't Word grooter plas: maar niet zo 't was. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1670-1760

Vertaalhistorie. Deel 3

[p. 100]

30
L[ambertus] P[aludanus] (vert.): Milton, Het paradys verlooren, Amsterdam, 1730.
Uit: ‘Voorbericht aan den leezer’.

De vertaler tekende de opdracht aan de vorige vertaler, Jacobus van Zanten (zie no. 27) en aan Abraham van Loon, met zijn volledige naam, de gelatiniseerde vorm van Lambert van den Broek. Zijn berijming is in alexandrijnen. Behalve Van Zantens tekst gebruikte hij ook een Franse prozavertaling (zie Smit, 1983, pp. 279-289). Huydecoper corrigeerde de vertaling voor hem (Schaik, 1962, p. 53). Over Paludanus is verder weinig bekend (zie Scherpbier, 1933, pp. 146-147).

[...]

Ik, der Engelsche taale onkundig, hebbe my bediend van de vertaaling des Heeren Jacobus van Zanten, aan wien ik het werk, om dat het zyn Ed. meest eigen is, vermits ik hem zo kort als mogelyk was, ja zomtyds woordelyk heb gevolgt, opdraag. Zo dra kwam my zyn Ed. vertaaling niet onder de oogen, of, na 't leezen eeniger weinige regelen, bevonde ik dit werk zo heerlyk, dat my de lust beving, om daar op myne geringe krachten te beproeven. Ik ging dan aan de arbeid, en naar dat ik de zes eerste Boeken, al speelende, en zonder dat ik meerder las dan ik rymde, berymd had: want het is myn gewoonte niet om te nagelbyten, laatende zulks over aan Dichtgeesten, die gestadig een knoop in een bieze zoekende, de Dichtstukken van anderen, hoe vloeijende die ook zyn (om dat zy geesten de netheid van taal en rym, 't welk meestentyds harde styve en loome vaerzen veroorzaakt, meerder dan de vloeijendheid en andere uitmuntendheden, aan fraaye Dichtwerken eigen bedoelen) verwerpen en afkeuren, geraakte ik door een braaf Oeffenaar der Dichtkunde in kennis met iemand, die der Engelsche taale en 't verlooren Paradys bekend was; die (ziende, dat de Heere van Zanten, door onkunde, dat 'er meer als een druk van dat werk in de waereld was, zich in zyn vertaaling bediend had van een der eerste drukken, waar in de Goddelyke Dichter zyn werk in tien boeken had begreepen) zich liet bewegen uit liefde tot den naam van den Dichter, om des Heeren van Zantens vertaaling of eerder myne beryming tegens een laater druk (waar in de Heer Milton zyn werk in 12 boeken had verdeeld, en eenige andere kleene veranderingen gemaakt) te vergelyken. En 't behaagde dien Heere om veele plaatzen, waar in des

[p. 101]

Heeren van Zantens vertaaling met dien druk verschilde, van nieuws te vertaalen, gelyk ook de splitsing van het 7. en 10. Boek, (die de Heer Milton waarschynelyk om dat die boeken te langdraadig waaren) in zyn laatste uitgifte had willen doen, aan te wyzen. Ik beken, dat ik niet weinig, door die veranderingen wierd afgeschrikt, om het werk te vervolgen, te meer dewyl ik veele plaatzen moest verrymen: echter heb ik, door de Godlykheid van dit Heldendicht bewogen, my dier moeite getroost, en het werk endeling in myn bekrompen tyd, zo goed en kwaad als 't u hier vertoond word, afgerymd. Ik moet betuigen, indien ik voor af geweeten hadde, dat dit Dichtstuk zo heerlyk, zo groots, zo verheven, zo konstig, zo onnavolgelyk, zo vol God-Zede-Natuur-Starren-Aardryks-wis-staat-Dichtkunde (en wat dies meer zy) was, dat ik nooit de beryming van het zelve zoude hebben ondernomen: Dewyl ik dit werk al te zwaar voor myn gering vermoogen, dat niet verder strekt dan om te rymen, oordeele te zyn. Ik heb het echter volvoerd, doch hoedanig, laat ik u oordeelen, Leezer. En schoon het zeker is, dat ik door de bril van een ander, by gebrek van kennis der Engelsche taale, maar heb konnen zien. Ik zal, hoewel ik gantsch op geen ydelen lof gezet ben, nochtans die lof (by Betweteren lichtelyk een laster) verwerven, dat ik den grootsten, verhevensten en wysten Dichter, die ooit van de Zon wierd beschenen, hebbe nagestamelt, en misschien dat ik, in dit bestaan, gelyk ben geweest, aan den reukeloozen Faëton, in 't mennen van den Zonnewagen, of Ikarus, die, met wassche vleugelen, de Zon in 't aanzicht willende vliegen, zyn dwaasheid, even als Faëton, daar hy in 't water stortede, beklaagde. Maar genoeg hier van. Wilt ge nu weeten, Leezer! waarom ik dit werk berymt en uitgegeeven hebbe, zo luister; wat het eerste betreft: Ik heb 't gedaan uit liefde tot de Dichtkunst, uit lust tot dit onvergelykelyk werk zelf, en laastelyk (gelyk ik hier vooren aangeroerd hebbe) om myne kragten in de rymkonst te beproeven. Wat het tweede (de uitgifte) aangaat: Op dat de Liefhebberen van Nederduitsche rymen (want voor deezen dient het slechts, en niet voor Dichters) dit werk in rym zouden konnen leezen, en voorts om verhevene Dichtgeesten, zich aan de Maaze of elders onthoudende [= ophoudende, ed.], (die niet slechts den naam van Rymers maar van Poëeten verdienen) aan te spooren, ten einde zy, dit Dichtstuk, met een Dichtstyl, de zaaken, daar in vervat, gelyk, naazingen, op dat ons Nederland, een Werk ('t welk alles wat ik ooit in myn moedertaale geleezen hebbe overtreft) in all' zyn fraayheden en luister zoude erlangen; en elk zich mooge verwonderen, dat zulk een groote geest in éénen Man is gevonden, die misschien alle andere Dichtgeesten van alle plaatzen en eeuwen overtroffen heeft.

[...]