Gedichten (2 delen)

[p. 297]

[163] Val van Haarlems Flora (p. 283)

toelichting	Haarlem was het centrum van de beruchte tulpomanie van 1636-1637 (vgl. Krelage, 1942). Ook in zijn gedicht no. [364] gaat Six op de tulpenwindhandel in. Ik kan het hier behandelde gedicht niet nauwkeurig dateren. Het staat op p. 209-211 van zijn bundel.
annotatie
1	handgebaaren: wijzen van bedrijfsvoering, broodwinning (vgl. wnt v, 1946-1947)
3	't kleine sand: de kleine zandkorrels
5	wis: waarachtig, zeker
6	waar: handelswaar
7	de Kappadooker bloem: de tulp. In 1561 beschreef de botanicus Gesner de eerste in Europa bloeiende tulp. Volgens hem was die tulp gekweekt uit zaad dat geïmporteerd was uit Constantinopel of uit Cappadocia, een streek in Turkije (Krelage, 1942, p. 16).
8	duisendverwig: duizendkleurig
	noem: noemt
9	Van ses vlammen: Met zes gevlamde bloembladeren
9-10	een prente, Van: een plaatje, geschilderd door
12	Met geen titels, klein van faam: Bepaald niet met nederige namen
13	Maar naa: Maar met vernoemingen naar
13-14	Grieken ... Kapiteinen: vgl. bijvoorbeeld de namen ‘Alexander Magnus’, ‘Julius Caesar’, ‘Viceroy van Orange’, ‘Admiraal van Brabant’ en ‘Generael de France’ in Krelages uitputtende lijst van de tulpenverscheidenheden tijdens de windhandel (Krelage, 1942, p. 126-141). Kapiteinen heb ik daarin echter niet aangetroffen. Six zal het soort namen hebben willen oproepen, niet de precieze namen van bepaalde variëteiten.
15	Naa den tulipant een tulp: En naar de tulipant een tulp genaamd. Een tulipant is een tulband. De vormovereenkomst van de tulband en de bloem zou de naam ‘tulp’ hebben opgeleverd (vgl. voor de etymologie: wnt xvii, ii, 4028 en Krelage, 1942, p. 17).
16	Slechter dan een hoorn, of schulp: Onbeduidender dan een hoorn of een schelp. Men denke hierbij aan een schelpenverzameling.
18	gaauwe: schrandere
	keuren: verkiezen
19	aardigh glas: mooi porselein (doelt Six met glas op het glazuur?)
20	lyst: de lijst van een lambrizering, een schoorsteenmantel(?)
	kas: kast
21	bestreeken: beschilderd
22	licht van breeken: zeer breekbaar
23-24	Wes ... leidt: Waardoor het een (al eerder?) berispte huismeid tot razende wanhoop brengt
25	geestge: kunstige
	derven: mogen, kunnen
26	onvergaande verven: onvergankelijke kleuren
27	voor de stof: voor àlle stof vergaat (voor de jongste dag)

[p. 298]

28	Stoffen: Prat gaan
	gewisser lof: beter gefundeerde roem
29	verachten: ‘behoeven zich niets aan te trekken van’
	soomerplaagen: zomers slecht weer
30	die: de plaagen, die
31	Al het snood gewurmte mydt: Al het verderfelijk wormgedierte vermijdt
32	dat harde: nl. die schelpen
33	Sparklend: Fonkelend (wnt xiv, 2608, deze plaats)
34	flus: nog onlangs
35	Als op Ryssels weefgetouw: dwz. Evenals op een textielnijverheid als die van Rijssel. Evenals Rijssel (Lille) was Haarlem een vermaarde lakenstad.
36-37	Trouwens ... Bloeijende: (Het blad der tulpebloemen) dat (nu) waarachtig weer veeltallig en volhardend bloeit
37	op syn moerajuinen: boven de bollen in zijn (Haarlems) bodem (‘modder’)
38	ook, in gesifte tuinen: zelfs in de zorgvuldigst aangelegde (‘gezeefde’) tuingronden
39	Sorge voor: Risico van
41	Onder 't aardryk, en ontlooken: Of ze nu nog onder de grond zitten of dat ze zijn uitgelopen
42	Als de Noorder vlammen rooken: Als het noorderlicht brandt (nl. als het lente is). Het noorderlicht zou vooral in de lente zichtbaar zijn (vgl. de aanhaling in wnt viii, i, 1579-1580 onder lente).
43	veel reegens: nl. in de herfst
44	Of veel Sons, of koude let: Of als veel zon (in de zomer), of veel koude (in de winter) hinder geeft
46	Den pryseerder: Hij die de prijs en de roem bepaalde (de samenstelling niet in het wnt, vgl. wnt iii, ii, 3904)
47	om: op
48	Merkuur: Mercurius, god van de (eerlijk of oneerlijk verkregen) winst
49	Die zoo veele ryken raakte: Die op zo'n manier vele rijke lieden trof
51	Dat: Dat het (sluit evenals Dat, r. 54 aan bij zoo, r. 49). Dit Dat is te verbinden met rouwde, r. 54.
	zoo meenigh: zo menige
53	de lochte winden: de winderige lucht (vgl. ‘windhandel’)
54	Dat: En dat het (vgl. de annotatie bij r. 51)
	weevers: nl. Haarlemse wevers (vgl. r. 35)
55	Ruilebuitend: Die ... hadden verkwanseld (wnt xiii, 1674, deze plaats)
	spoel, en web: dwz. hun gereedschap en produkten
56	den Lombardier Alheb: de pandjesbaas Heb-Al (vgl. wnt viii, ii, 2654)
57	Waar: Terwijl
	sulke lompe bollen: die grove tulpebollen
58	Niet slechts telde: Niet alleen per stuk verkocht
58-59	maar ... Goudballansjes: maar ze (ook nog) op goudbalansjes zag afwegen (vollen: vullen)
59-60	met ... dwaas: om per aas te worden voorgewogen aan de dwaas (die ze wilde kopen). Inderdaad werden de bollen per aas (ongeveer 0.05 gram) verkocht. Oorspronkelijk werd deze eenheid in de goudhandel gebruikt (Krelage, 1942, p. 47).

[p. 299]

61	ses duisend gulden, Voor een bloem: Krelage, 1942, p. 65 noemt zelfs een bedrag van 30.000 gulden voor drie bollen Semper Augustus.
63	daalers: klinkende munt (‘Talers, daalders’)
	had gehaalt: uitbetaald had gekregen
64	met wat papiers: nl. met niet in te vorderen schuldbekentenissen
65	flus: zopas nog
	wassen: groeien
66	in aschen: in het slijk
67	Let men op: Als men ... beschouwt
68	handel van een blom: ook in de zin van: de normale gang van zaken bij een bloem (nl. dat ze sterft en in het slijkt valt)