Gedichten (2 delen)

[183] Op Titus Andronikus. Van Jan Vos. Aan den selven (p. 319)

toelichting

Op 30 september 1641 ging Jan Vos' treurspel Aran en Titus, Of Wraak en Weerwraak in première. Het stuk was zeer populair en werd in de periode van 1641-1665 honderd maal op de planken gebracht in Amsterdam. In druk werd het steeds als Aran en Titus betiteld, maar bij de voorstellingen heette het veelal Titus Andronicus (Oey-de Vita en Geesink, 1983, p. 196). Het lijkt dus niet onmogelijk, dat Six het stuk heeft zien opvoeren. In zijn bespreking van de waardering van Aran en Titus gaat Buitendijk niet in op dit gedicht van Six (Vos, 1975, p. 85-97, vgl. p. 493-494). Ook elders in zijn werk spreekt Six steeds met lof over Vos (vgl. gedicht no. [212], r. 44-45, gedicht no. [568] en vgl. ook de annotatie bij gedicht no. [129], r. 7). Het hier behandelde gedicht staat op p. 238-239 van Six' Poësy.

[p. 332]

annotatie
titel	den selven: hemzelf
1	Een sinryk geestigh dichter: Een geestrijk dichter die zich gelukkig van de taal bedient
1-2	nam Syn oorspronk: is zo geworden
2	mam: borst
5	die borst: die jongeman, nl. Jan Vos (geboren in 1610 of 1611, vgl. Vos, 1975, p. 5)
6	wyl: terwijl
6-7	niet kan, Dan: niets anders kan, dan (Vos was van beroep glazenmaker)
8	Toestoppen: Weer dichtmaken
	was: altijd is geweest
9	van: sinds
10	Maar: Alleen maar
11	verbaast, en suft: zich verwondert en perplex staat
12	Wan: Als
	syn staatich diep vernuft: de voorname en diepzinnige voortbrengselen van zijn dichterlijk vernuft
13	het moordtooneel: met moorden gevuld toneel. Op twee na worden alle hoofdrolspelers in Vos' stuk gedood (Vos, 1975, p. 55).
14	een zoo Godlik treurgespeel: een zo hoogverheven vertoning van een tragedie (wnt xvii, ii, 2681 verklaart dit treurgespeel echter als: treurspel)
15-18	Dat ... eer: Dat Griekenland de eerste leermeesteres van de dichter (nl. de moederborst, vgl. r. 1-2) en dat Rome de vergeten (nu te weinig gewaardeerde) les van die leermeesteres in hun vroegere ere willen herstellen, met dit treurspel, dat zij bewonderen, als uitgangspunt
20	eige: passende, geëigende (of bedoelt Six dat de woorden oorspronkelijk zijn, niet ontleend aan iets anders dan de moeders mam?)
21	braaf: edel
22	aan hoogh, en eedel bloed: in Aran en Titus worden bijvoorbeeld de vrouw, de beide zoons en de broer van keizer Saturninus vermoord.
23-24	Maar ... geweest?: Maar welke god was het, grote geest, die u toen (bij het schrijven) tot orakel heeft gediend (dit dichtwerk heeft ingegeven)?
26	Op Hollandsch: In het Hollands
27	Hy bracht geen braaver spraak, ter baan: Dan had hij geen edeler taal kunnen laten gebruiken
28	Dan uwe pen, als Kiliaan: Dan die van uw pen, die even edel is als de taal van Kiliaan, de taalgeleerde en woordenboekmaker (1528 of 1529-1607)
29	strykt men seegen van: overwint men
30	slechtaards: nederige talenten
	achter oover smyt: dwz. doet vergeten
31	Vergeetens euvel swaard: Het zwaard van de nare vergetelheid
32	Een geest van geen onsterflik hoofd: Een waar dichter niet van (het hoofd van) zijn onsterfelijkheid
33	de freev'lige Tibeer: de boosaardige keizer Tiberius
34	zoo een smid: nl. net zo'n glaswerker (als Vos). Een Romeinse glasblazer had een buigzaam glas ontwikkeld en demonstreerde zijn uitvinding aan Tiberius. Hij wierp een kom van het materiaal op de grond

[p. 333]

	en zag kans de ontstane bluts met een hamer uit te deuken. De keizer liet hem onthoofden om te voorkomen dat zijn uitvinding de goudprijs nadelig zou beïnvloeden. Zijn naam bleef op last van Tiberius onbekend. De uitvoerigste versie van het verhaal geeft Petronius' Satyricon, 51 (vgl. ook Plinius, Naturalis historia xxxvi, lxvi, 195 en Cassius Dio's geschiedenis van Rome, lvii, 21, 5-7).
35	door syn taaije roomerkunst: met behulp van zijn uitvinding van een flexibele roemer
36	Verhoopte: Hoopte ... te verwerven
37	buigeloos, en bros: dat niet buigzaam is en wel broos (niet flexibel en daardoor duurzaam als het - overigens wel vergeten! - glas van de glasblazer uit de anecdote)
38	met: evenals
	naam: vergelijk de onbekende naam van de glasblazer