Met en zonder lauwerkrans

Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850 van Anna Bijns tot Elise van Calcar

[p. 517]

Lof van de eenvoud
Alegunda Ilberi
(?, ? - ?, na 1736)

Alegunda Alberthoma-Ilberi is een achttiende-eeuwse predikantsvrouw met een geringe naamsbekendheid. Wat we over haar en anderen in vergelijkbare positie zoals Magdalena Pollius^o weten, is eigenlijk te danken aan de omstandigheid dat ze met predikanten getrouwd waren. Alegunda Ilberi kwam door haar huwelijk met Robertus Aiberthoma in een Groningse familie, waarvan meerdere zonen voor het predikambt kozen. Haar man genoot enig aanzien als dichter van geestelijke liederen. Zij zelf schreef in 1730 een traktaat met de titel 's Waerelts gezegende Heiland verwagt, gekomen en blymoedig omhelst (Embden 1730). Haar eerste (gelegenheids)gedicht publiceerde ze in 1736 ter ere van het huwelijk van professor Daniël Gerdes en Reinundina Mellema.

94 Titelpagina van berijmde geloofslessen uit 1738 door Alegunda Ilberi Als garantie voor de dogmatische correctheid ervan wordt vermeld dat ze huisvrouw is van de Groninger predikant Albertus Alberthoma De gerichtheid op de bijbel blijkt ook uit het vignet, waarop de bijbel wordt verkozen boven alle wereldse goederen

In 1736 ook verscheen een complete dichtbundel van haar hand, onder de titel Verademing ener vermoeide ziele. Op het titelblad staat prominent haar status vermeld: ‘Huisvrouw van D.A. Alberthoma, Predikant te Leeuwarden’. De predikanten Fennema en Reen, de man van Magdalena Pollius, spreken in een drempeldicht hun goedkeuring over de bundel uit; hierin is naar hun zeggen niets gevonden dat niet ‘schriftmatig’ (bijbels) te noemen is. Alegunda Alberthoma schrijft zelf in een drempeldicht een korte verdediging voor het feit dat zij als vrouw de pen opgenomen heeft om Gods naam te verkondigen. Zij vreest haar spotters niet, want de Heer beschermt en behoedt ook de eenvoudigsten die Zijn eer verspreiden. In een van

[p. 518]

de eerste gedichten van de bundel, ‘Een heerlijk pronkjuweel in het kabinet des hemels, zijnde een belofte gedaan en toegezegd aan de eenvoudige, in Ps. CXVI. vs. VI. De Here bewaart de eenvoudige’, wordt deze gedachte verder uitgewerkt. In een van de strofen dicht ze:

Eenvoudig in het woord doorlezen,

Eenvoudig zijn in God te vrezen,

Eenvoudig zijn met hert en mond,

Eenvoudig zijn in doel en grond,

Eenvoudig zijn in liefde en pad,

O! die heeft 't rechte stuk gevat. (p. 18)

‘Eenvoudig’ is ook het woord waarmee Alberthoma's stichtelijke gedichten het best getypeerd kunnen worden. Haar bedoeling is ‘zorgeloze en diepslapende natuurlingen’ (nog onbekeerde mensen) op te wekken.

Slot

In het laatste gedicht van de bundel spreekt ze zich uit over haar bescheiden talent, uitgaande van een tekst uit het bijbelboek Prediker. Maar als zoveel vrouwen beschouwt ze die zwakheid juist als een kracht waardoor God zich kan openbaren.

Slot

Het einde enes dings is beter dan zijn begin:
Prediker VII. vs. 8

Zo maak ik dan een eind maar niet geheel van 't schrijven,
Terwijl zo lang ik ben mijn lust voor 't werk zal blijven,
Ja beter is het eind deez' boeks als het begin,
Wanneer ik voor mijn Heer en voor mijn ziel iets win.

Gij waart het, die mijn hert, mijn lust en pen woudt wekken,
En sterken door uw hand, Gij woudt mijn tijd uitrekken,
O! levenslicht, o bron, Gij koning van mijn werk,
Mijn hert en zin, door U werd ik in zwakheid sterk.

Daar ligt dit aan Uw voet, kroon Gij 't begin en 't ende,
Geef ook uw Geest die¹⁰ 't leest, waar 't uwe Geest, die mende
En stierde mijn bestier, zo geeft Uw werk dan kracht:
Ik loof U wijl mijn ziel op meerder invloed wacht.

En hoop langs dezen weg bij U te gaan in vreden
Geen stond¹⁴ maar eeuwiglijk na al mijn tegenheden
In deze woestenij, daar houdt veraad'ming¹⁵ op,
Daar staat vermoeidheid stil, daar 's kracht en vreugd in top.

10 aan degene die

14 niet slechts een uur

15 toespeling op de titel van de bundel

[p. 519]

 

Daar zal 't vermoeide hert de Hallelujaas galmen,

 

Daar zwaait de zwakke hand geen pen maar vredepalmen,

 

Daar zijt Gij o! begin, Gij midden en het end,

20

Gij A en O²⁰, waaraan een ziel beneên gewent.

 

 

 

Mijn Heiland, Heer, en tolk, en aller heren koning,

 

Mijn boeksken is voor U, en lokt naar Uwe woning,

 

Bedauw het met Uw vocht, besproei het met Uw Geest,

 

Ik weet dan is mijn zucht²⁴ niet zonder vrucht geweest.

Bron
Alegunda Ilberi, Huisvrouw van A. Alberthoma [...] Verademingen eener vermoeide ziele in de woestyne dezer wereld. p. 315-317. (KB 840 A 3)

Literatuur
S.D. Post, Pieter Boddaert en Rutger Schutte; piëtistische dichters in de achttiende eeuw. Houten 1995. p. 28-29, 41.
ES

20 alfa en omega, in het Grieks de eerste en laatste letters van het alfabet: een veelgebruikte aanduiding van Christus (cf. onder meer Openbaring 1:8)

24 dichtlust