Gedichten (2 delen)

[76] Op het ontbeeren van den waaren godsdienst (p. 78)

toelichting

Het buitenland, waarvan in dit gedicht sprake is (r. 7), zal betrekking hebben op Italië (door Six in 1650 bereisd) en de aanduiding den waaren godsdienst in de titel zal dan ook bedoeld zijn als contrasterend met het katholicisme in dat land. Frederiks, 1883, p. 240 suggereert dat het gedicht slaat op Six' reis door Frankrijk, ‘voorbij Nantes’, maar ik zie voor die plaatsbepaling geen argumenten. De Klinkdichten-afdeling in Six' bundel is min of meer chronologisch geordend en die ordening wijst voor dit sonnet in de richting van Italië. Het staat in die afdeling op p. 39.

[p. 76]

annotatie
1	treedt [...] vuil met voeten: maakt ... vuil onder zijn voeten
2	se: nl. de seegeningh des Heemels
	daauwt: als dauw neerdaalt
3	naa: wanneer
	rechtvaardich eens verdroot: eens naar recht heeft verdroten (nl. dat men Zijn zegening veracht)
4	Weerhoudt: Houdt ... achter
	doetse dorstigh boeten: laat er als vergelding naar dorsten
6	versuimt: genegeerd
	van uw gesant genoodt: toen ik door uw afgezant was uitgenodigd, dwz. toen ik in de gelegenheid was een dienst te bezoeken
7	Dies: Dáárom
8	En ... moeten: dwz. En mijn straf voor die zonde is, dat mijn gebeden vergeefs blijven
9	koele volle beek: vgl. Psalm 42 (woordspeling met de naam Hollebeek)
10	op Holbeeks rots geslaagen: die heeft geslagen op de rots Hollebeek (vgl. Exodus 17:5-6). Jacobus Hollebeek (1593-1650) was in 1636 in Amsterdam beroepen (De Bie en Loosjes iv, 1931, p. 163-164). Nog tijdens zijn reis ontving Six het bericht van zijn overlijden op 30 november 1650 en dichtte in Venetië zijn beklagh daarover (gedicht no. [264]).
12	Zal ik my naamaals van versuimenis beklaagen?: Zal ik mij in het vervolg ooit nog hoeven verwijten dat ik heb verzuimd (nl. naar de kerk te gaan)? Six hoopt van zijn verzuim voldoende te hebben geleerd.
13	geef een eer versuimden week: dwz. schenk mij een week van mogelijke kerkgang (die ik eerder verzuimd heb)
14	op elken dagh: nl. op elke dag van die week. In Amsterdam werd op alle dagen van de week behalve maandag en zaterdag kerk gehouden. De doordeweekse predikaties konden 's ochtends vroeg of 's avonds bezocht worden. Kerkgang in de week gold meer als bijzondere verdienste dan als plicht (Vos, 1903, p. 22 en Van Deursen, 1974, p. 168-172, die zich evenwel concentreren op de situatie van, respectievelijk, de laatste decennia van de zestiende en de eerste van de zeventiende eeuw).