't Word grooter plas: maar niet zo 't was. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1670-1760

Vertaalhistorie. Deel 3

[p. 36]

6
Joan Dullaart (vert.): Balzac, Aristippus, of van het ampt der hooge staatsbedienaars, Leeuwarden, 1677.
Uit: ‘Opdracht’.

J.L. Guez de Balzac was een van de voorbereiders van het Franse classicisme. Zijn Aristippe, ou de la cour (1658) bevat een achttal essays over staatkundige onderwerpen. Joan Dullaart was voorts actief als schrijver en vertaler van toneelstukken van 1652 tot ca 1680, en vertaalde ook Tasso in proza. Zijn opdracht was gericht aan Jhr Willem van Wyngaarden. Zie verder bij no. 8 en 10 hieronder.

[...]

Verscheide Perzoonen, zeit de geleerde Godeau,^a zeggen dat de vertaalingen voor gaauwe vernuften, onwaardig zijn;¹¹ en gelijk als die oude Filozoof, die niet wilde toestaan dat men waater by zijn buuren haalen zoude, voor dat men zijn eigen Landt eerst tot op de Kleigrondt hadt uitgedolven; dat alzoo een geest zich niet begeeven moest, om andere te verklaaren, voor al eer dat hy gevoelden onbequaam te zijn, van uit zich zelve iets te konnen voortbrengen.

Doch vervolcht hy, ik ben van dat gevoelen niet, maar in tegendeel dunkt my, dat men om de vertaaling van een deftig Schrijver, gelukkig te voleindigen, weinig minder verstant, oordeel en welsprekentheit van nooden heeft, als in de werken aardigheit en vindingen zijn.

Daar zijn geen menschen, als d'onweetende, die hun kunnen inbeelden, dat deeze arbeit geensints moeijelijk is. Want gelijk als yder taal zijn bezondere aangenaamheit heeft, en yder geest zijn verscheiden merkteeken, of uit reeden van de Luchtstreek;^b of ter oorzaak van de ongeleegentheit der gesteltenisse der werktuigen, die hem in zijn werken dienen; of door de verscheide onderwijzingen; zoo is'er een groote bequaamheit van een lange overdenkkinge van nooden, om voor te koomen dat een Schrijver niet belachchelijk te voorschijn komt, met een kleedt dat hy niet gewoon is te draagen.

a In zijn Redeneering op Malherbes werken.

11 Antoine Godeau, ‘Discours sur les oeuvres de M. de Malherbe’, in: Oeuvres de Malherbe, Parijs, 1630.

b Climaat.

[p. 37]

Hier by is de verscheidenheit die men in de taalen vint zoo groot, zoo wel om de t'zaamenstellingen,^c en de gedaanten^d der uitgangen,^e als om de afbeeltzels en andere versierselen, dat men die t'elkens moet van zwier en aangezicht veranderen, indien men daar geen wanschaapen lichchaam van maaken wil.

De vrijicheit die de Franssen in 't veranderen der uitheemse woorden neemen, kan in onze taale ook niet geleeden worden. Want zy maaken gants geen zwaarigheit, om eenige vreemde- en Kunstwoorden, met die maar wat te verbuigen, hunne taal eigen te maaken. Daar de onze een vreemt geluit terstont wraakt.

Ook hebben zy zommige wijze van spreeken, of van hun zelve, of van andere ontleent, die een vertaalder in onze taale hun niet geeven kan, zonder een groote ommezwaaij van woorden te gebruiken, en volgens dien, zonder de gedachten niet te verzwakken, daar van de Scherpzinnigheit dikmaals in de woorden beslooten leit, in dien hy zich zelve niet lang beraat, en hunne taal zoo wel als de zijne verstaat.

Daarom moet het voornaamste oogmerk van hem zijn, de zin met een naaukeurige getrouwigheit te volgen. En het zou somtijts een zeer groote misslag van oordeel zijn, zich aan de gedaante der woorden te binden, daar yder Lantvolk zijn bezondere smaak in de aangenaamheit der stijle heeft, en het geene dat op d'eene plaats verwondering verwekt, gevaar zou loopen van op d'andre niet geleeden te worden.

[...]

c Constructie.

d Forme.

e Periode.