Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

[p. 205]

517. Duivekater.⁵¹⁷

In de uitdr. wat duivekater! = wat duivel! In het jaar 1450 komt deuvekater als bijnaam van een bakker te Leiden voor; voor de 17^de eeuw zie V. Moerk. 471: Wat duivekater segh jy, dat ick mijn wesen verander? In het Mnd. was dûfkater bekend als naam voor den duivel (Lübben und Walther, 89 b). Kiliaen kent duyven-kater alleen in de bet. van een soort koek, in welken zin ook in het oostfri. düfekater, düfkater bekend is; Halma citeert alleen deuvekater, een wittebrood, evenals Sewel, 173: deuvekater, a Christmas loaf¹⁾. De oorsprong van dit deuvekater, duivekater (onder invloed van duivel?) is tot nu toe onbekend (zie Franck-v. Wijk, 142). Vgl. verder oostfri. düf(e)kater, döfkater, deufkater, duivel, booswicht; Eckart, 80: de Diefkater schall di hôln; Molema, 94 a: duvekoater, duufkoater; fri. divekater; Boekenoogen, 145; Schuerm. Bijv. 74 b; Waasch Idiot. 197 a: duvelkoter(s) en vgl. droelikater, drommelkater, blikskater, donderkater (Molema, 83 a; Fri. Wdb. I, 285 b), dekselkater en het hd. bullerkater, bullkater.

517 Zie voor de afleiding van dit woord het artikel van Mej. Dr. C.C.v.d. Graft in Elsevier's Maandschrift, Dec. 1924 of in de Bakkersbondcourant van 7 Januari 1925.

1) Vgl. Ons Volksleven I, 89 of Antw. Idiot. 167: aschkater, broôken dat op de heete steenen van den heerd gebakken wordt, en het hd. ofenkater, een soort koek (Hoeufft, 131). Dat dit duivekater niet kan zijn ontstaan uit deux fois quatre toont Boekenoogen aan in de Zaansche Volkstaal, 145.