Gedichten (2 delen)

[40] Sluikerye in Spanje door behulpsaamheit der paapen (p. 42)

toelichting

Het sonnet zal blijkens hier (r. 9) in Spanje geschreven zijn. De regels 10-14 sluiten bij het voorafgaande aan als een argument dat de voorstelling in de regels 5-9 kracht moet bijzetten: zoals de koning zijn belasting verzwaart met hulp van de paus, zo kan hij zich op even oneigenlijke wijze op het verschil in geloof beroepen om uit begeerte naar geld de oorlog met de Republiek te hervatten, ook na de vrede van Munster. Over de belastingkwestie (in 1649?) en de rol van de paus daarin heb ik geen nadere gegevens kunnen vinden. Het sonnet staat op p. 21 van Six' bundel.

[p. 38]

annotatie
titel	sluikerye: Sluwe belastinggaring (vgl. wnt xiv, 1932; gewoonlijk betekent sluikerye echter ‘smokkelarij, belastingontduiking’, wnt xiv, 1935)
1	't schuilland: het asielland
	steege: halsstarrige, weerspannige (wnt xv, 933)
2-3	wierd 't voordeelich swaard de schee Bevoolen: is het zwaard naar de schede verwezen, hoewel het voordeel bracht, dwz. wordt de vrede met Spanje gerespecteerd, al was de oorlog winstgevend
4	een van des Pausen soonen: dwz. die een van de volgelingen van de paus is
5	benydde: dwz. door andere landen jaloers bekeken
6	Noch ... twee: In het hart van deze twee (nl. de Spaanse koning en de paus) en daarin niet langer ongeschonden bewaard blijven
7	Dan ... ontglee: Dan tot het moment dat het rapier omwille van de winst uit de schede van Spaans leer zal glijden (vgl. wnt xii, ii, 3315), dwz. Dan tot de Spanjaarden omwille van geldelijk voordeel de strijd zullen willen hervatten
8	Men ... betoonen: Men behoeft de bij de vredesovereenkomst gezworen eed tegenover ketters niet te respecteren
9	Zoo ... uit: Met zulke redeneringen streven hier Machiavelli's listig naar eigen voordeel. Regel 8 is in de directe rede gesteld. Een ‘Machiavelli’ zal voor Six een propagandist van een gewetenloze staatsleer zijn. Het is echter ook mogelijk dat hij concreet verwijst naar het achttiende hoofdstuk van Machiavelli's Il principe, dat de vraag behandelt in hoeverre vorsten zich aan hun woord moeten houden (vgl. Machiavelli, 1615, p. 79-85).
10	had den tol met swaarder eisch verheeven: dwz. had de tolbelasting verzwaard
11	de Paap: de paus
	steef: zette ... kracht bij
12	By 't volk: Onder 't volk, dwz. Door het volk onder druk te zetten
	met gesluik: dwz. met gesmokkel, belastingontduiking (vgl. de annotatie bij de titel; ik heb de afleiding gesluik niet kunnen vinden in het wnt)
13	Ter bieght geweigert: dwz. En dat werd toen geweerd bij de biecht
	tot hy deilde van den buit: totdat hij (de paus) zijn deel van de buit kreeg. Het volk moest dus eerst de verzwaarde belasting betalen, dan konden de koning en de paus de opbrengst delen. Weigerde het volk te betalen, of zag het kans de belasting te ontduiken, dan werd het geweerd bij de biecht, aldus Six.
14	Toen brak de text: dwz. Toen brak men met het bijbelwoord
	men moet den Keiser 's Keizers geeven: vgl. Mattheüs 22:21. Six bedoelt: men moest toen immers de paus geven wat eigenlijk des konings was.