Gedichten (2 delen)

(1991)–Joannes Six van Chandelier– rechtenstatus

[363] Horatius Liersangen, in Hollands vertaalt door J. v. Vondel. Aan den selven (p. 620)

toelichting	In 1654 verscheen Vondels vertaling van Horatius' Oden, Epoden en Ars poetica onder de titel Q. Horatius Flaccus Lierzangen en Dichtkunst. In het rijmeloos vertaelt Door J.v. Vondel (wb Vondel vii, p. 258-371). Six' gedicht op deze vertaling volgt Horatius in de versvorm (vgl. bijvoorbeeld Ode i, ii en het Carmen saeculare). De korte regels 4 en 8, 12 en 16 van Six' gedicht rijmen, evenals de regels 20, 24 en 28. Dit patroon van twee maal twee en één maal drie rijmklanken aan het einde van de korte versregels herhaalt zich in de regels 29-56. Het gedicht staat op p. 466-467 van Six' bundel.

annotatie

1	Rhynswaan: ‘Zwaan van de Rijn’, dwz. Edel dichter uit Keulen
2-4	Onder ... lichten: Dat temidden van de sterren van het roemrijk IJ (de Amsterdamse dichters) helderder schijnt dan 's nachts het maanlicht bij het geringer schijnsel van de sterren
5	onlatynsche: geen Latijn sprekende, niet in het Latijn geschoolde (wnt x, 1715, deze plaats)
6	verheffen: loven, bejubelen
7	Roomsche: Romeinse, Latijnse
	op klaar Duits: in helder Nederlands

7-8	ontbonden, Van Flakkus dichten: ontslagen uit de banden van Horatius' versificatie. Vondel had de gesangen immers in proza overgebracht.
11-12	Sinloos ... begrippen: Zonder inzicht, maar vol begrip, op goddelijke wijze heeft bezeten, met schone denkbeelden. Misschien wil Six met Sinloos verwijzen naar de Antieke enthousiasmeleer. Een juister weergave zou dan zijn: ‘Die in een dichterlijke waanzin, een “furor poeticus” verkeerde bij het dichten’. Mijn emendatie in r. 12 is reeds voorgesteld door Frederiks, 1883, p. 228. Frederiks bezat een exemplaar van Six' Poësy, waarin deze emendatie ‘met eene hand der zeventiende eeuw’ was aangebracht.
13	Amstel: Amsterdam
13-14	als, aan een kluister, Van uw voestersspraak: als het ware aan een keten van uw landstaal (eigenlijk: de taal van uw voedstèrse, dwz. uw moeder). Als het metrum hier regelmatig is, ligt de klemtoon op de tweede lettergreep van voestersspraak. In Frederiks' exemplaar (vgl. de annotatie bij r. 11-12) was het woord in verband hiermee (?) ‘met eene hand der zeventiende eeuw’ gewijzigd in voestresspraak, maar ik zie de noodzaak van die emendatie niet in. Bij Six komt het woord voesteres, overigens wel voor (gedicht no. [423], r. 51).
15	Smoort: Er dooft ... uit
	noch: toch wel
	een goede luister: een goed deel van de pracht
16	Van's Liernaars lippen: Van de dictie van de lierdichter (Horatius)
17	Vondels yvoore Roomsche lier: De Antieke ivoren lier van Vondel
	vermaarde: heeft ... alom doen klinken
18	Aufiders liedren: de carmina van de ‘Aufider’. De Aufidus is de rivier die door Apulia stroomt. Horatius' geboorteplaats Venusia ligt in het stroomgebied van de rivier.
	grootelyks: in hoge mate
	na: naar
19	ontaarde: bedierf, minder fraai maakte (wnt x, 1805)
20	Om Duits te spreeken: dwz. Omwille van een correct Nederlands
21	laaken: de stof
22	Om tot een Duitschen rok te fatsoeneeren: Om tot een Nederlandse ‘frak’ vermaakt te worden (vgl. wnt iii, iii, 4661 en xiii 887-888)
23	den gaauwsten snyder: de behendigste kleermaker
	spilt: voor een deel verloren gaat
	in 't scheeren: bij het knippen (vgl. ‘schaar’)
24	saamen steeken: naaien
25	Als: Zoals (ook)
	twist, in eendracht: de vriendschappelijke wedijver, de harmonieuze strijd (een toespeling op Horatius' ‘concordia discors’, Epist. i, xii, 19)
	van gemenghde tongen: van samenklinkende zangstemmen (die meerstemmig, niet-unisono zingen)
26	Volgens: Volgens de regels van
28	Ver afgeweeken: dwz. Als dat oor het van verre hoort. De binnenskamers zo fraaie harmonie klinkt niet zo fraai als het oor de klanken van verre (van buiten) waarneemt. Zo ook maakt de afstand tussen Horatius en Vondel dat Horatius' zang bij Vondel niet zo fraai klinkt.

29	schynt: lijkt
29-30	Maro ... getuchtight: Vergilius Maro, door hem (Vondel) eveneens in uw (Amstels) taal onderwezen (wnt xvii, ii, 3680). In 1646 was Vondels prozavertaling van Vergilius' werken verschenen. Bedoelt Six met getuchtight echter ook niet, dat Vergilius bij Vondels vertaling wel wat te verduren heeft gehad?
31	't oud vennootschap: het oude bondgenootschap (nl. tussen de Romeinen en de aan hun zijde strijdende Batavieren)
	welkom op te haalen: op welkome wijze te hernieuwen en ten hemel te voeren
32	Uit Amstels schoolen: Vanuit de Amsterdamse school (waarin hij, Vergilius, als het ware door Vondel onderwezen is in het Nederlands)
33	slaan [...] hen wieken: bewegen ... hun vleugels, vliegen (wnt vi, 1316)
	die voogels: dwz. die ‘hoogvliegende’ dichters Horatius en Vergilius
34	bloeisels: bloemen
	uit den hof der Grieken: die door hen uit de Griekse tuin zijn gehaald, die zij aan de Grieken hebben ontleend. Horatius volgde met name Alcaeus en Sapfo, Vergilius vooral Homerus na.
35	Dat: Zodat
36	Soet: De zoete geur
37	Alwaar: Waar ook maar
	het Rond: de wereldbol
41	Laaten [...] werden voorgenoomen: Laat het zijn, dat ... ter hand worden genomen (wnt xxii, ii, 200)
	van Anslo in 't herbouwde Roomen: door Reyer Anslo in het moderne Rome (na de val van het Romeinse rijk herbouwd)
42	gedichten: Six bedoelt dus niet Vondels prozavertalingen, maar diens dichtwerken, waarin hij Vergilius, Seneca en Horatius is gevolgd.
43	verwamheist: ‘in een ander wambuis gestoken’, dwz. vertaald
44	Itals taalen: het Italiaans
45	Maroos Iliaaden: De ‘Iliaden’ van Vergilius, dwz. diens Aeneis
46	in syn treurgewaaden: dwz. met zijn tragedies
47	Neeven: Naast
	's Venuisers lier: de lierdichten van de ‘Venuiser’, de uit Venusia afkomstige Horatius
48	Van nieuws aan: Opnieuw (nl. na het teloorgaan van het Latijn als spreektaal in Italië). Van nieuws aan is een vaste combinatie (wnt xviii, 494); aan hoort dus niet bij prysen.
49	ingoedborstigh: alleroprechtst, van ganser harte (wnt vi, 1661, deze plaats: ‘misschien [...] in den zin van rondborstig, oprecht’)
	by: nl. de Tiber (dwz. de Italiaan)
	rond uit: openhartig, zonder er doekjes om te winden (wnt xiii, 1134)
	bichten: erkennen (van biechten; klankvariant in rijmpositie)
50	Keulens, in Amstels, geestige gedichten: ‘De geestrijke gedichten van de Keulenaar Vondel in de dichterlijke vertaling van de Amsterdammer Anslo...’
51	myne geesten: mijn geestrijke dichters. Bedoelt Six de moderne Italiaanse poëzie, of heeft hij (ook) het Antieke erfgoed op het oog?
	te swichten: onder te doen

52	Op zulke wysen: In zo'n dichterlijke vorm
53	moedigh: trots
	uw: Six hervat de in r. 13 losgelaten aanspraak aan Vondel (vgl. de titel van dit gedicht)
	vaaren: zweven, gedragen worden
56	rysen: oprichten (wnt xiii, 461, deze plaats)

Vorige Volgende