelderh. Geneuchl. Dichten (ed. Letterk.), 27: Raest ghy oft hebt ghy den duyvel in?; in de Klucht v.d. Pasquil-maecker, 20: Men mach wel seggen, dat goeje luy de duivel in hebben alsse quaet worden; Smetius, 132: den duycker in hebben; bij Van Effen, Spectator IV, 226: 't Is ummers of de vrouwluiden de duivel in hebben, dat ze nooit vernoegt kunnen wezen; Sjof. 270: Soms gingen ze 'm van zijn huis halen, maar dan had-ie de duvel in, en mochten ze nog langer wachten; Ndl. Wdb. VI, 1679; Volkskunde XXVI, 32. Zie Rutten, 59: den duivel inhebben, zeer lastig zijn; Teirl. II, 78; en vgl. de uitdr. er den beer in krijgen (t.w. in het lijf), beginnen te brommen, kwaad worden (Ndl. Wdb. II, 1321); eng.: to have the (or a) dog in one's belly; to have the black dog; hd. den Teufel im Nacken haben; in het Fransch: avoir le diable au corps d.i. agir avec passion, waarmede te vergelijken is Antw. Idiot. 388: van den duvel bezeten zijn om, fel geneigd zijn om; Waasch Idiot. 196: van den duvel inhebben, zeer genegen zijn tot; in anderen zin bij De Bo, 459: hij heeft van het kwaad in, hij heeft (van) den duivel in, van de duivels in, hij is er van bezeten, hij heeft er den aard van; fri.: de divel ynha. Syn. was in de 18^de eeuw de pokken inhebben²⁾.

2) In de 17de eeuw beteekent den duivel inhebben ook: zoo slim zijn als de duivel (zie o.a. Huygens, Trijntje Cornelis, editie Eymael, vs. 401).