Gedichten (2 delen)

[350] Op den bidaavond (p. 594)

toelichting	Het gedicht dateert waarschijnlijk van het najaar van 1652 (vgl. r. 43-50). Bij het begin van de eerste Engelse oorlog (juli 1652-1654) werd door de Staten-Generaal een wekelijkse bededag voorgeschreven. Tijdens de op die dag te houden predikatie moest het werk stilgelegd en moesten de winkels gesloten worden. Deze bedestonden werden het gehele jaar en ook het daaropvolgende jaar wekelijks gehouden (Kist ii, 1849, p. 194). Van een aparte Amsterdamse bedeavond, waar Six van spreekt, is mij niets bekend. Is deze bedeavond een niet opgevolgd advies van Six? Het gedicht staat op p. 445-448 van Six' Poësy.
annotatie
2	teerend: dwz. water-verdampend
4	saad: geslacht
5	bestiert: geleid
6	viert: huldigt, eer aandoet
7-8	Die [...] Dees: De een ... De ander
8	van den afgrond: uit de hel
10	Der sinnen, in het herssenkoor: dwz. Dat toegang geeft tot de redelijke vermogens, die in koor in de hersenen gelegen zijn
11	blaasen in geneegentheit: zij blazen (ieder) een aandrift in
14	loont, met ongeneught: beloond wordt met smart
15	De goede geest: de zin wordt eerst opgevat in Vertrekt (r. 24)
15-16	van borgery Gehoor geweigert: naar welke de burgers niet wilden luisteren
17	hy: nl. het Y, Amsterdam
	syn heilgen raad: dwz. zijn eerbiedwaardig stadsbestuur
18	Voor oogen draaght het daaghliks quaad: Dagelijks geconfronteerd wordt met het kwaad
19	vaader, soon, en bloedverwant: dwz. eenieder
20	Op 't luistren naa: Door het wèl gehoorgeven (van eenieder) aan
	de slinksche kant: nl. die van de boze geest
21	voor wind: voorspoedig, met de wind mee
22	op: door toedoen
23	Om zulk verlies vergramt, met smart: En (de goede geest) die door dat verlies (aan zielen) boos en verdrietig is
24	hardnekkigh: in het kwaad volhardend
25-26	naademaal [...] dat: aangezien
27	vergalt: in werkelijkheid bitter
28	gevalt: bevalt
30	U oovergeevende uw begeer: U overlatend aan uw door uzelf gewenste lot
31	Het teiken: Het teken, waaruit blijkt
34	Uw: U
35	Met: Tegelijkertijd (met het einde van deze aanspraak, r. 25-34)
	dat Heemelsch licht: nl. de goede geest
36	daagen: licht geven. De kaars wordt hier geassocieerd met de boze geest (vgl. r. 97 hieronder).
37	dartle: wulpse
	goude: dwz. door geldzucht verdorven

[p. 623]

38	Terwyl hy d'arke houdt, en snydt: Als die welke heerste toen hij bezig was de ark uit hout te houwen en te snijden
40	weeldert: gedijt
41	zoo meenigh Element: inderdaad elk van de (in r. 33 genoemde) elementen (vgl. r. 43-50)
42	Sich, teegen Elementen, schendt: Zichzelf afbreuk gaat doen in de strijd tegen de andere elementen
43	barnt: verbrandt. Waarschijnlijk doelt Six op de brand van de Nieuwe Kerk in 1645 en van het oude stadhuis in 1652.
44	de pest: waarschijnlijk doelt Six op incidentele gevallen in 1652 (vgl. gedicht no. [305], r. 150)
	schiet, uit gestarnt: dwz. uit de hemel neerdaalt. De pest is dus te verbinden met het element lucht.
45	bevloeit: nl. bij de dijkdoorbraak bij Diemen in maart 1651
46	ongediert: doelt Six op een rupsenplaag (zoals beschreven in zijn gedicht no. [346]), of op muizen (zoals hij beschrijft in zijn gedicht no. [390])? Een echte muizenplaag trof Holland eerst in 1653 (Hollandse Mercurius, 1654, p. 3).
47	de reine Britsche buurt: de buurman van het blanke Albion
48	om Amstels beurs: met het geld van de Amsterdammers in het oog
	begluurt: beloert. Six refereert aan het opbrengen van Hollandse schepen door de Engelsen in 1652.
49	de broer den broer verslaat: dwz. de ene Amsterdammer de andere doodt. In Amsterdam werden bij een executie per ongeluk enkele omstanders doodgeschoten. Het incident speelde zich af op 20 september 1652 (vgl. de annotatie bij gedicht no. [316], r. 81).
50	sonder haat: dwz. zonder opzet
51	met: te verbinden met Verleegen, r. 52
54	nyd: afgunst
56	in Stad, en huis: bedoelt Six ook ‘in het stadhuis’ en wil hij dus ook een beschuldigende vinger naar de stedelijke regering uitstrekken?
58	Wis sender, van elk quaad tempeest: dwz. En dat heeft ons vast en zeker al het boosaardig en woedend onheil opgeleverd
59	Als Goedaard trouwlik heeft voorseit: Zoals de goede geest dat naar waarheid heeft voorspeld (vgl. r. 31-34)
60	Verwaarloost: dwz. En die hebben wij veronachtzaamd
61	man, en maagh: eenieder (wnt ix, 3)
62	afkeer: afwending
63	Wat raad: Wat te doen
	schim: geest
65	wantroostigh: reddeloos
66	onderstand: hulp, ondersteuning (wnt x, 1472)
68	ieglyk: iedereen
70	die in assche viel: bepaling bij ziel: die in as is gevallen (die in ontreddering is geraakt)
71	Als: Evenals
72	eer: weleer, ooit
73	stoof van stof: en van de (op het hoofd gestrooide) as stoof

[p. 624]

74	boetigh: boetvaardig (wnt iii, i, 212, deze plaats)
	of: af (afbidden: met gebed trachten te doen verdwijnen, vgl. wnt i, 858)
75	Een dagh den eersten dagh: Eén dag, de eerste (de zondag)
76	naa syn gebod: vgl. Exodus 31:13-17
79	Een sonden dagh: dwz. Van de zondag een zondendag
80	balderend: bulderend (wnt ii, i, 912-913)
84	gesift van ydelheên: ontdaan van alle oppervlakkige uiterlijkheden
85	het middelste getal: nl. de woensdag
86-87	met den val Der Sonne westwaarts: na zonsondergang
88	hartlik: oprecht
	naa groot leed: naar de mate van het grote leed dat wij ondervinden
89	Dat: Opdat
90	als voor geweest: zoals hij voorheen is geweest
91	zulken Kristelyk besluit: nl. om een bedeavond in te stellen
93	op dien raad: neerschijnend op de stedelijke raad die dat besluit heeft genomen
97	De kaars des afgronds: vgl. r. 97
98	't Verraadersche gespooksel: Het verraderlijk spook (de kwade geest) (vgl. wnt iv, 1783 en xx, 1978)
99	een klaare baan: een duidelijke weg
100	flus: zopas
101	De goude tak: De gouden vertakking (aan de driesprong, vgl. wnt xvi, 790)? Of: de geleide die de gouden boomtak ... betekent? In het laatste geval kan Six verwijzen naar de gouden tak die Aeneas door de onderwereld leidde (Aeneis vi).
102	foreest: woud