Gedichten (2 delen)

[178] Eerste steen van het stadthuis t' Amsterdam, [...] (p. 311)

toelichting	Het gedicht staat op p. 231-233 van Six' bundel.
annotatie
titel	Gerbrant Pankras: Gerbrand Pancras van Erpecum (1643-1702), zoon van burgemeester Gerbrand Claesz. Pancras (1591-1649) (Elias, Vroedschap i, p. 403 en p. 405)
	Jakob de Graaf: Jacob de Graeff (1642-1690), zoon van burgemeester Cornelis de Graeff (1599-1664) (Elias, Vroedschap i, p. 422-423)

[p. 324]

	Sybrand Valkonier: Sybrand Valkenier (1634-1665), zoon van burgemeester Wouter Valkenier (1589-1650) (Elias, Vroedschap i, p. 409-410)
	Pieter Schaap: Pieter Schaep (1635-1685), achterneef van burgemeester Gerard Schaep van Kortenhoef (1589-1666), die geen kinderen had (Elias, Vroedschap i, p. 65, p. 355-356, p. 415 en p. 523)
2	nyvrigh: gespannen, aandachtig
3	Waer op: Waarboven
4	't vreejaar: het jaar van de vrede van Munster
5	den steen: het marmer
6	Ligurs marmre blaas: dwz. de marmergroeven van Ligurië
	gesneên: dwz. gewonnen. Six maakt een woordspeling met steen, blaas en gesneên; het ‘snijden van de steen’ is de in de zeventiende eeuw beruchte operatie van de blaas ter verwijdering van blaasstenen.
7	dat paar Ygodinnen: misschien bedoelt Six concreet de beelden van vrede en gerechtigheid die in het midden en aan de rechterzijde boven het timpaan van het stadhuis staan. Hij zou dan op de hoogte moeten zijn geweest van bouwplannen die in 1648 reeds in die versiering voorzagen. Het bestaan van zulke plannen kan, met name waar het de voorstelling van de vrede aangaat, blijken uit een bewaard gebleven, mogelijk uit 1648 stammend schaalmodel van het te bouwen stadhuis. De beelden, die overigens niet uit marmer, maar uit brons zijn vervaardigd, zijn eerst in de jaren zestig van de zeventiende eeuw op het stadhuis aangebracht (Fremantle, 1959, p. 33, noot 3).
9	starooght: staart
10	Van konstigh staal: Met een vaardige beitel
	daar in: nl. in het eerst gesteent (r. 2)
11	leeven: voortleven
13	die kei: die eerste steen met inscriptie
14	kloeke: krachtige, forse (Pankras is dan vijf jaar oud)
15	net: precies recht
16	seggen: aanwijzingen
17	borsten: jonge kerels
18	een Schutterhuis: vgl. het doeldak (r. 25)
	Kerk: vgl. Westmunsters [...] (r. 24)
19	Vorstelyke wooningh: vgl. 't Kapitool (r. 22)
20	plach: volbracht
	Keiser: nl. Vespasianus
	Prins: nl. Willem ii
	Kooningh: nl. Hendrik iii
21	lagh: legde. Suetonius vermeldt Vespasianus' eigenhandige hulp bij de herbouw van het in 69 na Chr. afgebrande Capitool (Suetonius, Vespasianus viii, 5).
23	metste: metselde. Koning Hendrik iii van Engeland (1216-1272) legde in 1220 de eerste steen van de Lady Chapel van Westminster Abbey (Kent, 1970, p. 564).
24	voorste mop: eerste steen
	op 't berde: op de geëgaliseerde ondergrond, vgl. ‘te berde brengen’ (wnt ii, i, 1845)

[p. 325]

25	het doeldak, in den Haagh: het gebouw van de St. Sebastiaansdoelen in Den Haag (hoek Korte Vijverberg, Toernooiveld), waarvoor de tienjarige Willem ii in 1636 de eerste steen legde, getuige het opschrift op de gevel.
26	troffellaagh: laag metselwerk (afgeleid van het werkwoord troffelen, wnt xvii, ii, 3061)
27	den eersten steen: dwz. het fundament
28	Waar [...] booven saaten: dwz. Waar ... op steunden
29	Dus: Evenzo
30	van Amstels waapenkruis: van het Amsterdamse wapen met drie kruisen (bepaling bij Des Raads)
32	een seevenwonder: een van de zeven wereldwonderen
33	zoo: indien
	niet faalt: niet te kort schiet en het niet mis heeft
34	Cheops graavenaald: de piramide van Cheops, een van de zeven wereldwonderen (het wnt geeft bij deze plaats echter op: ‘obelisk’, wnt v, 551)
35-36	Heemelhooge marmre muuren, Van Artemisia: de hoge marmeren muren van het Mausoleum in Halikarnassus, dat Artemisia voor haar gestorven echtgenoot Mausolos liet bouwen, eveneens een van de zeven wereldwonderen
36	zal verduuren: langer zal blijven bestaan dan ... (sluit aan bij Dat, r. 33)
37	de vraat van steen: bijstelling bij de tyd
38	vrat: zou verteren
39	Lyk: Zoals
	bestemoer: het oude moedertje, dwz. het oude stadhuis, dat in 1652 afbrandde. Vondel gebruikt hetzelfde beeld in zijn gedicht op die brand (wb Vondel v, p. 542, r. 9).
41	Zoo: Dan (vat zoo, r. 37 op)
42	den Raad: de Senaat
	langs rieten school: onder een rieten dak herbergde (wnt xiv, 1144, deze plaats). Het door Romulus aangebrachte rieten dak van het Capitool is vermeld in Vergilius' Aeneis viii, 654.
43	trotste: trotseerde, oprees in
44	Van goud: Van goud gebouwd (en niet van vergankelijker steen, vgl. r. 37)
45	stee: stad
46	onder Raân: onder de Raadsleden
47	Meeste oorsaak: Meest voorkomende oorzaak (bepaling bij breuk van eendraght)
48	tuimlen: zullen ineenstorten
	standen: Staten (wnt xv, 657)
49	sie ik: zal ik zien
	om hoogh: in de hoogte
50	Doorluchtigh: Hoogverheven
52	dier Oom, en Vaadren: van de oom en de vaders van die leggers van de eerste steen
53	Filip: Filips iv
	schier ooverheert: die nu bijna geheel bedwongen is

[p. 326]

54	Self: Zelfs
	seegnen: plechtig van zijn instemming getuigen, zijn zegen uitspreken over het feit
	vereert: verheerlijkt
58	den Arends kluif: de klauw van de arend, hier voor: de onontkoombare vernietiging (vgl. wnt Suppl. i, 1592)
59	verbyten: verduren (wnt xix, 563, deze plaats)
60	moogen: kunnen
64	cederblaaden: bladeren van de cederboom, symbolisch voor verhevenheid, macht en duurzame bescherming (vgl. onder meer Psalm 80:11)
correctie	Op p. 231 van Six' bundel staat in r. i van dit gedicht lykt. In de lijst met Drukfeilen achterin is dit verbeterd tot kykt.