Gedichten (2 delen)

[244] Uitroep om hoornafsetters (p. 414)

toelichting	Het gedicht heeft betrekking op Six' verblijf in Madrid in 1649. De door hem bespeurde ontuchtigheid van de Spanjaarden geeft hem in een sarcastisch verband aan te brengen tussen de Spaanse ‘hoorndragers’ en zijn eigen beroepsmatige belangstelling: hij vat hun hoorns op als een te verhandelen produkt. Het gedicht staat op p. 313-315 van zijn bundel van 1657.
annotatie
titel	uitroep om hoornafsetters: ‘Mensen die horens kunnen verwijderen, gevraagdl’ èn ‘Kopers van horens gevraagd!’ (vgl. ‘afzetmarkt’)
1	Wie dat: Al wie
	leergierigh: nl. op studiereis
	met vyf sinnen: met volkomen aandacht
4	Of wint licht syn wingraagen tyd: Of besteedt, in het geval hij koopman is, de tijd waarin hij winst wil maken, ongetwijfeld goed (er is dus een parallellie tussen r. 1 en 3 enerzijds en r. 2 en 4 anderzijds)
5-6	Ik ... Om: dwz. Ik heb mijzelf zeer veel te verwijten, vooral wegens ...
6	't eerste, en 't best: nl. het zich in deuchd oefenen
7	myn handelingh: mijn handelsbesognes (het laatstgenoemdel)
9	winnen: verdienen
10	van droogery: in de kruidenhandel
11	't Zy ik [...] of: Of ik nu eens ... dan weer
	beginnen: dwz. inkopen, een transactie aangaan
12	Na dat: Naar
	't gety: de markt, de conjunctuur
13	in Madrid, ook schoenen had versleeten: dwz. na een lange reis ook in Madrid was aangeland
14	ontyge: gore (wnt x, 1876, deze plaats)
15	derft vermeeten: zich durft aanmatigen

[p. 439]

16	De Loevre naauwer plek besat: Dat het Louvre in een mindere stad zou staan
17	een koppelaar, of maaklaar: een tussenhandelaar, of makelaar (tussenpersoon in de handel). Deze betekenis van koppelaar vond ik echter niet in het wnt vermeld.
18	Wie arrigh denkt, vaar argh, in 't hart: ‘honij soit qui mal ij pense’, zoals de aantekening in oud handschrift bij deze plaats luidt, die ik aantrof in de marge van een exemplaar van Six' Poësy (ub Utrecht, signatuur 333 k 26). Wie arrigh zou willen denken, kan bij koppelaar, of maaklaar aan een hoerenbaas of souteneur denken.
19	Opveilende: Die te koop bood
	vast goed: concrete koopwaar, dwz. koopwaar die men onmiddellijk in handen krijgt na de koop, goederen die men zonder optie, leveringstermijn, of iets dergelijks koopt
	om niet met al: voor niemendal
20	Ja bood noch penningen te bard: Ja, bood zelfs aan geld te betalen (wnt ii, i, 1846, deze plaats)
22	uitsteekenste: allerbeste, maar ook: boven alles uitstekende, meest in het oog springende
24	getoorent gaat: torens op het hoofd heeft, een ‘hoorndrager’ is. Een ‘hoorndrager’ is een bedrogen echtgenoot (wnt vi, 1099).
26	tot dcese raad, en sin: voor hem een raad en een plan
27	tak: losse hoorn
	hondert goude kroonen: mogelijk bedoelt Six honderd gouden escudos, munten waarop de Spaanse koningskroon opvallend duidelijk is afgebeeld (Heiss i, 1865, p. 176 en afbeelding 34, no. 7).
28	als een vast gewin: als vaste beloning
29	wingraagh: die wel zin had in die winst
31	geleeght: die leeggekocht is
	voor te setten: ‘te eten te geven’ (vgl. vast, r. 32)
32	op myn versorgen: dwz. nu ik ‘voedsel’ voor haar aan 't verzamelen ben (nu ik op handelsreis ben)
33	't Zy 't: Of het nu
	Rusche harten: Russische herten (rendieren?)
35	fenyn: gif
	als teegenstrydigh: omdat ze werken als tegengif
	tarten: het hoofd kunnen bieden, kunnen weerstaan (wnt xvi, 980)
36	rauw: onverwerkt, zoals de natuur ze schenkt
39	een eenhoorn: de hoorn van een eenhoorn gold als een zeer krachtig tegengif. De zestiende-eeuwse medicus Paré (vgl. r. 47 hieronder) had echter opgemerkt dat de oude beschrijvingen van de eenhoorn sterk deden denken aan het uiterlijk van andere dieren, zoals het hert, de olifant en de rhinoceros (vgl. r. 33-38). In zijn verhandeling had hij ook laten blijken niet veel vertrouwen te hebben in het middel (Van Andel, 1928, p. 5-25, met name p. 15).
	komt stooten: vooruit stoot
40	Voor uit, om hoogh, aan ons gestift: Hoog aan de voorzijde van onze winkel (vgl. wnt iv, 1816). De winkel van de familie Six van Chandelier in de Kalverstraat droeg aan de hijsbalk een vergulde eenhoorn als uit-

[p. 440]

	hangteken (Van Lennep en Ter Gouw ii, p. 369; Frederiks, 1883, p. 236-237).
41	die monsters: die monsterlijke Madrileense hoorndragers (in contrast met de genoemde min of meer monsterlijke diersoorten)
	van dat ooverwight, t'ontlaaden: van die overlast te verlossen
42	oeffningh: vaardigheid
43	Dies: Daarom
	konstigh: deskundig
45	weetende: geleerde
46	meesters in de sirurgy: meester-chirurgijns
47	Komt u iets [...] te vooren: Komt u iets ... in gedachten
	Pare: Ambroise Paré of Ambrosius Pareus (1510-1590), een vermaard Frans chirurg (vgl. de annotatie bij r. 39)
	Galeen: Galenus, de Antieke geneesheer
48	Gedienstigh tot die artseny: Als oplossing voor dit medische vraagstuk
50	Of daar, of elders van een bes: Van een oud vrouwtje hier of daar
51	Die 't by de spinrok vondt: Dat het bij het spinnen heeft gehoord (vgl. spinrokkenpraatje, ‘kletspraatje’, wnt xiv, 2846)
	probatum, by de vrouwen: een probaat middel, volgens de vrouwen
53	pleistren kan: middeltjes weet te gebruiken (wnt xii, i, 2532, deze plaats)
	af te heelen: iemand met artsenij van ... af te helpen, mogelijk met de woordspeling: door als zijn ‘heler’ op te treden, hem tegen betaling te helpen een misdaad te verbergen (vgl. ook pleistren in de zin van: ‘met een schone schijn aan het oog onttrekken’)