Gedichten (2 delen)

[p. 49]

[53] Aan Abraham Grenier den iongen, rechtsgeleerden van Middelburgh, tegenwoordigh te Angiers (p. 55)

toelichting	Naar alle waarschijnlijkheid heeft Six dit sonnet, evenals het voorgaande, in Spanje (Madrid) gedicht. In Frankrijk had hij van zijn reisgenoot Grenier afscheid genomen, maar er was afgesproken elkaar in Italië weer te treffen. In dit gedicht gaat Six nog van die afspraak uit en legt Grenier de voordelen van zijn komst naar Italië voor. Later zou hij echter te horen krijgen dat Grenier was teruggekeerd naar Zeeland (vgl. gedicht no. [71], r. 1-4).
	In de Parijse bibliotheek had Grenier Aulus Gellius' Noctes Atticae (tweede eeuw na Chr.) bestudeerd aan de hand van een codex. De aantekeningen die hij daarbij maakte zijn onder ogen gekomen van Nicolaas Heinsius, die er iets over heeft meegedeeld aan Isaac Vossius, al is niet duidelijk wat. Heinsius' brief is nl. verloren gegaan en zijn mededeling nog slechts te reconstrueren uit een terloopse opmerking in Vossius' antwoordbrief van 19 augustus 1651 (‘Grenirius iste Zelandus, qui in Gellium notas scribit, quis sit vellem addidisses’, Burman, 1727, iii, p.622-623).
	Grenier is met Heinsius ook over andere zaken in contact geweest. Ik vond een briefje van Greniers hand, dat een aan de hoogleraar gezonden ‘pack’ heeft vergezeld, zoals blijkt uit een vermelding op de adreszijde. Blijkens de eerste regel van het briefje (‘Ecce tibi tandem Canisii antiquas istas lectiones, [...]’) zal de jurist Grenier in dat pak de in 1601-1604 verschenen zesdelige Antiquae Lectiones van de rechtsgeleerde Henricus Canisius hebben verstuurd. Het pak met het briefje is vanuit Den Haag naar Leiden gezonden en heeft als datering slechts ‘24 Maij’ (ub Leiden, Handschrift Burm. f 6 a).
	Ook met de in dit gedicht (r. 11) genoemde Claudius Salmasius is Grenier in correspondentie geweest. In een brief brengt hij de beroemde hoogleraar zijn reis naar het zuiden en zijn codicologische belangstelling onder de aandacht en noemt daarbij ook Gellius' werk. De brief is vanuit Middelburg naar Leiden gestuurd en alleen ‘14 kalend. Julias’ gedateerd (ub Leiden, Handschrift Pap. 7).
	Uit r. 10 van dit gedicht blijkt het niet duidelijk, maar ook Six moet zich met variantenonderzoek hebben beziggehouden. In de Leidse universiteitsbibliotheek bevindt zich een Horatiusuitgave van 1613 (signatuur 758 e 261) met aantekeningen in het handschrift van Joan van Broekhuizen (1649-1707). Tegenover de titelpagina verklaart deze dat hij in het onderhavige exemplaar varianten heeft overgenomen uit een bijgeschreven Horatiusexemplaar van Six van Chandelier. Six zou die varianten hebben verzameld uit een ‘codex regius’, leest Van Broekhuizen uit een aantekening in Six' exemplaar, maar het is hem niet duidelijk in welk koninkrijk hij die zou hebben geraadpleegd. Hij neemt aan dat het handschrift een Frans of een Spaans bezit is, want hij weet dat Six in die twee koninkrijken is geweest.
	Ik heb een aantal van de door Van Broekhuizen overgenomen varianten vergeleken met de variantenopgave in een moderne Horatiuseditie

[p. 50]

	(Horatius, editie Bo), maar moet bekennen dat het mij niet is gelukt onomstotelijk aan te tonen welke codex Six onder ogen moet hebben gehad, al wijzen de meeste door mij vergeleken varianten op de codex met het sigle a (Parisinus 7900 a, een tiende-eeuws handschrift, vgl. Horatius, editie Bo, i, p. vii-viii). Ik kan dus, mede op grond van r. 10 van dit gedicht, slechts aannemen, dat Six een van de in Parijs bewaarde Horatiushandschriften heeft bestudeerd, toen hij daar in het gezelschap van Grenier verbleef. Dit sonnet staat op p. 27 van Six' bundel.
annotatie
1	kriekelende Son: opkomende zon, kriekende dageraad (wnt viii, i, 200, deze plaats), als beeld voor de in Angers gepromoveerde Grenier
	juist: zojuist, nog maar pas
	den Burghschen tooren: de toren van de Nieuwe Kerk in Middelburg
2	Roost middel in de locht: In het midden van de hemel in rode gloed zet (vgl. wnt xiii, 1542), woordspel met Middelburg
	noch bruin, met flaauw gestraal: die nog donker is (wnt iii, i, 1666) en slechts een flauw schijnsel vertoont (bepaling bij de locht). Middelburg heeft voorheen dus alleen maan en sterren gekend, maar met Grenier komt zijn zon op.
3	maal: afschilder
4	Wiens ... gebooren: Wiens heldere licht binnenkort zal worden begroet door de dag (de bloeitijd) van Zeeland, die door u is aangebroken (nl. bij Greniers terugkeer in Zeeland)
5	Wat: Waarom
	verlooren: kwijt, missend
6	want: Dat is zo, omdat
	moedigh: trotse (wnt ix, 942)
7	haar ryk, elk prysende, en haar taal: die allebei prat gaan op hun rijk en hun taal
8	Van ... hooren: Weerspannig zijn als ze horen dat er sprake is van een hereniging van ons beiden in Rome (wnt vi, 677, deze plaats). Waarschijnlijk bedoelt Six: het Louvre en het Escorial willen niet horen van een hereniging van u uit Frankrijk en mij uit Spanje, want die ontmoeting zou ook iets oproepen van een verzoening tussen beide landen, terwijl ze in oorlog zijn.
9	O wist ghy [...]?: O, als u eens wist! (nl. wat Rome te bieden heeft, vgl. r. 14)
	ghy vloogt: dan zoudt u vliegen
	door ys, door sneeu: nl. over de Alpen
10	Waar ik 's daags Flaccus sleet: Toen ik daar (nl. in Parijs, vgl. r. 13) de dag doorbracht met Horatius
	sleet ghy Atheensche nachten: werkte u ‘Atheense nachten’ door. Aulus Gellius' Noctes Atticae is een verzameling kritische besprekingen van tekstpassages uit een groot aantal Antieke auteurs.
11	Hier hoefde ik geen Salmaas: Hier (in Rome, als ik daar was, vgl. r. 14) zou ik geen Salmasius van node hebben (nl. als u daar was). Six noemt de beroemde Leidse hoogleraar Claudius Salmasius (1588-1653) hier

[p. 51]

	niet zozeer wegens zijn grote taalgeleerdheid, maar eerder wegens zijn fel anti-katholieke werk De primatu Papae (1645).
	een Eenlingh: een unicum, maar ook: een geldstuk met de waarde van één bepaalde munteenheid (vgl. een stuk van achten, r. 12)
12	Myn krachtich voorschrift: Mijn stevige leidraad, richtlijn (in de persoon van de dan naar Italië overgekomen Grenier)
	was: zou dan ... immers ... zijn
	den Paap: voor de paus
	een stuk van achten: een geldstuk met een waarde van acht munteenheden, een ‘reaal van achten’, met een waarde van acht realen (wnt i, 622), dwz. een nog acht maal meer hout snijdende afwijzing van het pauselijk gezag, dan die van Salmasius al is
13	Toen: nl. Toen wij daar waren
	meest: vooral (‘en niet zozeer voor mij’, lijkt Six voorzichtig te impliceren)
14	leeft: leeft voort
	Alexandrye: nl. de beroemde bibliotheek van Alexandrië. Rome zou dus wegens zijn bibliorheekschatten aantrekkelijker zijn dan Parijs voor een taalgeleerde van het formaat van Grenier.
	in perkament, en schachten: in de vorm van perkamenten codices, met veren pennen beschreven