't Word grooter plas: maar niet zo 't was. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1670-1760

Vertaalhistorie. Deel 3

[p. 128]

36
[A. Gouverno], Zedekundige, oordeelkundige, staatkundige en vermakelyke brieven, Amsterdam, [na 1752].
Uit: nummer 10, ‘Aanmerkingen over het schryven van toneelstukken in vaerzen of in proos’.

Het ‘Bericht van de Vertaler’ in no. 1 van de totaal 19 ongedateerde wekelijkse brieven met stukken uit het Frans en Engels werd ondertekend door de verder onbekende A. Gouverno. Deze ‘aanmerkingen’ gaan vooraf aan De dweepery, of Mahomet de profeet, een vertaling van Voltaires Mahomet, ou le fanatisme (1742). De vertaling lijkt onopgemerkt gebleven. Intern bewijs stelt de uitgave in of na 1752. Een exemplaar bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek te Leiden (1220 G 38).

Het Toneelstuk genaamt MAHOMETH DE PROFEET, Van den Heer Voltaire, geeft zoo veel stof tot redenering, dat wy denken onze Lezeren geen ondienst te zullen doen met hen het zakelyke van het zelve mede te delen. Ieder is begerig om die stof van Voltaire behandelt te zien, en wy twyffelen niet of het Stuk zal in Nederduitsche Vaarzen over gebragt worden; maar eer zulk noch geschied verloopt 'er zoo veel tyd in welke de nieuwsgierigheid van de geene die de Taal niet magtig zyn niet voldaan word, dat wy gedacht hebben aan dezelve te kunnen voldoen met een Vertaling in Proos. Waar in wy getracht hebben de sieraden te behouden voor zoo ver die overtebrengen zyn.

Wy twyffelen niet of het zal sommige vreemt voorkomen een Treurspel in proos te zien, 't is echter zoo ongemeen niet of men heeft diergelyke Vertalingen van Latynsche stukken. In zulke overbrengingen word alleen het wezen van de zaak behouden: de werking, en de ontknoping is dezelve als in een berymd stuk; maar de verlokkende klank, en de vloeientheid der Vaarzen is 'er onmogelyk in te behouden; dit is zekerlyk geen klein verlies, want dezelve is van zoo veel vermogen dat men 'er het oneigentlyke, van in vaarzen te spreken, met genoegen om duld, daar men de minste oneigentlykheid in de werking en schikking van een Stuk veroordeeld. Dat echter de Vaarzen niet volstrekt vereischt worden, om een Stuk op het Toneel te doen uitvoeren, blykt, uit verscheide fraaie Stukken, die op het Fransch Toneel in proos gespeelt worden. men zal zeggen dat het

[p. 129]

Blyspellen zyn, dat is waar, maar zoolang men geen Treurspel, van een goeden hant, waar in al de personen hunne eigene natuurlyke taal spreken, in proos heeft zien mislukken, dunkt my, dat men ten minsten vertrouwen magh, dat de zaak niet onmogelyk zou zyn; wy zyn echter ver van te denken, dat deeze Vertaling zulk een Stuk in proos voor het Toneel zou kunnen wezen: in tegendeel zyn wy van gevoelen, dat geen vertaling, uit Vaarzen overgebragt, 'er licht toe zoude kunnen dienen, om dat 'er altoos iets van den zwier der Vaarzen in zulk proos overgaat, waar door de Personaadies somtyts oneigentlyke en opgepronkte spreekwyzen zouden gebruiken, die in de gewoone wyze van uitdrukken niet gebruikt kunnen worden, zonder een belachelyke Pedantery 'er aan te hechten. Zulk een stuk zou uit den grond op in onrym moeten aangelegt worden, en mogelyk zou men 'er al ruim zoo veel zwarigheden in ontmoeten, om alles natuurlyk te houden, en ieder Personaadie na zyn eigen Karakter te doen spreken, als in het maken van vloeiende en sierlyke Vaarzen ontmoet word.