Gedichten (2 delen)

[295] Lauwerier, aan Joannes Dilman, beweert hebbende de inleidinge der geneeskonste (p. 490)

toelichting	Op 9 december 1650 liet ‘Johannes Dyman Beverwyckanus’ zich inschrijven ven aan de medische faculteit van de Leidse universiteit. Hij was toen 21 jaar oud. Vier jaar later sloot hij zijn studie af (vgl. gedicht no. [381]). Blijkens de titel zal dit gedicht lauwerier betrekking hebben op het baccalaureaatsexamen van de latere arts; men werd in de medische opleiding in Leiden eerst baccalaureus (of kandidaat) en daarna doctor (Kroon, 1911, p. 13). Joannes was de zoon van Six' vriend en verwant Simon Dilman, een arts in Amsterdam (vgl. r. 26-28 en het Register van namen). Dit gedicht staat op p. 365-366 van Six' Poësy.
annotatie
titel	lauwerier: Lauwertak (vgl. baccalaureaat)
	beweert: Verdedigd, Staande gehouden
1-2	Gelukkigh ... saaken: vgl. Vergilius, Georgica ii, 490-494: ‘felix, qui potuit rerum cognoscere causas’

[p. 518]

4	De twee paar elementen: De vier elementen aarde, lucht, water en vuur (in de oude medische wetenschap verbonden met de humeuren zwarte gal, bloed, flegma en gele gal)
	staaken: schuilgaan, zitten
5	kent den grooten God: Vergilius prijst in de genoemde passage de man gelukkig die de akkergoden eert (vgl. de annotaties bij r. 17-20).
6-7	gaat ... lot: overwint het wisselvallig lot (vgl. Vergilius t.a.p.)
8	vordert sich: doet zichzelf ... voordeel, komt zichzelf ... te stade
10	het ooghwit braaf geslaagen: uw blik op edele wijze gericht (vgl. wnt x, 2337-2338)
11	op Leidens wysen stoel: op het spreekgestoelte van de Leidse universiteit
12	jaavelyn: werpspeer (wnt vii, i, 239) (in een toespeling op Horatius' Integer vitae, Ode i, xxii, 1-4?)
	loose laagen: slimme vallen (‘strikvragen’)
13	teegenschuttery: dwz. een krachtige oppositie
	veracht: ‘moeiteloos het hoofd biedt’
15	Wyl: Nu
	des artsenys geslacht: de geneeskunde
16	Begint: In haar beginsel beheerst
	vaste stylen: een hechte onderbouw
17	Vergeefs: Zonder (blijvende) uitwerking. Bijkens dit bijwoord zal Six hier geenszins denken aan de ‘gramme’ God van het Oude Testament, al lijkt hij in zijn woordkeus (gram en geweeken, tot de sonden) de lezer tot die interpretatie te willen verleiden (vgl. ook r. 5). Six zal hier doelen op Apollo en bijvoorbeeld op diens woede tegenover de Grieken voor Troje (vgl. ook de annotatie bij r. 22).
18	tot de sonden: men denke bijvoorbeeld aan de smadelijke behandeling van de vader van Chryseis door Agamemnon. Deze Chryses was een Apollopriester (Ilias i).
19-20	een vlam, Vol pests: vgl. de pest in het Griekse kamp (Ilias i, 43-52)
20	niet min swaare wonden: nl. de tweedracht onder de Grieken
21	toen: nl. in de tijd van de woede van die god
	de teeler: de vader
22	Den God geeert, in slangen maaksel: De goddelijke Asklepius, vereerd in de gedaante van een slang (vgl. Pausanias ii, x, 3). Asklepius was een zoon van Apollo. De identificatie van God (r. 17 en ook r. 5) met Apollo wordt hiermee wel onmiskenbaar.
23	te leggen an: te richten
24	uit heur smaaksel: afgaande op hun smaak. Apollo was onder meer ook god van de geneeskunde.
25	het sieke bed: voor: de bedlegerige
26	uw vaader: nl. Simon Dilman, die dus een tweede Apollo is. Zijn zoon Joannes kan als een tweede Asklepius gezien worden.
27	Den sieken Amstel: ‘Ziek Amsterdam’
28	Voorsiende: Met vooruitziende blik (vooral waar het de uitwerking van medicatie betreft)
29	Apolloos soon: dus: Asklepius
31	Want: verklaart noch meer (r. 30)
	die: die soon

[p. 519]

32	groene soppen: aftreksels van kruiden
	't voorigh leeven: het ‘voormalig’ leven, het leven dat geweken was. Asklepius zou Tyndareus uit de dood hebben gewekt (Plinius, Naturalis historia xxix, ii, 3).
34	stryk de glansen: behaal de schitterende luister
35	Uws vaaders, van syn haairen ringh: Die afstraalt van de (zilveren) haarkrans van uw vader. De oude Dilman droeg zijn zilveren haarkrans dus als een erekrans voor zijn geneeskunst. Six wenst Joannes evenveel eer en een even eerbiedwaardige ouderdom.
36	Onsterfelyke lauwerkransen: Die een onsterfelijke lauwerbekransing is (bijstelling bij glansen, r. 34). Six impliceert ook, dat zijn eigen lauwerier (vgl. de titel) niet onsterfelijk zal blijken te zijn.
37	zoo meenigh berd: zovele votiefborden. In het Asklepeion (de Asklepiustempel) op het eiland Cos bestudeerde Hippokrates de votiefborden die daar door genezen patiënten waren opgehangen (Plinius, Naturalis historia xxix, ii, 4).
38	Veel heilkonsts: Nog zoveel medische wijsheid
	de kerk: de tempel, het Asklepeion
39	Dodoens: de kruidkundige Rembert Dodoens of Dodonaeus (1517-1585)
	Pareus: de Franse chirurg Ambroise Paré of Pareus (1510-1590)
	met Sennert: en de Duitse medicus Daniel Sennert (1572-1637)
41	De weetenschap sit op de maan: dwz. Het in de wetenschap nagestreefde doel is onbereikbaar hoog gelegen
42	heeft eindeloose trappen: dwz. kan altijd nog hoger klimmen
43	staat, in kloek bestaan: is afhankelijk van dapper aandurven
44	Se blyven leegh, die licht verslappen: Al wie snel opgeeft, blijft laag