Twe-spraack; Ruygh-bewerp; Kort begrip; Rederijck-kunst

Toe-eyghenbrief.

Den eerzamen wyzen ende deftighen Burghermeesteren en Raden des Stads Amstelredam.

IST niet hóóghlyck te verwonderen ende een recht beclaaghlyke zake E. Heren/ dat al hoe wel onze alghemene Duytsche taal een onvermengde/ ryke/ cierlyke ende verstandelycke spraack is/ die zich óóck zó wyd als enighe talen des werlts verspreyt/ ende dies in haar bevang veel Rycken/ Vorstendommen/ ende landen bevat/ welcke daghelycks zeer veel kloecke ende hóóghgheleerde verstanden uytleveren/ datze nóchtans zó zwackelyck opghehulpen ende zó wainigh met gheleerdheyd verryckt ende verciert word: tót een jammerlyck hinder ende nadeel des vólcx. Daar int jeghendeel eertyds de Egyptenaars/ Grieken ende Latynen/ welcker talen zich op veel na zó wyd niet en verspreyden/ hun spraken zó wonderlyck door moeyelyke reyzen/ arbeydlyke naarsticheyd ende zelfs kósten/ met alle (A2) wetenschap kunsten ende gheleerdheyd verzien ende opghepronckt hebben. Ja men ziet óóck daghelycx dat ons omlegghende naburen/ Italianen/ Spainaarden/ Fransóyzen ende andere/ hun spraken die by de onze te verlyken (behouden

[p. 4]

hun ghunst) schuymtalen zyn/ verryken opproncken cierlyck ende bevallyck maken. Hoe onlang ist gheleden dat het Italiaans ende Spaans heel wanschicklyke talen waren: ja hoe gróten onderscheyd isser int Fransóys dat wy in ons jueght gheprint zaghen/ by het huydendaaghsche/ dat wy zelf in ons hóven ende kóópsteden helpen vorderen ende in hóóghachting brenghen: daar en tusschen onze moeders taal (die een moeder-taal is van meest alle ons omleggende talen/ zómen der zelver opkoomst grondlyck naspuert.) verwaarlózende ende zelf als veracht achtende/ niet zonder schand ende wel verdiende opspraack. Een Bekanus isser gheweest onder de gheleerde/ die na de rechte grond des zelfs met ernst ghespoort heeft/ ghave Gód dat hy langher gheleeft ófte wat meer in het te recht brenghen onzes taals/ als int bewyzen des zelfs oude heerlyckheyd ghearbeyd had. Deze heeft ons beweeght (zó hy elcken leerghe-[A 2^v]righen Lezer die hem zonder vooróórdel ófte walghing met ghoede ernst leest/ doen moet) om zó veel in ons is tót ons zelfs ende onzer nakomelingen nut/ het Duyts op te helpen/ vercieren ende verryken: t' welck wy óóck verstaan ons ampt te zyn/ alzó alle kamers van Rederyck als ghemene scholen des Land-taals behóren gheacht te zyn/ waar toe een yghelyck/ niemand uytghezonderd (de bloem wtstekende) vrye toeghang heeft/ dies hen luy het zuyveren/ verryken ende vercieren des taals (ende niet het rymen alleen) eyghentlyck betaamt/ zó óóck de betekenis des naams/ tzy men die ons ófte den Griecken eyghen maackt medebrengt. Het Eglentierken dan met enighe knóppen beladen/ is voort eerst bekommert wien het een vroeryp róósken twelck tuyght vande vólghende bloemkens (zó het ande lieflyke dou haar nu bedouwende ende an der tuynluyden naarsticheyd niet en ghebreeckt) vereren zal. Daar by nevens is de ghedachtenis nóch versch/ dattet u E.E. belieft heeft (als naarstighe opzienders inden hóf der kunsten) t' zelve ter rechter tyd te wateren: dies wy óóck ontwyfelyck hopen dat metter tyd (die na tspreeckwóórd rózen brengt) de knóppen ró-(A 3)zen ende de róóskens enen lieflyken rueck tót elcx nut ende vermakelyckheyd vóórtbrenghen zullen. zó dat wy bekennende de ontfanghen weldaad ons óóck verstouten u E.E. der welcker zom zelf belieft heeft/ leden des kamers te worden/ te verzoecken tót schutheren ende voorstanders van dit Voorlóperken/ dat als een bode voor uytghezonden wordt. om voor het vólghende ghezelschap gheleyde te verwerven. ende op dat het te vayligher magh zyn voor der berispers ende schempers schóffiericheyd (die uyt het blóót ende slecht aanzien voor t' recht onderzoecken óórdelen) zyn zelfs onvermoghen kennende/ óóck midts dattet op een niewe snoff ghekleed is/ heeftet zich onder uwer E.E. mombaarschop ende bescherming begheven: welcker aanzien gróótachtbaarheyd ende bescheydenheyd/ wy vertrouwen ons een schut ende scherm zal zyn/ om ten eersten

[p. 5]

anzien niet gheheel verstóten/ veracht ende uyt de baan verjaaght te worden. maar hóórt ófte leestmen dit met ghoedghunsticheyd/ wy verhopen onze arbeyd niet gheheel vruchteloos zal zyn: want wy hebben na ons beste vermoghen in dezen ghetracht om onze taal uyt haar zelfs grond in [A 3^v]⁺ ghoede schicking, door haar eyghen natuurlyke buyghing ende vervoeghing te brenghen: zyn wy somwyl ghenóódzaackt/ (alzó wy zó veel doenlyck is/ alle bastaardwóórden ghemyt hebben) om onghehóórde dinghen in onze taal met onghewone wóórden (dóch uyt de grond onzes taals ghenomen) uyt te beelden: wy eyschen daar in verschóning alzó zulcx by den Grieken ende Latynen in ghelyken gheval elck gheóórloft is gheweest. moghen wy dit over al niet verweruen/ zó ontwyfelyck gheschieden zal/ ende dat wy beschimpt ende ghelasterd worden/ dit zal ons licht vallen om draghen/ zó wy maar met ons dolen ófte onvermoghen anderen óórzaack gheuen/ om te verbeteren. Nópende onze spelling/ die is met de ghewoonlyke niet heel ghelyckstemmigh/ nóchtans de zelve naarder ghelyckende als eenighe andere des spellings niewe herstellinghen. Dóch de wyl een ghoede eenpaartighe spelling/ als een grondvest is van een welgheboude spraack/ ende dat in onze ghewoonlyke wyze misbruyck van elck daar iet oplettende ghevonden word/ hebben wy raadspleghende met verscheyden luyden hem dies verstaande/ zó in zonderlinghe steden (A 4) van Hólland/ als in Braband ende Vlaanderen/ óóck op heel oude ende verscheyden niewelyck veranderde spellinghen scherpelick lettende/ zulcken voet ghenomen die de ghemeen⁺ spelling zó na komt als doenlyck, ende nochtans in zich selven eenpaartigh en ghelyckformigh is; zó elck int overlezen van deze twespraack zien magh: ende an ons vorighe ghedruckte tafelkens heeft moghen mercken/ die wy hier ende daar naast een jaar herwerts verspreyt hebben/ op dat wy verscheyden opspraack ende verstandighe berispingh hórende/ uyt alles t' beste moghten kiezen: daar in wy zonder styfzinnicheyd ófte pertyschap/ ten lesten dit besloten hebben. dóch t'selfde nu als voren onderwerpende aller verstandighen óórdeel ende iet beters ziende zyn wy bereyt met gróte ernst t' selve te vólghen/ Gód gheue datter iemand (in zulx beter als wy ervaren zynde) opryze/ die met bestandigher ofte vaster voet dezen grondvest onzes taals legge/ wy zouden niet lievers zien: Dat kenne Gód diens ghaafryke ghoedadicheyd wy u E.E. bevelen met dienstwillighe eerbieding van ons.

Kayzer/ Factoor/ Prins ende Kameristen/ in liefd bloeynde/ den 1^en des Hóymaands/ t' jaar. 1584. [A 4^v]

+ Het wit deses gheschrifts.

+ Grond dezes spellings.