Gedichten (2 delen)

[241] Blyde inkomste te Madrid, van Maria Anna van Oostenryk, kooninglyke bruid van Spanje (p. 409)

toelichting

Het gedicht beschrijft de Blijde Inkomste van Maria Anna van Oostenrijk in Madrid. Zij was de dochter van de Duitse keizer Ferdinand iii en de tweede vrouw van Filips iv, met wie zij in oktober 1649 trouwde. Haar bruidegom was haar dertig jaar oudere oom, de broer van haar moeder. Zij was veertien jaar oud en zij was eerder verloofd geweest met Filips' zoon Baltasar Carlos, die in 1646 was overleden. Ruim een maand na haar huwelijk, op 15 november 1649, hield zij haar plechtige intocht in Madrid (Justi, 1888, ii, p. 285-288; Hume, 1906, p. 366). In die tijd was Six in de stad. Hier en daar neemt de toch al opvallend verheven toonzetting van dit gedicht bizarre vormen aan. Hetzelfde gebeurt ook duidelijk in Six' tempel, aan den kooningh van spanje (no. [246]). In de overdrijving schuilt spot; Six ‘pluimstrijkt’ om de hoge aspiraties van het Spaanse hof te hekelen. De Keer en de Teegenkeer van zijn ode hebben een sonnetvorm. Het gedicht staat op p. 309-311 van Six' Poësy.

[p. 433]

annotatie
2	boodschapt van: kondigt ... aan, is een voorbode van
3	voor ... gaat: voorafgaat aan
	yvoor der sonnekarre: het ivoor van Apollo's zonnewagen, het heldere daglicht
4	syn berookte mynen: zijn zwart-beroete onderaardse holen
5	verschuif: schuif weg, open
	gardynen: bedgordijnen
6	Ruil [...] in: Ruil ... in voor
	waakende: overdag te dragen (hypallage)
7	geef: begeef
8	voorbeeld van de dood: de voorafschaduwing van de dood, dwz. de slapenstijd (wnt xxii, 1516, deze plaats)
10	Die niemand dan sich selve kan gelyken: dwz. Die met niemand kan worden vergeleken
11	hiel gewaardight, voor haar min: de gunst van haar liefde heeft waardig geacht (vgl. wnt iv, 1998)
12	zulken God, wien andren moeten wyken: zulk een god, bij wie anderen in het niet vallen
13-14	daadlik ook van sin Verlieft: onmiddellijk ook verliefd in zijn hart
18	gemaande blessen: maanvormige blessen (Van Es, 1953, p. 146 verklaart echter: ‘door manen omringde witte plekken op het hoofd’)
19	guitarn: gitaren (wnt iv, 2404)
	gehouwt: ‘gehuwd’, gepaard
20	Versuim: Laat ... achterwege
	mirt, noch laaten roosenboed: feestelijke omkransing van mirtetakken en late rozen (het is immers november). De mirt is Venus gewijd (vgl. r. 21).
21	Venus: nl. de Heemelsche Godin (r. 9)
	onder voet: voor de voeten (als loper)
22	haar straalen: dat haar stralen
25	Auroors scharlakengluur: de scharlakenrode ‘gloor’ (gloed) van Aurora, de dageraad (wnt v, 171, deze plaats)
26	zyn neerslaagen aangebeeden: nederig aanbeden worden (met neergeslagen ogen)
27	Dies set een scherm, of seedge middelmuur: Trek daarom een afscherming, of ingetogen scheidingswand op (metaforisch voor: neem hoofs-wellevende terughoudendheid in acht)
28	Godsdienst: verering van deze Venus
	om: om eerst dan
29	vordert: baat
	sienelyke: zichtbare, uiterlijke
30	betracht: nagestreefd
31	Misgunt het hart: dwz. Als uw hart haar geen ... gunt
	oprechtiger: oprechter, ongeveinsder (wnt xi, 1113, deze plaats)
32	gulde glans, die Ofir geeft te vracht: glanzend goud, dat Ofir tot ons voert. Uit Ofir kwam het goud dat de koningin van Scheba Salomo schonk (1 Koningen 10:11).

[p. 434]

33	mirr, noch rook: mirre, noch wierook. Vgl. ook de geschenken van de drie Koningen: goud, wierook en mirre. De toon is hier onmiskenbaar sarcastisch.
34	zielgom: reukwerk van de ziel, metaforisch voor: oprechte verering
	smaakt [...] aan: is ... aangenaam, bevalt
	't outer: het offeraltaar (hier voor een reukoffer)
35	zoo: indien
	de gloor: de pracht
36	waarlike: oprechte geestdrift (met samengetrokken: gloor)
37	Laat dat: Laat dat dan
	geschift: afgescheiden, gezuiverd
38	myn kerkelyk gestift: mijn kerkgebouw, mijn tempel. Six bedoelt waarschijnlijk de door hem opgerichte tempel, aan den kooningh van spanje (gedicht no. [246]). Dat zou kunnen betekenen, dat dit gedicht blyde inkomste aanvankelijk nauwer met dat gedicht heeft samengehangen dan uit de plaatsing in de bundel van 1657 blijkt. Van Es, 1953, p. 146 weet met myn niet goed raad en vraagt zich af of hier misschien de stad Madrid of de koningin zelf aan het woord is, al ziet hij ook dat deze opvatting moeilijk te rijmen is met de laatste regels. Michels valt zijn eerste veronderstelling bij: ‘Het komt mij voor dat in het hele gedicht een rei aan het woord is, die de stad Madrid vertegenwoordigt’. Hij interpreteert kerkelyk gestift heel letterlijk als ‘de kerk binnen welker muren de koning met zijn bruid gaat worden gehuldigd’ (Michels, 1964, p. 178). Tegen deze interpretatie pleit echter de aanspraak Madrid, in r. 5.