Met en zonder lauwerkrans

Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850 van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 739]

Op het podium
Petronella Cornelia van Alphen
(Rotterdam, gedoopt 26 mei 1763 - Rotterdam, 16 juli 1833)

Van deze schrijfster is niet veel meer bekend dan dat zij dichtstukjes publiceerde in almanakken en in een verzameling als Uylenbroeks Kleine dichterlijke handschriften (twintig afleveringen tussen 1788 en 1809). De enige bundel die ze in het licht gaf heet Gedichtjes voor de jeugd.

Als bijzonderheid wordt van haar vermeld dat ze voordrachten hield. In de Algemeene Konst- en Letterbode werd dat zuinigjes als volgt uitgedrukt: ze was bekend door haar zinrijke, meest zedekundige en satirische, dichtstukjes ‘daar zij zich vroeger, door persoonlijke naïeve en tevens kiese voordracht derzelve, in meer dan een Letterkundige Maatschappij van hare kunstzusters meende te mogen onderscheiden’.

130 Titelpagina van de tweede druk van Van Alphens Gedichtjes voor de jeugd, voorafgegaan door een prent van Joh Bemme Azn naar ontwerp van Petronella van Alphen zelf.

De vriendschap

Het dialoogje over de iconografie van de vriendschap is interessant omdat de botsing wordt verwoord tussen de traditionele voorstelling en de toen moderne normen en modes. Voor de gegeven beschrijving van de ‘vriendschap’ en de bijbehorende uitleg combinere men de gegevens in Het groot natuur en zedekundigh werelttoneel (deel III, 1750; p. 405-408). Vrouwe Vriendschap wordt daar verbeeld met een ontblote borst, in een wit gewaad en met losse haren of vlechten. Ze draagt een hondje op de ene arm en heeft een bloemkrans in de andere hand. Ze heeft blote voeten en staat op een doodshoofd. Mogelijk is het gedichtje bedoeld als bruiloftsvers en bood Van Alphen er een eigen afbeelding van de vriendschap bij aan.

[p. 740]

De vriendschap

 

A.

 

Waarom u, vriendschap! toch met blote borst getekend?

 

Ontsticht dit niet elkeen?

 

B.

 

O vrager, die uw oog hierdoor beledigd rekent!

 

't Geschiedt om wijze reên:

5

't Betaamt de oprechtheid, die geen boezem wil verbergen,

 

En 't hart zelfs open biedt.

 

A.

 

Doch, waartoe wil men u die witte kleding vergen?

 

Ze is zó de mode niet.

 

B.

 

Door elke mode heen blijft zuivere onschuld schittren,

10

Als 't leliblank gewaad.

 

A.

 

Maar, zal uw lange vlecht geen Brutushoofd¹¹ verbittren,

 

Daar dit bijzonder staat?

 

B.

 

De losse en lange vlecht was 't kenmerk steeds, voordezen,

 

Om Gode 't hart te biên,

15

Daar, bij mishandeling, of straf, slechts stond te vrezen

 

De vlecht verkort te zien.

 

A.

 

Wat wil die frisse krans in uwe hand ons tonen,

 

Gestrengeld bloem aan bloem?

 

B.

 

Zo zijn zij saamgesnoerd, wier trouw ik wens te kronen,

20

En die ik vrienden noem.

 

A.

 

Wat zal dat hondje, dáár, in uwen arm ons melden?

 

'k Moet lachen, eer ik 't weet.

 

B.

 

De trouw en dankbaarheid, die slag heeft van vergelden,

 

Dáár, waar de mens 't vergeet.

 

A.

25

Maar hoe toch barrevoets de loopbaan ondernomen?

 

Dit deel is teer en zacht.

 

B.

 

Opdat ik in den nood te vaardiger kan komen,

 

En 't ongemak veracht.

 

A.

 

Maar, zeg, dit éne nog: Wilt ge u ook roem verwerven,

30

Daar gij den dood zelfs tart?

 

B.

 

Geen roem kan mij voldoen; maar, voor mijn vrind te sterven,

 

Dit wenst, dit kan mijn hart.

11 toen modieus kort kapsel, ter ere van de Romeinse vrijheidsheld

[p. 741]

Bron
Kleine dichterlijke handschriften; agttiende schakeering. Amsterdam 1806. p. 43-45.

Literatuur
Algemeene Konst- en Letterbode II (1833), p. 49.
RS